Full text of "Guilielmi Gilberti Colcestrensis, medici londinensis, De magnete : magneticisque corporibus, et de magno magnete tellure; physiologia noua, plurimis & argumentis, & experimentis demonstrata"

See other formats

GIFT OF 

Bern Dibnbr 



4 ' aiw u,«^^^«^ 



'41 



Xr 



^7 
/30 



/2. /W c 



GVI LIELMI G I L- 

BERTI COLCESTREN- 

S IS* MEDIGI LONDI- 

NENSIS, 

D E MAGHET^MAGNETI- 

CIS-QVE CORP O RI BVS,ET DEMAG- 
no niagnete tellure $ Phyfiologia noua, 
p/urimis & drgumentis> &expe~ 
rimentis demonftrata* 




LONDINI 



EXCVDEBAT Petrvs Short ANNO 
M D C. 



ABRAHAMUS FRANCKE, A.M. 

S. S* & Individuae Trinitatis Collegii apud 
Cantabrigienfes Socius 17 10. 
'EptvyoLrco "ivcl c£/m@* v\. 



AD LECTOREM CANDI- 

D VM, E T MAGNETICiE PHI- 

LOSbPHIAE STVD IOSVM, 

PRAEFAT! O; 

V u in arcanis inueniendis, & abditis re- 
riim caufis perquirendis, ab experimen- 
tis ceftionbus,& argumentis demonftra- 
tis, validiores exiftant rationes , qudm l 
probabilibus conietorisj&^vulgo Phi- 
lofophantium placitis - Vt {gitur magnl 
magnetis , Gommunis matfis (telluris ) 
inclyta fubftantia , adhuC prorfus incbg- 
nita, virefq; huius globi egregi#j & emi~ 
nentes, melius intelligantur: a vulgari 
magnetica , lapidea 5 ferreaque materia^ 
magneticifq; corporibus, telluriiq; partibus propinquioribus, quas 
manibus tra&are, fenfibus ipfis percipere licet, exordiri $ manifeftis 
experimentis magneticis procedere j & in intima telluris primurra 
penetrare propbfiiimus . Nam poftcaquam ebrum quae ab excelfis 
montibusi aut marium profunditatibuS, aut imis cauernis, abditis 
metallis eruta^ plurima nobis vifa & perfpe&a fuiflent, vt telluris 
fubftantiam veriorem tandem cognofceremus ; in magnetis viri« 
busperquirendis(admirandisillisquidem, Sc fupraomnium alio- 
rumapud noscorpbrum virtutes pra?potentibus , collatis reliquo^ 
rum foffilimn omnium viribus) diutinam multamq; curam adhibui- 
mus. Neque hunc noftrum laborem inertem , &infrugiferumin- ' 
uenimus ; cum nobis quotidie experiendo, nouse & inaudita* pro~ 
prietates elucerent; creuitqj adeoex rebusdiligenter fpe&atis Phi- 
lofophia, vt terreni globi interiora, & genuinam fubftantiam, mag- 
neticis principijs exponere, terramqj (communem matrem) homi- 
nibuS commonftrare 5 veris demonftrationibus , & manifefte fenfi- 
bus apparentibus experimentis^tanqudm digito defignare ? aggrefll 

# ij. fimuSo 




Ai> lectorem 

fimus. Etveluti geometria aminimis quibufdam &facilimis funda- 
mentis, ad maxima &difficillima aflurgit; quibus rnens ingeniofa, 
fupra aethera fcandit : ita do&rina noftra & fcientia magnctica, or-' 
dine conuenienti y quaedam primum oftendit minus rara; ab illis 
magisprxclara emergunt,tandemque ferie quadam , globi telluris 
arcana maxime^&abditareferantur, & eorum caute agnofcuntur, 
quas vel prifcorum ignorantia, vel recentiorum negligentiS, incog- 
nita&prajtermifla ruerunt. Sed quid ego in tam vafto Librorum 
Oceano, quibus ftudioforumingeniaperturbantur,fatiganturque; 
quibus ineptioribus , vulgus &homines importuniflimi inebrian- 
tur, delirant, inflantur, & tumultus faciunt literarios , feque philo- 
fophos,medicQSj mathematicos , aftrologos profitentur, & viros 
do&os negligunt, contemnuntq; • Quid ego inquam huic tam per- 
turbatse reipublicae literariaf ,aliquid vlterius adiungerem,aut iuratis 
iri aliorum fententias,aut abfurdilllmis bonarum artium corruptori- 
bus, literatis idiotis, grammaticis, fophiftis,rabulis 5 &plebecuIae 
peruerfe, philofophiam hancinclytam J & propterinauditaplurima 
quafi nouam, &incredibilem,damnandam & maledi&is dilaccran- 
dam exponeremf 1 Sed vobis tantum vere Philofophantibus,viris in- 
genuis, qui non ex libris folum, fed ex rebus ipfis fcientiam quasri- 
tis, fundamentaifta magnetica commendaui , nouo Philofophandi 
genere. Atfiipfisopinionibus y &paradoxis afTeiltire aliquibusvi- 
fum non fuerit ; videant tamen experimentoru 3 & inUentorum (qui- 
bus pracipue flpret philofophia omnis)magnamfrcquentiam : quae 
multis noftris curis, vigilijs, & impenfis cruta, & demonftrata funt • 
Illis gaudete,& in meliores vfus fi poteritis fruimini. Scio, quemad- 
modum arduum eft vetuftis nouitatem dare, obfoletisnitorem, ob- 
fcuris lucem,faftiditis gratiam, dubijs fidem * iti multo magis nouis, 
& inauditis^contra omnes omnium opiniones, authoritatealiquam 
conciliare, &ftabilire, difficilimu. Neq; illud curamus: paucisenim 
philofophandumcenfuimus.Inuentis&cxperimentis noftris afte- 
rifcosmaiores&minoresappofuimus,pro dignitatis & fubtilitatis 
ratione.Qui eade experiri voluerit,non ofcitater & inepte,fed pm- 
denter, artificiofe & appofite corpora traclet ; ne ille (cum res non 
fucccflerit)infcius noftras arguatinuetiones: nihil enim in iftis libris 
depromptum,quod non exploratum,{|piflimeq,- adu & tranfactum 
apud nos fuerit. Multa in rationibus & hypothefibus prima facie, 
duriora forfan videbuntur, cumfim: a communi opinione aliena ; 
non diffido tamcn quin poftea ex demoftrationibus ipfisauthorita- 

tcm 

/ . • •; 08? 



PKM f Ati 6, 
tem tandem nancifcentur. Quare in maghetica difciplina ,qui pro- 
grediuntur magis, hypothefibus magis confidunt , & proficiunt v- 
beritis; ncc facile cuiuis aliquid in magnetica philofophia certo con-* 
ftabit, in qua non fint cognita aut omnia, aut faltem pleraque . Phy- 
(iologia hxc fere tota noua eft ? & inaudita > nifi qudd pauci admo- 
dum, de vulgaribus quibufdam viribus magneticis paucula quedairi 
tradiderunt.Quare&veteres&Graecosauxiliarios minime aduo- 
eamus, qudd neque grsecula argumenta fubrilius* nec gncca verba 
fignificantius veritatem demonftrare, aut melius illuftrare poffunt. 
Eft enim do&rina tnagnetica noftra aliena ab eorum principijs plu- 
rimis & decretis. Neq; huic operi vllum eloqucnti^ fucum,aut ver- 
borum ornatum attulimus, fed hoc tantum fecimus, vt rcs dirficiles 
& incognitae tra&arentur a nobis, eS dicendi forma,ij% verbis ne- 
ceflariS requifitis, vt inteliigi dilucide queant: Nouis igitur & inau- 
ditis quibufdam verbis aliquando vtimur,non vt ineptioribus voca- 
bulorum velis, tenebraeaut caligines rebus offundercntui (vt Che- 
mifkefolent ) fed vt abdita non nominata, nunquam adhucperfpcc- 
ta, plane & integre traderentur.Poft magnetica experimenta,& par~ 
tiumtelluris homogenicarum fcientiam^ progredimur ad totius tel- 
luris generalem naturam; vbi etiam decretum eft Iibere philofbpha- 
ri, eSdemlicenti^ qua olim iEgyptij, Graci, Latiniq; fua dogmata 
diuulgabant: nam plurimi in illis erroresiam diu fuccefllue ad recen- 
tiores fcriptores per manus quafitraditi funt:quibus adfluc dum 
infiftunt fcioli, perpetuis quafi intenebrisvagantur. Prifcisillis & 
quafi primis philofophiat parentibus AriftoteIi,Theophrafto,Pto- 
i lcmseo, Hippocrati, Galeno fuus femper honos tribuatur, a" quibus 
dimanauitfapicntia ad poffieros; fed etasnoftra plurimadetexit &in 
lucemattulit,qua!illietiamfiviuercnt Iibenter amplecleren- 
tur.Quare &noseaquae longi experientii inueni- 
mus,probabilibus hypothcfibus ex^ 
ponere non dubitaui- 
mus,VaIc, 



%> iij. A D 



AD GRAVISSIMVM D OCTISSIM VMQVE VI- 
ruiri D. Gulielmum Giltcrtum , Medicinas apud 

Lon^inenfes doBoremeximiumyMagneticceque 
philofbphiae parentem; de magneticis hif- 
celtbris, Edwarii VPrighti 

Iquisforteerit (grauiffime vtr )quimagneticos bofce 
libfoi • /aborefqytuos par^i fedat^iftaq; fludia iemora, 
viroq;graui grauioribus medtcin& ftudijs confecrato^ 
haudquaquam fatis dtgna putet; naetlie non medio~ 
criter defifere merito cenfiendus ertt.Maximum entm 
efft, & f/ane admirabt/em magnetisufum^ uel infi* 
rn<z fere fiortishominthm notmseft^quam vt mea hoc tempore <-velorati- 
one a/iqud /ongiore, ve/ commendatione tndtgeat . Neque fiane {tudicio 
meo) aut nobiltus aliquod, aut humanogenert uti/ius argumentum e/i- 
gerepotuiffes, in quo phiiofophicitui ingenij viresexereres. Hutus fiqui- 
dem /afidis diuino beneficio faUum eft\ Vt qux tot facu/is > tamvafite or~ 
bu continentesjtam infinitm regionum, tnfiu/arwn , popu/orum 3 genti- 
umque numerusy incognita latuere ; noftrdfere memortd tamdudum de- 
teHa fintfaciltuS) (^rfiefiusexf/orata^totiufiq; terrenig/obi ambttus, a) 
nofiris etiamDrakp Caundtfbo (quodin perfetuam iffiorummemori- 
am dMum<-uofo)nonfiemehircumnauigatus . Ferri namque magnete 
tatlt tndtcio, auftrhfeptentrionis , orientis, occtdentifque punUa^ c<ste- 
raque mundt f/agg ca/iginofo coelo zs> obfcuriffimd ijoBe nauigantibus in- 
notuerunt; exquo facil/ime femperinte/lexeruntfm quam mmidi fartem 
nauigpj fui curfum dirtgere deberent ; quodante inuentam i/iamtamad- 
mtrandam magnetic<e Qo^oj\&kc^ uirtutem tmfofiibt/e p/ane fuit. Hinc 
nautts o/im(vt ex htftorfis conftat) anxietas incredibilts & ingens feri- 
culum fiepius imminebat^ium tngruente tempeftate^fiublatoq; fo/isffiyde- 
rumque asjeclu, quonam tenderent frorfius ignorarent P nec vlla rattone 
aut artificio hoc iffum inueftigare pojfent. Quanto igiturgaudio ferfufios 
futffe ? qua Utitta exultaffe nauc/eros omnes futemm, cum primum illis 
magneticm ifte index certifitmum fefie ut£ ducem, & quafi Mercurium* 
fntbuifiet ? Sed neque hoc, magnettco huic Mercurio fiatisfuit, viam fci- t 
/icet tffiam indicare, & quonam curfim dtrigendm effiet digitum quafi in~ 
tendere « coepit ettam iamdudum & loci tpfim, in quem tenditur, diftan- 
ttamcomonftrare. Namcum magnettcm index non idem femper in omni 

lOC9 




ioco feftentrionis fun&um refficiaiijed abeodem plerumque uel in or~ 
tum^ ^vel in occafum deciinet^ eandem tamen in eodem ioco (qutctm- 
que tandem Juertt) deciinationem femfer habeat , conftanterque feruet $ 
faffium eji njt ex deciinatione ijia (quam njariationemuocant) in qui- 
bufuis locis maritimis dihgenter animaduerfa ^ obferuata^ ijdem loci 
fofied etiam d nautgantibus^ex eorunclem adeandem Variationem appro- 
ftnquattone & accefiu (adiun&d iatkudtnis obferuatione) inuenirentur. 
Hinc Lufitanis, in fuis ad Indtam Orientalem nautgationtbus certiffima 
fua ad Promentortum bon£ fjei accejfionis indtcia ; quemadmadum ex 
Hugonis Lynfchotenfis ^doBiffimt noftri Ktchardt H ackfuitt reiattoni- 
bus conftat ; htnc ettam nauckri noftrates pertti nonfauci e finu Mcxi- 
cano ad A^ores infutds nautgantes, fefe ad eafdem quam froxime accefi 
Jfiffe agnouerunt) quanquam ex chartis futs marinis^fexcentis fere mtlli- 
arijs Brttannicts, ab ijjdem abejfe Vtderentur. Atq; ita magnetici huius 
indicij beneficio, frobtematt tUi Geographico de iongitudine inuenienda^ 
quatot fecults do&tifiimorum Mathematicorum ingeniaexercuity quo~ 
dammodo JattsfaSium fore pideatur ; quia cognitd cuiufcunq- } tocimari- 
timi vartatione, idemfoflea ex eadem quoties ofusjueritjjaciiiime (nou 
tgnota eiufdem loct iatttudtne)inuemrt poffet. 

ffncommodt tamenaliquid &imfedmenti> variationis huitts obfer- 
tuttoni coniunblum ejje Vtdetur ; quod non nifilucente fole aut ftettis^ ob- 
ficruan poffit* Vltertus ergo naucieros omnes beare perrexit magnetkus 
tfte maris gvlercuriusy Neptuno ip[i y dijfique deabufque marinis omnihus 
tongepraferendus : neq, fo/um objcura nocte ^caltginofo calo direSlio- 
nem oftendtt,Jed& latttudintsetiam certiffima indicia fra feferreVide- 
turdndex namq-ferreus Jufer axem fuum itbere in ^quitibrio^Jubtitt^i- 
moarttficio (tanqudm ttbnfe) fufpenfus ; deinde magnete taclus & ex- 
cttus * ad certum aiiquod d defimtum Jub hort^onte punclum dejcendit 
(njt tn latttudine nottra Londinenfiad gradum fere Jeptuagefimum fe- 
cundum) in quo tandemacqutefctt . *At fub aquatore ipfo, ex admira- 
rabtit tllo confenfu & congrucntid qux in omnibus &Jingulis feremag- 
neticis exfertmentis inter teUurem tpfam & terrellam (id efl magne- 
tem globofum ) intercedit , <~uaide qutdem ( ut njel mmtmum dtcam) 
nuertfimtie , & flufquam probahtle njtderur^cundem indtcem (etiam 
magnete tUitum ) tn Hori^ontts xquiltbrio fermanfurum % Vnde iiiud - 
ettam vertfimilimu ejfeconftaty in extguo admodum ab aufiro in fepten- 
trionemiaut contra) progre(fu y fatisnjttq; Jenfibiiem fore decltnatio- 
nis iUius mutationem 5 tta Vt ex decitnatione illa in quouts.loco dtftgen- 
ter femeijimul cum latitudine obfemata , idempofiea locus^eademqm 

# iii$* iatitudo 



iatitudo Veiobfeurifiima noUe> denfiffimafi caligine, per tnflrumenium 
deciinationis agnofci facitltme poffit. 6)uare njtadte tandem reuertatur 
oratio nofira y grauiffime y doBtffimeque 'Z)» D. Giiberte {quem in mag- 
neticahac fhiiofbphia pracep torem ttbenter agnofco meum) finihiiattud 
haberenthi tui de Magnete ttbri prxterfolam hanc iatitudinis ex decii- 
natione magnetica inuenttonem, d tenuncprimum in iucem proiatam, e- 
os tamennaucteri noflri Britanni, Galii, "Xelg^^ Ddniex oceano $Atlan~ 
ticoy in mare TSritannicum^ aut fretum Hercuteum tenehrofo coelo ingref- 
furi } non modico auro aquiparandos meritiftme tudicarent. lllud ^uero 
tuum de tototeUuris globo magnetico inuentum^quanquam forte fierifq^ 
Vei adfiuporemvfque im^aM^aTarov videbitur, tot tamen expertmentts 
tamque ad rem appofitts 3 £a> accommodatts, Ltbr,%, Cap.iq. Lihr, ^ 
Cap. ^f^lz-y^ totofere iibro qutnto e adeb foitde hoc iffum d te mmi- m 
tum rundtq; ^confirmatum eft,vtnuUus dubttatiom autcontradiBtoni 
locus retinquatur. Venio itaq^ad<-uariationis magnetiae caufam iUam$ 
qu<e ba&enus doffiorum omntum ingenia dtuexauit j quam nutlus morta- 
lium Vnquam attuiit ed probabiliorem, qug d te nunc primum hifce tuis 
de Magnete iibris prodita eji . Magnettci indicis in medio oceano^ me- 
dijfque continenttbus {ruelfattem in mediis earundem partibus vaiidto- 
YtbuS) magifque eminentibus)l^o^{^iq ; prope littora Verb ad eafdem 
terra marique inciinatio, terrelt* ipfius (adterreni giobi fimilitudtnem 
mtequalis, ^ in quibufdam partibus emtnentis, aut tnuaiidi y aut cariofi^ 
aut aiio quouis modo imperft&t)expermentis confientiens^Lih.^, Cap.z. 
demonfirata ; valde profeSio Verifim tliter euinctt y nthtl atiudefie Varia~ 
tionem iUam^ ntfi magnetici ferrtadpartestlias teUuris robufiiores y emi- 
nentiorefque deuiatwnem quandam . Vnde factleetiam ratto con&atir- 
reguiaritatis iilius qua in^uariationibus magneticis, ex eminentiarum 
iUarum 3 viriumqueterreHrtum inaequaittatefS anomatia^pierumq^ cer<~ 
nitur . Neque hercie dubtto, quin ^vei iUi omnes qut punclos aitquos in 
coelo terraue attraSiiuos aut refpeBiuos^ qmque montes, rupefue^ polofue 
magneticos aut excogitarunt, aut admiferunt, iabafcent ftatimfimuiat- 
que hofce tuos de Magnete tibros periegermt, Volentefquepedtbus intu- 
amfententiamnjenient. Jjjhta-poftremo de ctrcuiari teUurts, poiorumque 
terreftrium motu dtffutas^ quanquam nonnuUis forte opiniofiffima Ptde- 
buntur •> non video tamen cur non veniam aliquam apudtffos etiam me- 
reantur, qui motum teUuris fph&ricum non agnofcunt, cum ne iUi quidem 
femetipfos ex muitis dtfficultatibus qu<e ex dturno totius coeii motu con- 
fequuntur, faciie expedtre queant . Vrimb namque* fruHra fitper piura 
quod fien potefi per pauctora^fruflraque totum cceium , omnefque Jphar* 



(fiquxfint) fteiiarumiamerrantiumquam inerrantium, propter diur- 
nummotum circumuvtuuntur ; quivnica teUuris quotidiana reuolutione 
excufari poteB. Deinde <rstrumprobabtiius<-videbitur 9 globi terreftris 
izquino$ialem circulum <-unico horne fcruputo fecundo (tdefieo circiter 
temporequo quis celeriter incedendo <unico tantum pajfu progredi pote* 
rit) vnius mtUtaris ^Britannici (quorum 60 Vnigraduimaximi in terra 
tircuiitequantur)quadrantemconficere pojfe ; an prirni mobtlis xquato- 
remeodemiempore quinque miUia mtUiaria inejjabtlt ceteritate percur- 
rere^in tcluocuii qumgenta circiter mtUiaria Britannica,futminis 0- 
tyus aits (fi tamen T?era (iatuantilit qui teUuris motummaxime impug- 
nant) prxteruotare} ?oftremo t erit neVerifimtiius minuttffimo hutcter- 
renogtobulo motum atiquemconcedere \ an tres ingentes tUas Jpbaras no- 
nam(dtco) decimam, atque vndecimam , nuilo Jydere infignitas,infan6 
moltmine oBau£ fixarum fphtene fuper<cdificare; pmfertim^cumexhifcc 
de magnete itbris>e telturis ^ terreilk comparatione conftet;circuiarem 
motum noneffeadeb a telturis naturd aiienum , atq\ <~vulgo exiftimatur. 
ISLeque iliaqug e facris iitteris afferuntur, mobtittati terrena magnopert 
aduerfari uidentur : neq\ Mofisaut prophetarum inftitutum fuifie <z?i- 
detUr^ mathematicas aiiquas autphyficas fubtititates promulgate ; fed 
ad ruutgi captum & ' ioquendimorem^quemadmodum nutrices infantibui 
foient, fefe[accommodare^ neq\ minutias quafq) non necejfarias confecla- 
ri. Stc Gen, 1 fuer. 1 6, & pfaL 1 3 6, Luna iuminare magnum appeita* 
tur, quod ita nobis appareat ; cum tamen fteUas plerafq\ tamfixasqudm 
erraticas, muito matores ejfe oJftronomia peritis conftet. Quare mq-> ex 
pfaL lo ^verf ^,fotidt aiiqutd contramobttitatem terrenam concludi 
pojfe exiftimo \ quanquamdtcatur demjundafie terram fuper bafes e'ms y 
ne dtmoueretur in fiecuium ; ln fuo namque eodemque loco terra femper 
manere potertt y Vt non<z>agdaiiqud lattone dimoueatur , aut extra fe~ 
dem fuam (in quaadiuino opifice pofita prtmum fuit) tranfferatur. Nos 
itaque trin-unius numints infcrutabiiemfapientiam ( ditigenttus inue- 
fitgato 3 atq\ animaduerfo in magneticis mottbus, opere fuo admirando) 
deuotd mente agnofcentes (efr adorantes^ experimentis rationibmphi- 
iofopichis non paucis tndutli P fatisprobabiie effe extfitmamusjerra quan- 
quam Juper centro fuo y tanquam ba(i f^fundamento immobtti inntxam^ 
circuiartter tamen circumjerrt, 

Sed hisomiffis (de quibtts haudquifquam credo certius attquidvnquam 
denfonftrauertt) maxtmam procuidubio apud intttltgenies omnes, & dtf 
cipitnamagnetic£fiitos(vt£bimicorum more ioquar) gratiam inibunt 
ea qu(S de <uariationis caufis 9 deq\ magnetica fub hori^ontem decttnati- 

one 



ont difieruiBi ; vt alia muita prxtermittam, qua ritmis hk iongum ejpi 
commemorare. Neq; farie duhito quin editis htfce t%is deMagnete ithris 
naucleros omnes gnauos ^mdufirtos excitabis^ vt non minorem magne- 
tica Jub hori%pntem dec/inationis, quam variationis objeruandx curam 
habeant. Quandoquidem (finoncertum) VerijimiUmum faitem ejl mui- 
to accurattus iatitudinem tfjam, vel potius effeSlum iatitudmis^ exfo/a 
illa decitnatione {pbfcuriffimo etiam cce/o) inueniripojje ; qudm ex $ya~> 
riatione^vei longitudinemfpelejjeBum /ongitudmis ; fo/e iicet ipfo jplen- 
dente^fielitjq; omnibus retucentibm, artificioftfitme ttemadhihitk exac- 
tijfmis qutbufcunq; inflrumentis, Neq; duhtum efi dotfijfimos illos nji- 
ros-i Petrum P/ancium (non tam Geograph't£ , quam magneticarum ob- 
feruationum fludiofijfimurri) ffl Simonem Steuimuwy mathematicu pre- 
fiantifitmum, non mediocriter i&taturos^ cum primum magneticos hofce 
/ibros tuos asj>exerint 9 fuamq; KnrfbwpTmv , fiuc Por.tuum inueftigando- 
rum rationem, tantd, tamq; injperatd accejfione auBam^ atq;iocupieta- 
tam aritmaduerterint •> Juofq;procuidubto nauarchos omnesQjuoad pote- 
runt )admagnetica etiam Jub horizpnte declinatio/iem y non minus quam 
ad variationem vbiq; bjeruandam, excitabunt. Optimistgitur aujptcijs 
{dotlifiime D.D. Gtiberte)in lucem prodeat Magnetica pbi/ojophta tua, 
won in ncnum tantum annum {quod Horatius pr&ctptt) Jed tn a/terum 
iamfere nouennium prejfa y quampiurtmis iabortbusfftudijs^ vigiUjs, ar- 
tificijSyfumptibufque tuis non modicis per tot continuos annos e tenebris 
demum^ denfaq; caltgine otiofe exiitterq; phiiofophantium^ infinittsarti- 
ficwjwdbibitis experimentis^ eruta \ non negieBis etiam y Jed dtitgenter 
ferle&isy fg} perpenfisijs omrithus, qu<e veterum , aut recentiorum quo- 
rumcunq; fcriptts^prodita Junt: Neq; fuperciitofi cuiufquam , &tgnaui 
Phiiojophaftrt jrontem^ aut pr&thdtcium pertimefcat, qui aitena aut /1- 
uide carpendo^aut jurtiue fibi arrogando vaniffimam giortam aucu^etun 
fctlicet Ingenium magni liuor detrectat Homeri, 

fed Quifquis es exillo Zoile nomen habes. 

Prodeat inquam iam tandem in confpeclum omnium tua{tot preffa per 
annos)de Magnete phyfioiogia noua^ deq; magno Magnete (tellure fciii» 
cei) Phiiofophia nunquam fatts admtranda \ magis namque^ mthi crede 

(Siquid habent veri vatum prsefagia) 
in perpetuam nominis tui memoriam uaiebunt ht tuide Magnete iibri 9 
quHm fepulchro tuo impofitum Magnatis cuiufuis monumentum* 

Verborum 



Verborum quorundam interpfetatio* 

TErrella, rnagnes globofus. 
Venicitas^vigor polaris^Tidri m^mmg, fdd ^/</ijW<©- <ftiW^: non 
vc^tex aut fed vlrtus conuertens, 
Eiectrica^quge atcrahunt eadem ratione vt eledrum. 
.MagnejicMm exciturn, quocj.a magnete vires acquifiuit. 
Verlorium magneticum, ferrum fupra acum magnete excitum. 
Verforium non magfietieum, exquouismetallo, inferuieias ele#ri* 

cisexperimentis. 
Magnes armatus, qui ferrea induiturcaiTide, fiue nafo. 
Meridionaliter. i. ad meridiani proiedionem. 
Paralleletice . i. ad paralkli proieclionem* 
Cufpis, terminus verforij magnete excitus. 
Crux, alicjuando diciturterminus non ta<£fcus,& excitus,quanquam 
in inftrumentis plerunque ambofines, conuenientibus lapidis 
terminis excitantur. 
Cortex.i.fuberis cortex. 

Radius orbis magnetis, eft recla linea & fummo orbis magnetis, ad 

fuperfieiem corporis via breuiffima du&a, quae continuata ad 

centrum magnetis tranfiret. 
•Orbis vinutisj Cfttotum illud friatium^pcr quod qu^euis rnagnetis 

virtus extenditur. 
Orbis coitionis, eft totum illud fpatium, per quod minimum mag^ 

neticum, permagrietem mouetur. 
Oftenfio, pro manifefta per corpus demonftratione. 
Coitiomagnetica : quia in magneticis motus non fit per facultatem 

attradtricem, ic& per vtriufque concurfumaut concordantiam 

nonvtfitvniustantum V\m^i Ji^« ( u/c,fed vtriufq; «ro^o^, vigo- 
, risfempercoitio:corponsetiamfimolcsnonobftiterit. 
Declinatorium, ferrum fupra axem conuertibile,magnete excitum, 

in dcclinationis Inftrumento* 



INDEX 



INDEX CAPITVM. 



Ltkr. I, 

CAP. i. Vetcrum & recentiorum fcripta de magnete, & commemorata 
tantum quasdarn, opiniones varix 5 & vanitates. 
Cap. 2. Magnes lapis qualis fit, & de eius inuentione. , 
Cap. 3. Magnes diftin&as naturali poteftate partes 3 & polos virtute confpicuos^ ' 
Cap. 4. Polus lapidis quis fit borealis : & quomodo difcernatur a meridionali. 
Cap. 5. Magnes attrahere videtur magnetem in pofitione naturali: inaduerfa 

vero fugat 3 & in ordinem reducit. 
Cap. 6. Magnes tam venam ferri attrahit 3 quam ferrum ipfiim exco&um & con- 
flatum. 

Cap. 7. Ferrum quid fit 3 & ex qua materia 3 & eius vfus. 
Cap. 8. Ferrum quibus in terris &c regionibus nafcitur. 
Cap. 9. Vena ferri trahit venam ferri. 

Cap. 10. Vena ferri polos habet 3 & acquirit, & difponit fefe ad mundi polos. 
Cap. 1 1. Ferrum conflatum, non excitum magnete^ferrum trahit. 
Cap. 12. Ferrum longum dilponit fe (etiam non excitum magnete) inBoream 
&: meridiem. 

Cap. 13. Ferrumexco&umhabetinfe Boreales & Auftrales partescertas: Vi- 

gorem magneticum, verticitatem, & vertices deftinatos^ feu polos. 
Cap. 14. De magnctis aliis viribus, &medicinali proprietate. 
Cap.15. Ferri vis medicinalis. 

Cap. 1 £ Quod magnes & vena ferri idem funt 5 ferrum vero ab vtrifque extra- 
c~tum quiddam, vt cxtera metallaa fuisvenis; omnelque magneticas 
virtutes in ferro, tam in vena ipfaquam conflato eflq fed imbecilliores. 

Cap. 17. Quod globus terrae fit magneticus, & magnes , & quomodo apud nos" 
magnes lapis telluris vires primarias omnes habeat 5 tellus vero iifdem 
potentiis in mundo direc"tione certa conftat. 

Liber m 2, 

Cap. 1 . De motionibus magneticis. 
^£ a P- 2 - D e coitione magnetica, primumque de fuccini attraaione , fiuc verius 
corporum adfuecinum applicatione. 
Cap. 3. De magnetica coitione 3 quam attradione appellant^opiniones aliorum. 
Cap .4. De magnetica vi & forma, quse fit,deque coitionis caufa. 
Cap. 5. Vigor in magnete quomodd ineft. 

Cap ; 6. Quomodo magnetica ferramenta, & minores magnetes conformant k 

ad terrellam, & ad tellurem ipfarn, & ab illis difponuntur. 
Cap. 7. De potentia virtutis magnetica?, & natura in orbem extenfibili. 
Cap. 8. De telluris, & terrella? geographia. 
Cap.9. De a?quinocl:iaIi circulo telluris & terrella?. 
Cap. 1 o. Meridiani telluris magnetici. 
Cap.n. Paralleli. 

Gap. 



INDEX G APITVM; 
Cap. 12; Horizon magneticus. 
Cap. 13. De axe &polis magneticis. 

Cap. 14. Cur inpolo ipfdcoitio firmior fit,quam in aliis partibus mediis inter 

aequatorem &poliim ;& deproportione virium coitionis 3 in diuerfis? 

terra* & terrellae partibus. 
Cap. 15. Vivtus mngnetica cOnccpta in ferro, magis apparet inbacillo fcrreo, 

quarri in rotundo 3 quadrato, aut alterius figurae ferramento. 
Cap. 16 > Avigore magnetico motiones fierifolidis interiacentibus corporibus 5 

deque interpofitione laminae ferrea?. 
Cap.17. De magnetis caffideferrea^qua fuper polum (virtutis ergo) armatur, 

eiufque efficientia. 

Cap. 18. Magnes armatus non induit ferrum excitum maiore vigore quam in- 

ermisi 

Cap.i? Magnete armato^fortioreft vnitio.-hinc pondera grauiora attollun- 
tur \ coitio vero non fortior, fed plerumque imbecillior. 

Cap. 20; Magnes armatus magnetem armatum attollit, qui tertium etiam dit- 
cit y qiiod item fit licet minor virtus in primo fuerm 

Cap.21. Interpofita Charta^ aut alio medio, magnes armatusnon plus attollit 
quam inerinis. 

Cap.22. Quod magnes armatus ducit ferrum non magis quam inermis ; Et 
quod fortius vnitur ferro armatus,- oftenditur magnete armato Cy* 
lindro ferreo politoi 

Cap. 23. Magnetica vis motum faeit ad vnitatem, & vriita firmiter connec~tit. 

Cap. 24. Fcf riim intra orbem magnetis pofitum in aere pendulum hseret 3 fi 
propter impedimentum appropinquare non poffifc 

Cap. 25. Exaltatio virtutummagnetisi 

Cap. 26. Quaremaior appareat ferri& magrietis amor,quam magnetis currl 
magnete 3 aut ferri cum ferro , iuxta magnetem intra orbem virtutis. ] 

Cap.27. Centrum virtutum magneticarum in tellure 3 eft telluris centrum.Es 
in terrella., lapidis centrum. 

Cap. 28. Magncs non ad ftatuni puncl:um 3 aut poliim tantiim 3 allicit magneticaj 
fed ad omnem partem terrellae praster asquino&ialem cingulum. 

Cap. 29. De.virium varietate propter quantitatem feu molem. r 

Cap. 3 o.- Ferri figura & moles valet in Coitionibus plurimum» 

Cap. 3 1 . De longo $c rotundo lapide* 

Cap. 32. Problemata quasdam 3 & experimenta magnetica, de coitione, & dl- 

nbrtio, & motu iufto magneticorum. 
Cap. 33. Dexiiuerfarationeroborisj&motuscoitionis intra orbem virtutis. 
Cap. 34. Cuf iriagnes in polis fuis diuerfa ratione robuftior fit : tam in Boreali* 

bus regionibus, quam auftralibus. ;' 
Cap. 35. De inftrumcnto perpetui motus ab authoribus commemorato , per 

attra&ionem magnetis. 
Cap. 36. Robuftior magnes quomodo cognofcatur (j 
Cap. 37* Vfus magnetis ineo quod ferrum affe<5tat, 
Cap. 38. De aliorum corporum attra&ionibus. 
Cap. 39, De corporibus mutuo fepellentibus, 

Liber, 



INDEX CAPITVM* 
Liber. 3. 

Cap. 1. Dc dire&ione* 

Gap. 2. Dirigens virtus, feu verforia (quam verticitatem dicimus) quid jfit 5 quc« 
modo magneti infit 3 quomodo ingenita acquiratur. 

Cap.3. Quomodo ferrum verticitatem acquirat permagnetem ? &quomodd 
verticitas illa amittitur & immutatur. 

Cap.4. Curferrum tadum acquirit contrariam verticitatem , & cur ferrum a 
feptentrionali lapidis latere vero ta&um mouetur in feptentriones tellu- 
ris 3 averomeridionaIi inmeridiem; non feptentrionali piindo lapidis 
affri&um ad auftrum vertitur 3 & auftrali ad boream a vt falfb omnes qui 
de magnete fcripferunt exiftimabant. 

Cap. 5. De ta&u ferrorum diuerfarum figurarum. 

Cap. 6. Contrarius qui videtur motus magneticorum 3 eft iufta advnitatem con- 
flucntia» 

Cap. 7. Diftantia, verticitas, & difponens facultas componunt magnetica 5 non 

vis attrahens conuellenfue 3 nec coitio fola validior aut vnitio. 
Cap.8. Deferramentorumfupereundempolum magnetis difcprdiis 5 &quo» 

modo conuenire poffint & iutidim conftare. 
Cap. Figurae dire&oriae conuerfionum varietates indicantes. 
Cap. 10. De immutatione verticitatis & proprietatum magneticarum 3 fiue de 

vigoris a magneteexciti alteratione. 
Cap.n. De affri&u ferri fuper magnetem in mediis locis inter poIos 3 &fuper 

. terrella? aequinoc-tialem. 
Cap.12. Quomodo verticitas exiftitin ferro quouis exco£to 3 magnete nonex* 
cito. 

Cap. 13. Cur nullum aliud corpus (praeter magneticum)verticitate imbuatur ex 
attritione magnetis j & cur nullum corpus virtutem illam immittere & 
• incitare valeat 3 nifi magneticum fuerit. 

Cap.14. Situs magnetis nunc fupra, nunc infracorpus magneticum in a»quili- 
brio fufpenfum, neque virtutem neq; verticitatem magrietici corporis 
immutat» 

Cap.15. Poli 3 aequator, centrnm 5 in integro permanent,& ftabiliterperftant: 
ex diminutione 3 & partis alicuius feparatione, variant 5 & alias fedes ac- 
quirunt. 

Cap. 16. Si meridionalis pars lapidis imminuta fuerit, aliquid etiam detrahetur 

de virtute borealis partis. 
Cap. 17. De vfu & praeftantia verforiorum: & quomodo verforia ferrea directo* 

riahorologioriim,tum nauticse pyxidisfila confricentur, vtvalidio- 

rem acquirantverticitatem. 

Liber. 4. 

Cap. 1. Devariatione. 

Cap.2. Quod variatio ab insequalitate cminentiurn telluris paruum cfficiatur. 

Cap, 



INDEX CAPITVM 

Cap. 3. Variatio' vniufcuiufque loci conftans eft. 
Cap. 4. Arcus variationis non imrautatur aequaliter pro locorum diftantiis. 
Cap. 5. Infula in Oceand variationem non mutat, vt neque magnetum metalla ' 
Cap. 6. Quod variatio & diredio fint a dilpofitrice vi telluris & conuertibili 

magnetica natura , non ab attra&ione aut coitione, aut alia occulta 

caufa. 

Cap. 7. Cur variatio nori fit maior a laterali illa caufa quam hactenus obferuata 
fuit, quae raro vifa eft duo punCta nauticae pyxidis attigifle , nifi prope 
polum. 

Cap. 8. De pyxidis riauticae vfitatae compofitione, & de diuerfitate pyxidum dri 

uerfarum gentium. 
Cap. 9. An longitudo terreftris inueniri poffit per variationem. 
Cap. 10. Cur variis in locis prope polum , variationes fint multo ampIiores 3 

quam in minore latitudine. 
Cap. 11. Cardaiiierrorquaerentisdiftantiamcentri terrae a centro mundi per 

motum Herculei lapidis 5. de proportionibus. 
Cap. 12. De variationis quantitate inuenienda: quantusfit arcus Horizontis a 

meridiani interfedioneardica 3 autaiitarcl:icaad magnetici ferri re£ 

pe&um. 

Cap.13, Obferuationes variationis a nauigantibus , plerunque fiint variae &in- 
certae : paitim ab errore & infcitia, & inftrumentorum imperfe&ionri 
bus y partim a mari raro ita tranqurilo,vt vmbrae aut lumina iufte in in- 
ftrumentis conftarepoflint. 

Cap. 14. De variationefub aequinodiali linea,& prope ipfam. 

Cap.15. Variatio magnetici ferri in mari magno iEthiopico & Americano, vl« 
tra aequatorem. 

Cap. 1 6. De variatione in Noua Zembla. 

Cap. 17. Variatio in mari de Zur. 

Cap. 18. De variatione in mari mediterraneo. 

Cap. 19. Variatio in mediterraneis continentibus magnis. 

Cap. 20. Variatio in Oceano Orientali. 

Cap.21. Quomodo deuiatio verforii propter locorum diftantias intcnditur&g 
remittitur. 

Liber. 5/ 

Cap. 1 De declinationc 

Cap. 2. Diagramma declinationum ferri magnetici exciti,in variis fphaerae pofi- 
tionibus, & horizontibus telluris , in quibus nulla eft variatio declinati- 
onis. 

Cap. 3. Inftrumentum oftenfiuum,virtute lapidis indicans gradus declinationis 3 

ab vniufcuiufquelatitudinis horizonte. 
Cap. 4. De verforii conueniente longitudine fuper terrellam , pro declinationc. 
Cap. 5. Quod declinatio ab attraetione magnetisnon fit, fed a virtute dilpo* 

nente, & conuertente. 
Cap. 6, De proportione declinationis pro latitudinis ratione & de caufa eius. 

Cap Q 



INDEX CAPITVM. 
Cap. 7. Diagrammatis conuerfionis magnetici ferri ratio. 
Cap. 8. Diagramma conuerfionis magnetici f erri 3 declinationem magneticara 

indicans in omni latitudine 3 & ex conuerfione & declinatione., latitudi- 

nem . 

Cap*5». Demonftratio dire6tionis 5 autvariationis avera dirediione 3 fimul ciifft 
declinatione ; vnico tantum in aqua motu 3 a dilponente virtute & con- 
uertibili. 

Cap k 10. De declinationis variatione. 

Cap. 1 1. De formali a<Stu magnetico fphserice effufa 

Cap. 1 2. Vis magnetica animata eft 3 aut animam imitatur ; quse humanam ani- 
mam, dum organico corpori aUigatur 3 in multis foperat. 

Liber. 6, 

Cap. 1. De telluris globo,magno magnete. 

Cap. 2. Magneticus axis telluris inuariabilis permanet* 

Cap. 3. De terreftris globi diurna reuolutione magnetica 3 aduerfus primi mobi^ 

lis inueteratam opinionem, probabilis alfertio. 
Cap.4. Terram circularitermoueri. 

Cap. 5. Terra? motum negantium rationes 3 & earum confutatio. 
Cap. 6. De caufa definiti temporis, integraecouuerfionis telluris. 
Cap.7. De telluris magnetica natura primaria,quapolieiusa polis eclipticse 
dirimuntur. 

Cap. 8. Depraceffione aequino&iorum a magnetico motu polorum telluris in 

circulo Zodiaci ard:ico 3 & antar&ico. 
Cap.p, De prasceffionis a?quinocl;iorum a &obIiquicatis Zodiaci anomaliV 



4$ 




GVILIELMI GILBERTI 

DE MAGNETE, UB. L 



CAV. 1. 

VETERVM ET RECENTIORVM SCRIPTA 
de Magnete, & commemorata tant&m quaedam» 
opiniones yari^ (tfvanitates* 

Pvi> fecuium prius,cdm adhuchorrida, 8l 
inculta philofophia, in errorum, & ignoran* 
tiarum caligine iaceret : paucse quidem re- 
rumvirtutes,&proprietates cognita* funt, 
& perfpecte ftirpium & herbarum inhorrute 
fylua, res metalJica abdita , Iapidumque fci- 
entia negleda. Poftquam vcr6 plurimorum 
ingenijs 5 &laboribus humanovfui,& faluti 
neceflaria quasdam in lucemedita,alijfque 
tradita funt, (& fimul ratio & experientia, fpem maiorem addiderant) 
tunc fyluasjcampos^montes, Scardua loca, tunc maria, & aquarum 
profunditates, & interiora terreni corporis vifcera perfcrutari^ &cun- 
da rimari coeptum. Atque bonis aufpicijs tandem magnes lapis,vti ve- 
rifimile, a ferri exco&oribus 3 aut metallorum fofforibusj in venis ferra- 
rijs inuentus eft. Qui cumaviris metallicis tra£taretur 3 potentem illam, 
& validamferri attra&ionem cito oftende6at,virtutem non latentem 
& obfcuram,fed omnibus fpe&atam facile, & multis laudibus obferua- 
tam, & commendatam . Qui pofteaquarn, vt a tenebris, & profundis 
carceribus emerferat,ab hominibus nobilitatus 3 propter validam,& 
ftupendam ferri attra&ionem; multi de illo tam philofophi, quam me- 
dici veteres, fermonem fecerunt, breuiterquc illius quafi memoriam 
tantiim celebrauerunt; veluti Platoinione^Ariftoteles primodeani- 

A j. ma 




% GVILIEL. GILBERTI 

ma tantum,Theophraftus Lesbius,Diofcorides,C.Plinius fecundusju- 
Iius Solinus. Traditu eft ab illis folummodo magnetem ferrum attrahe- 
re, cattcvx eius virtutes Iatebant omnes . Sed ne nuda, & nimis breuis 
hiftoria magnetica extaret,huic fmgulari & folitaria* efficientia* cogni- 
ta?, addita funt figmenta quaedam, &mendacia, qua* primis tempori- 
bus, nonminus quam nunc dierum, hominibus deuoranda, a praecoci- 
bus fciolis & exfcriptoribus projiciebantur . Vcluti non attrahere fer- 
rum, fi allio magnes illitus fuerit, aut fi adamas prope fuerit . Huiufino- 
di apud Plinium,apud Ptolemseum in quadripartito comemorata-pro- 
pagatiquefuntconftanter, &prseualuere errores,(nonaliter atq$ ma« 
la &noxiamagis luxuriantur gramina) ad noftra vfque tempora, plu- 
rimorum fcripcis, qui vt fua volumina ad iuftam magnitudinem cxcref- 
cerentjdeplurimisplurimafcribunt & exfcribunt, de quibus nihil fere 
certi experientiamagiftra cognofcebant. Qualcs etiam vel ipfe de lite- 
ris optime meritus Georgius Agricola^dqmagnete fabulas 5 aliorum 
fcriptis fidem habens, fuisde natura foffilium libris tafiquam veram hi- 
ftoriamintexuit.Galenusmedicamentofam eiusvim^in nonodefim- 
plicium medicamentorum facultatibusj &naturalem eius potentiam 
ferri attra&ricem libro primo de naturali^us facultatibus vidit; fed 
caufam nonagnouit: vtante illtim Diofcorides,nec vlterius qucerebat. 
SedMatthiolus eius interpres,allij &adamantis renouatfabuiam 3 nec 
nbnMahometisfacellum magnetibus cameratuminfert, quooftento 
(ferrea arca in aere pendente) tanquam diuino quodam miraculo,vul- 
go imponi fcribit . Sed a peregrinantibus falfum hoc efle cognofcitur^ 
Refert tame Plinius,quod Chinocrates architedtus de magnete lapide, 
Alexandriae Arfinoes templum concamerare inchoauerat, vt in eo fi- 
mulachrum eius e ferro, in aere penderevideretunlnterceffitmors & 
ipfius, & Ptolem2ei, qui id forori fuae iufTeratfieri.Pauca de attra&iuis 
ferri caufis ab antiquis fcripta $ a Lucretio, & alijsleuiora quaedam, alij 
leuiter, & ieiune de ferri attra&ione commemorant tantum : quos om- 
nes vituperat Cardanus, quod in re tamprseclara,&tam fpatiofo phi- 
lofbphandi campo, tam negligentes effent, & focordes $ nec amplio- 

9 rem eius darent cognitionem , nec magis excultam philofophiam : qui 
tamenncc ipfc, praner recepta qua?dam,& exfcripta exalijs, & male in- 
uenta,quicquam de eo,viro philofopho dignum 3 tammagnisfuis volu- 
minibus pofteritati commendauit . Recentiorum nonnulli in medici- 
na eius efficientiam tantum oftendunt, vt Antonius Mufa Brafeuolus, 
Baptifta Montanus, Amatus Lufitanus , vt ante illos Oribafius 13 de 
facultate metallicorum,iEtius Amidemus, Auicenna, Serapio Mauri- 

tanus, 



DE M AgNETE^ LIB. I. 
tahus, Hali abbaSjSantes de Ardonijs, Petrus Apponenfis,Marceilus ? 
Arnaldus . Gommemorant tantumquxda pauciffimis verbis de mag^ 
nete Marbodeus Gallus, Albertus ^Matheus Syluaticus, Hermolaus 
BarbarUs, Camillus Leonhardus \ Gomelius Agrippa j Fallopius, Io-* 
h3nnes Langius > Cardinalis CufaiiUs , HannibalRofetius Calaber; i 
quibus omnibus negligentiflime^dum aliorti figmenta aliquot & deli- 
ria tantum recitant, trac^atur . Matthiolus allicientes vires magnetis* 
quae per ferramenta tranfeunt, cum torpedinis maleficio c6nfert,cuius 
venenum per corpora tranfit , & occulti ferpit< Guilielmus Puteanus 
in ratione purgantiummedicamentorum^demagnete breuiter,& eru- 
dite difputat ; Thomas Eraftus, minime cognita magnetica natura,in 
magnete rationes fumit infirmas aduerfus Paracelfum ; Georgius A- 
gricola, vt Encelius alijq; metallici oftendunttantum 5 * Alexander A- 
phrodifeus fuis problematibus inexplicabijem quxftionem de mag- 
hete efle exiftimat; Lueretius Carus pqsta exEpicurea fe£ta, exiftimat 
attra&ionemfieri 5 quod vt ex pmnibus rebus minutiffima corpora ef- 
fluant, fie exferro atomi in ipatium interie&um, inter ferrum &mag- 
netem^amagnetis feminibus exinanitum,quas vbi ad magnetem fluere 
caeperunt, complicatis corpufculis ferrum lequi.Tale fere quiddam ex 
Plutarcho habet Iohannes CoftseusjThomas Aquinas in 7. Pny: pauca 
fcribens de magncte, haud male eius naturam attingit, plurimaq; edi- 
diffet diuino fuo & perfpicaci ingenio, li in magneticis experimentis 
fui(fet verfatus.Plato diuinam virtutemputat.Sed poftquam fuperion 
xuo tercentis , aut quadringentis labentibus annis 5 motus magneticus 
m Boream, & Auftrum repertus, aut ab hominibus rurfus recognitus 
fuit y multi viri eruditi pro fuo quifq; ingenio, aut admirationibus, & 
& laudibus ; aut ratiunculis quibuidam virtutem tam egregiam, 8c hu- 
mano vfixi neceftariam^illuftrare conati funt. Ex recentioribus plurimi 
laborauerunt vt caufam huius dire&ionis, & motus in Boream & Me- 
ridiem oftenderent , & miraculum tantum naturse intelligerent, alijf- 
que aperirent : fed oleum & operam perdiderurit , cum in naturae 
fubie&is non exercitati , exlibris tantum, &falfis quibufdam phyfi- 
cis inftitutis decepti , fine experimentis magneticis , vana opinionei * 
conceptas quafdam ratiunculas, fibi affumerent , multaq; qua? non eP 
fent, aniliter fomniarent. Marcilius Ficinus veteres opiniones rumi- 
nat, & vt rationem direcfaonis oftenderet,in vrfa afterifmo cadefti,cau^ 
fam quserit, in lapide prauialere virtutemvrfej&inferrum tranfferri. 
Stellas exiftereafleruit Paracelfus 5 quajmagnetis poteftatc prseditse, 
ferrum ad fe attrahunt . Lcuinus Lemriius pyxidem defcribit et laudat, 

A ct 



GVILIEL. GILBERTI 

cteius antiquitatem quibufdam rationibusinfcrt; occultum miracu- 
lum quod profitetur non exponit . In rcgno Neapolitano Melphitani 
omnium primi (vti ferunt) pyxidem inftruebant nauticam: ytq; Flauius^ 
Blondus Melphitanos haud perperam gloriari prodit , edodi a ciue 
quodam lohanne Goia, anno poft natum Chriftum Millefimo, trccen» 
tefimo/ Oppidum illud in regno Neapolitano , non procul a Saler- 
no, iuxta promontorium Mineruae fitum $ cuius principatu Carolus 
quintus Andrcam Dorcam, magnum illum Clafficum ducem, propter 
egregiam nauatam operam donauit. Atq; illa quidem pyxide, nihil vn- 
quamhumanisexcogitatum artibus , humano generi profuiite magis^ 
, conftat : Inuentam tamen ante ab alijs, et in marinis artibus admiffam, 
exveteribus fcriptis , etquibufda argumentis et conie&uris exiftimant 
nonnulli . Scicntia Nauticse pyxidulae tradudra vidctur in Italiam, per 
Paulum Venetum,quicircaannum MCC Lx.apudChinas artempy- 
xidis didicit 5 Nolim tamcn Melphitanos tantononore priuari,quod 
ab i js in mari mcditcrranco , primum vulgariter fabricata fuerit . Go- 
ropius inuentioneui tribuit Cimbris fiue Teutonibus , feilicet quod 3* 
ventorum nomina pyxidi infcripta, ab omnibus naucleris^fiuegalli, 
Britanni ,fiue Hiipani fint ,Tcutonica lingua pronuntiantur i Sed Itali 
fua lingua vernacula defcribunt . Sunt qui putant Salomonem Regem 
Iudeae cognouilTe et indicaffe vfum pyxidisnauticaefuis naucleris, in 
magnis nauigationibus, cum tantam vim auri reportarent ab Indis oe- 
cidentalibus : Quare et adi&ionehebraicaParuaim, rcgiones Peru au- 
ro abundantes, Arias Montanus nominatas cffe contendit.Sed ab infe- 
rioris ^thiopise littore verifimilius,vtalij commcmorant a Regionc 
Cephala. Atilludminusverum videatur , quod Phxnices Iudeas con- 
tcrmini, in nauigationibus prioribus feculis peritiffimi^quorumetiam 
ingenijs,laboribus,et confiIio,vt in alijs operibus , ita in fabricandis na- 
uibus, et expcditionibus ipfis, vfus eft Salomon) neiciebant magnetica 
auxilia, artem pyxidis marinse : Si enim in vfu fuiffet apud illos , procul- 
dubio et Gr£ci,etltali,barbariq; omnes rem tam neceffariam, et com- 
muni vfu nobilitatam intellcxiffent,nec vnquam obliuione,inclitajCog- 
nitu facillima,fummeq; requifitaperirent 5 fed aut per manus tradita fiz- 
iffet difciplina ad pofteriores , aut aliquod eius monumentum fcriptis 
exftaret . Sebaftianus Cabottus primus inuenit qudd magneticum fer- 
rum variaret . Gonzalus Ouiedus primus fcribit in lua hiftoria in meri- 
diano Azorum ferrum non variare. Femeliusin libro de abditis rerum 
caufis,in magnete abditam effe &abftrufamcaufam ; alibi cseleftem di~ 
cit, nihilq$ prseter ignotum per ignotius parturit.Rudis eft enim illa,ie- 

iuna, 



demAgnete, LIB. I 

iunaj&frigidacaufarum abditarura inquifitio . Ingeniofus Fracaftori- 
us philofophus cximiuS) rationem quaerit dire&ionis magnetis 5 & mon. 
tes fingit magneticos hyperboreos, magnetica ferramenta allicientes s 
hanc opinionem ab alijs etiam quodammodoacceptam,multi fequun- 
tur, tam fuis feriptis, quam geographicis tabeliis^chartis marinis 3 & or~ 
bis defcriptionibus : fomniantes fibi polos magneticos,& rupes ingen- 
tes, a telluris polis alienos. AqteFracaftorium opufculurri extat nomi- 
nePetri cuiufdam Peregrini, ducentisampliusanniSjfatispro tempo- 
rc eruditum,quod nonnulliex Rogerij Baconi Angli Oxonienfis opi- 
nionibus dimanaffe exiftimant : )n quo libro argumenta dire&ionis 
magneticai 7 apolisca2li,&c3eloipfoquxruntur. ExhocPetro Pere- 
grino, Iohannes Taifncr Hannonius libellum extraxit, & vt nouum di- 
uulgauit. Cardanus ortumftelk in cauda vrfse maioris celebrat, quam 
variationis caufam in ortum pofuit: putans ille quidem femper cer- 
tamcffe variationem, ab ortu ftelke . Sedvariationis pro regionismu- 
tatione varietas , & mutationes in multis Iocis, in auftralibus etiam 
regionibus irregulares, fingularem fyderis dominatum, exboreali 
exortu non admittunt . Collegium Conimbricenfe petit caufam a 
partealiqua caeli iuxta polum : Scaliger exercitatione in Cardanum 
C XX XI, ca^leftem caufam fibiignotam, &terreftres magnetesnuiP 
quam inuentos inducit $ non a montibus illis lideriticis , fed ab ea 
vi qua? illorum fabricatrixfuit, illa nempeca*Ii parte-quae feptentri- 
onali illi puncto imminet . Hanc opinionem plurimis verbis vir il- 
le eruditus exornat, &multis in margine fubtilitatibus coronat; fed 
rationibus non ita fubtilibus. Martinus Cortefius locum attra&i- 
uum vltra polos, & mobiles cdos effc exiftimat . Beffardus qui- 
dam Gallus polum obfcruat zodiaci, non minorivanitate. lacobus 
Scuertius Parifienfis, inter paucarecitata,nouosfjngit errores dedi- 
uerfarum terrarum diuerfis in diredione magnetibus : tum etiam dc o- 
rientalibus & occidentalibus partibus magnetis . Robertus Norman 
Anglus punclum ponit'&locumrefpecliuum,non attractiuum^in quem 
magneticumferrumcollimaret,non quod ipfum alliceret. Francif- 
cus Maurolycusproblemata pauca de magnete tracl:at,iuxta tritasalio- 
rum opiniones, variationem ab infula quadam magnetica, ab Olao 
magno commemorata fieri autumat. Iofephus Cofta magnetem pror- 
fus ignorans , de magnete tamen verba otiofa fundit* LiuiusSanu- 
tus in fuageographiaitalice, multum difputat de primo meridiano 
magnetico, de polis magneticis, an in coelo, aut in terra^ Et de inftru- 
mentoad inuenicndam longitudinem : fed non intelle&a magnetica 

A iij. natura, 



GVILIEL. GTLB E R T I 
natura, nihil prsetcr errores & caligincs intam excellenti cognitione 
commouetjFortunius AfFaitatus deattra&ione ferri,& conuerfione 
ad polosfatis inepte philofophatur . Nouiffime Baptifta Porta, philo- 
fophus non vulgaris, in fua magia naturali, librum feptimum fecit con- 
dumj&promummirabiliummagnetis; fed pauca illc de magneticis- 
nouit motionibus, autvidit vnquam; &nonnulla de manifeftis viri- 
bus, quat vel ipfe a R.M.Paulo Vcnetodidicit y vel fuis vigilijs de- 
prompfit 5 non ita bene inuenta& obferuata funt ^ iedfalfiffimis experi- 
mentisfcatent,quemadmodum fuis locis apparebit : multis tamen ego 
illum dignum laudibus iudico, quod rem tantam (vti alias res plurimas 
feliciter fatis, non mediocri cum fru&u) aggreflus fuerit^ & quod vlte- 
riiis perfcrutandi occafionem dederit. Hi omnes ante nos philofo- 
phantes, paucis experimentis vagis & incertis, ab abditis rerum caufis 
petitisrationibus,de attra&ione philofophantes $ tumin magnetica- 
rum diredionum caufis, cceli partem,polos,fydera, afterifmos, aut 
montes,rupefue,inane,atomos,locos attra£Huos,vel refpe&iuos extra 
cceIum,nonnullaq; huiufmodi non demonftrata paradoxa quserentesj 
toto cxlo errant 3 & cseci vagantur : ncque iftos errores &impotentes 
eorum ratiunculas conucllere argumentis adhucftatuimus, nec alias 
plurimas de magnete fabulas 3 nec impoftorum aut fabulatorum fupcr- 
ftitiones : Vt Francifci Ruei de magnete dubitationem,an cacodsemo- 
numfitimpoftura: nec quodinfomnisignorantis foeminac capitifub- 
ditus, adulteram lccto deturbat : nec quod magnes furibus fuofumo 
& nidore vfui fit, quafi ad furta lapis natus fit : Aut quod feras & claua- 
turas aperiat 5 vt delirat Serapio : nec quod ferrum tra&um a magnete, 
in libra pofitum, nihil magneti ponderis adijccret , quafiferri grauitas 
vi lapidisabforberetur: Aut quod Serapio & Mauri tradunt in India 
maritimas quafdam cautes exiftere , magnete abundantes, qua: clauos 
omnes e nauibus ad eas appuJfis extrahunt, & nauigia fiftunt , quam & 
Olausmagnusnonomittit fabulam, qui montes fub feptentrione efle 
dicit tantarum virium attrahendi, vt naues ligneis clauis xdlRcatx fint, 
ne permagneticos fcopulos pertranfcuntes, e ligno ferrci claui trahe- 
rentur. Nec quod albus magnes conquiri poffitpro amoris philtro : 
Aut,vt inconfiderate recitat Hali Abas, quod, fi in manu tencatur do- 
lores pcdum, & fpafmum curabit : Aut quod gratum facit & acceptum 
principibus, aut eloquentem, vt Pi&orius cecinit $ Aut quod Alberrus 
magnus docetduo vt fint magnetum genera , alterum quodinBorc- 
am,alterum quod in Meridiem dirigit.-Aut quod ad ftellas Boreales di- 
rigitur ferrum vi communicata ftellarum polarium, vti folem fequun- 

tur 



DE MAGNETE, LIB. I. 

tur plantae, vcHeliotropium : Aut vc Lucas Gauricus Aftrologus caii- 
dx vrfe maioris lubeffe lapidem magnetem ftatuit : deputari etiarri 
vult Saturni planetae, perindef t Sardonychum, & onychum* etiam & 
Marti magnetem, fimul cum adamante , Iafpide , & Rubino $ adeo vt a 
binis regatur planetis . Magnes pr-a»terea ab eo dicitur ad virginis fig- 
num pertinere : Qui multas huiufmodi erudito mathematico veloj pu- 
dendas ftultitias protegit ; Aut vtmagneti,vrfa? fculpatur imago quan- 
do Luna feptentriones afpexerit, vt fuipenfris filo ferreo, vr(x cxfeftis 
virtutem conciliaret^vcGaudenciusMerulaeommemorar: Aut quod 
magnes traheret ferrum , & dirigerec in fepcencriohes, quod ferro fic 
ordine fuperior apudvrfum, vt fcriblt Ficinus, & rccitar Merula : Aut 
quod interdiu quidem hancferri rrahendivim haber, noclu vero imbe- 
cillem, aut pocius nullam : Aut quod fanguine hircino ianguida &fopi~ 
tavirtus reftauretur, vc Ruellius fcribir: Auc quod Hircinus fanguis 
magnetem liberaret ab adamanris veneficiq, ita vt extinfta vis reuiuif- 
cat,cum hircino fanguine proluitur, propter diflidium inter fanguineni 
illum & adamanrem : Aut quod maleficium remouerec z mulieribus,& 
fugarer daemones, vc fomniat Arnoldus dc villa noua : Auc quod con- 
ciliare poteft vxoribusmaritos, aut nuptas reuocare maritis, vt dbcet 
praecentor vanitatum Marbodseus Gallus : Aut quod vis fit in magne- 
te echeneidis fale afferuato, vt aurum quod deciderit in alcifTimos pu- 
teos , extraherer, ex Caelij Calcagnini relationibus. Talibus fefc nu- 
gamentis & fi&is fabellis dele&ant philofophi plebei,&fatianc re- 
rum abditarum auidos le&ores, & indo&os ineptiarum helluones : 
Sed poftquam magnetica natura fequenti oratione referata fuerit, 
& noftris laboribus & expcrimentis exculta , abditx & reconditae 
tanti effe&us caufe certse extabunt, probata?, oftenfe, & demon- 
ftratae^ fimulque omnes caligines euanefcenr, omnefque errorum fi- 
bxx euulfe, negle&ae iacebunr; & fundamcnta inclicse philofophias 
magneticse ia&a, de nouo apparebunr, vt excella ingenia non amplius 
otiofis opinionibus eludantur . Alii funt viri docli qui in longinquis na- 
uigationibus variationis magneticse differentias obferuauerunr : Doc- 
tilfimus Thomas Hariotus, Robertus Hues, Edouardus Wrightus, A~ 
brahamusKendallusAngli; Alij inftrumenta magnecica,& expedicas 
obferuandi rationes inuenerunt, & ediderunr,nauiganribus,longirif- 
que peregrinantibus necelTarias: vr Guilielmus Boroughinlibellode 
variatione pyxidis, Guilielmus Barloin fuo fupplemenco, Robercus 
Normannus in nouo fuo accra&iuo . Atquehiceftille Robertus Nor- 
mar|nus(nauitaperitus,& ingcniofus artifex)^ui primus declinatio- 

nem 



8 GVILIEL. GILfeERTI 

nem magnetici ferri inucnit. Alios plurimos fciens prastereo : recentio- 
res Gallos, Germanos^ &Hifpanosinfuis plerunqj vernaculisferiptis ? 
qui aut aliorum placitis abutuntur,& veluti mangones nouis titulis ver- 
bifq; compta, tanquamornatu meretricio vetufta ernittunt $ aut ne me- 
moratu quidem digna proferunt : qui fufFurato aliquo libro ex alijs au- 
thoribus libi prenfant* & mendicant aliquem patronum, aut nomen li- 
bi aliquod apudimperitos & iuuenes aucupantur, qui veluti per ma- 
nusih omnibus fcientijs errores videntur tradere , 8c ex fuo etiam ali- 
quid nonnunquam falfi adiungerc. 



CAP* II* 
Magnes lapis qualis fit , & de eius , 

inuentione. 

Apis ille qui vulgo magncs , vel abinuentore, (Iic£t 
nonillofabulofo Plinij bubulco ex Nicandro , clams 
crepidarum & baculi cufpide haerentibus in area mag- 
netica, dum armcnta pafceret) vel a Magnefia regionc 
Macedoma^magneturnferaci : AutMagnefiavrbeAr 
fix minoris inlonia, iuxta jJlseandrum fluuium , nun- 
cupatur . Hinc Lucretius inquit $ 

^uemmagneta Vocant fatrio de nomine Grai$ 
Magnetumquia fitpatrqs in montibus ortusk 

Dicitur Heracleus ab vrbe Heraclea,aut Hercule illo inui&o, ob mag- 
num robur, & in ferrum rerum omnium domitorem potcftatem, & do- 
minium : aut lideritis quafi ferrarius $ vetuftiffimis fcriptoribus non in 
cognitus, tam Graecis, Hippocrati, alijique $ quam ( vt arbitror)Iuda:- 
is iEgyptiifque; Quod in antiquiflimis fcrri metallisjin Afiaceleberri- 
mis, magnes eiufdem vteri fratcr, fa*p£ cum ferro effodiebatur. At- * 
quefi vera ea fint 9 qux dc Sinarum populo referuntur, non illi primis 
tcinporibus in magneticis experimentis infcii, ctiam quod apudillos 
magnetes omnium funt prasftantiffimi . ^Egyptii vt Manethus narrat o£ 
fis Qri nominc afficiunt: facultatem illam quae prxeft conuerfioni folis, 
Oruin,vtGra:ciApoIlincmappcllantcs. Pofte^ verdab Euripide vt 

refert 




DE M AGNETEj LlB. X. 
refert Plato magnetis nonline infignitus eft. A Platone in Ione, Nican- 
dro Colophonio, Thefcphrafto $ Diofcoride, PJinio, Solino , Ptble- 
ma2o,Galeno,aliirquenaturaefcrutatoribus agnitus, &commenda- 
tus,- non tamen intanta varietate rnagnetum & diflimilitudine, duri- 
tiei, mollitudinisjgrauitatis, leuitatis,denfitatis 3 firmitudinis, friabilifue 
fubftantiae : In tanta colorum & rriultiplici qualitatum difcrepantiaj vl- 
lam fufficienteiri de eo hiftoriam tradideruntiquandeo pratermiflaaut 
imperfeda fuit temporis iniquitate quadam, quod rion tam de longin* 
quis regionibus,vari;£ rcrum fpecies,& exotica non prius viia,arrierca- 
toribus & nauigantibus allata fuerunt olim, vt nuper , cum per vniuer- 
fum terrarum orbem, ciin&a mercimonia 3 Iapides, ligna, aromata,her- 
ba^rnetalla,metallicaque quamplurima, auide conquirunturmcc ita 
resmetallica vbiqueexcultapriori fseculo fuit. DifFerentia eft exvigo- 
re 3 mas num fit an foemina : fic veteresfepe in eadem fpecie diftingue- 
bant plurima. QuinqucgeneraexSotaco Pliniusrefertj exjEthiopia, 
MacedoniajBoeotia, Troade, & Afia, qu£ prxcipue veteribiis fuerunt 
cognita: fed nos tot gcnera conftituimus j quot funt invniuerfarerum 
natura, terrarum diffimilium regiones : Nam in omnibus climatibus,in 
omni prouincia, in omni folo, aut inuenitur magncs , autpropterpro- 
fundiores fedes, & impeditos receflus latet incognitus j aut propter vi- 
res imbecilliores & obfcuras, a nobis dum vidcmus > & tra&amus non 
agnofcitur . Differentise prifcis ex colore .* In Magnefia, & Maccdonia 
vtfint ruffi , nigrique , inBoeotia ruffi magis quam nigri, in Troade 
nigri fine viribus ■ In magnefia Afise candidi, neque attrahentes ferrum* 
fimilefque pumici. Magnes validus, & in cxperirnentis nobilitatus, fas- 
pius hoc feculo fcrri impoliti fpeciem prse fe fert, & in ferrarijs metallis 
plerumq; repcritur : interdum etiam continuus per fe inueniri folet ta- 
les ex India OricntaIi,China & Bengalapetuntur,ferrei,aut fufcifangui- 
nei coloris, aut iecinoris qui ctpraeftantiflimi, etmagni etiam aliquan- 
do funt, tanquam dcmagnarupe effra&i, etponderofi: aliquandoquafi 
per fe foli, et integri : ex ijs funt qui cum vnius tantum libraspondus ha- 
bent, 4 ferri vncias aut femilibram , aut libram integram, in fubliue at- 
tollere poflunt. Inueniuntur in Arabia ruffi, in modum tegulae lati, non 
tanta? grauitatis quam ex Chinaadue&i , fed validi et boni : Nigriores 
paulo in Uua inlula Tufcani pclagi, quibufcum vna nafcuntur etiam albi 3 
quales in Hifpania nonnulli m metaliis Carauacse : fed hi minoris effici- 
entise . Reperiuntur etiam nigri, qui et imbecilliores, quales inNorue- 
gia in ferreis mctallis, et in maritimis locis, iuxta fretum Danicum . In 
nigro casrulei, aut in fufco cxrulei,potentcs etiam fiint,et commendati. 



> GVILIEL. GILBERTI 

Alij verofunt plumbei coloris ,fiffiles , & non fiffiles , magnetes veltiti 
{quamatim in teffulas fifllles ; habeo & grifeos marmoreos cinerei co- 
loris, & maculis vt marmor grifeum ornatos , qui & optimc poliuritur. 
In AJemania funt perforati tanquam faui , leuiores csetcris, &tamen 
fortes. Metallici funt qui in optimum ferrumfunduntur ; Alij fufionem 
non habent facilem metallicam,fed vruntur. Sunt grauiffimi, vt & val- 
de leues 5 funt robuftiffimi ferrea rapientes, alij vero imbecilliores qui 
minus poffunt,alij tam languidi & fterilcs, vt segre trahant tantillu ferri, 
nec magneticum aduerfum abigant.Firmi funt alij & contumaces, nec 
facile artificijs cedut: Alij friabiles. Rurfum denii funt & duri vt fmyris, 
aut rari &molles vt pumex; Porofi,aut folidi; Integri & vniformes,auc 
varij & exelijDuritie nunc ferru imitantes,immo aliquando ferro diffi- 
cilius fecantur aut limantur : Alij ficut argilla mollefcunt. Non omnes 
magnetes re&e dici poffunt lapides j funt cjui faxa potius repraefentant; 
alij verd vense potius metallicas exiftunt; alij gleba? & terrae. Ita inter fe 
varij & diffimiles omnes,tum alijplus, alij minus virtute egregia dotati. 
Variantur cnim ex foli natura,dillimili glebaru mixtura & humoru, pro 
regionis ratione & labe,in fuprema hac terra? adnata fubftaua,exmulta~ 
rum caufarum confluentijs, &pcrpetua ortus&interitus viciffitudinc, 
corporumq; mutationibus.Nec rarus eft hic tantse virtutis'lapis,nec vlla 
regio in qua non aliqua fpecie reperiatur. Quod fi diligentius, &maio- 
ribus fumptibus ipfum infequerentur homines, aut eruere propter diffi- 
culrates poffentjvbicj^inmanusveniret^vti poftea demonftrabimus. 
Inmultisregionibusinueniuntur & aperta funt magnetum valentium 
metalla, antiquis fcriptoribus incognita, quemadmodum in Germania 
vbimagnctes erui nullus cdrum affirmaiiit vnquam • tamcn poftquam 
patrum noftrorum memoria rcs metallicaillic crefcere caspit, plurimis 
in locis magnetcs potentes, & viribus valcntes eruuntur: vt in Hercinia 
fylua vltra Helceburgum ; in Mifense monte non longe i Suarcebergo; 
fatis robuftus intcr Snebergum & Annacbergil in valle Ioachimi, quem 
obferuauit Cordus:Itcm iuxta Pelam vicuminregione Francorum.» 
In Boemiainmetallis ferrarijs ad Leflampagum, alijfque locis, teftibus 
Georgio Agricola, plurimifq; virismctallicis eruditis. SimfKter in alijs 
regionibushocieuo oftenditur; nam lapishicvirtutibus fuis egregius, 
vtnunc per vniuerfum tcrrarum orbem celebris ; ita & vbiq- omnisil- 
lum terra profert, & quafi omnium terrarum indigena eft . In India ori- 
entali, in China, inBcngaIa ? iuxta fluuiu Indum frequens, & maritimis 
quibufdam cautibus : in Periia, Arabia,& maris Erithrei infulis :in mul- 
tis /Ethiopiae locis* vti olim zimiri de quo Plinius commemorat .* In mi- 

nori 



D E MAGNETE, LiB. f. 

nori Afla circa Alexandriahi & Troadcm j 7n Macedonia,in Boeotia,in 
Italia, infula Elba, Barbaria : in Hifpania ,vt olim , fic nunc plurimis fo~ 
dinis : In Anglia nuperrime ingens eius vis reperta in me^tallo Adriani 
Gilbertiviri nobilis; & inDeuonia,& iniyluadeDean: InHibernia 
itideni, Noruegia, Dania,$ueuia>Lappia,Liu6niai Pruffia, Polonia, 
Hungaria. Namlicet terreftris globus varijs hlimoribus, & glebarum 
naturis, perpetua generationis & corruptionis viciffitudine ortis > per 
totum eius ambitum temporis diuturnitate altius in fuperficie efflorei- 
cit, & tanquam tegumento 3 & inuoiucro vario, & caduco cingitur; ta- 
men cx eius gremio plurimis fcfe attollit locis , a perfectiori cor- 
pore propincjuior fobolcs ; & fefe mittit in luminis auras . Inualidi 
veromagnetes & minus robufti , humorum labe debilitati , in omni re- 
gionc, in omni pago manifefte apparent : facilc eft inuenire ingentem 
eorum vim vbiq; , finemontium aut profunditatum penetratione , aut 
metallicorum diffictiltatibus &aerumnis; quemadmodum in fequenti- 
bus demonftrabimus : hofq; itaprgparare leui opera curabimus,vt vir- 
tus in illis languidaSc fopita appareat, Dicitur a Graecis ^KAfo-^vt & 
Theophrafto,& ^v«t/?;&^m5 vtabEuripide,referente Platonein 
Jone: Ab Orpheo etiamiaayvH^j & e-i^h-ne quaflferrarius: a. Latinis mag- 
nes, Herculeus; Gallis aimant,corrupteab adamante; Hifpanispiedra- 
mant : Italis calamita ; Anglis JoafcftOtte & aMtn&trt ftOttfc, Gcrma- 
nis magneiT, & fiegelftein : Ab Anglis, Gallis, & Hifpanis vulgoabada- 
mante nomen habet ; forfan quia olim decepti funt fideritis nominev- 
trifq; communi : magnes <n^\rm dicitur a. virtute alliciente ferrum: ada- 
mas (ti^; dicitur a fplendore ferri politi. Ariftoteles lapidis tantum no« 
mine defignat tow* <ft& k^cAh? tf & cbrop^vW/, wv#kov titw ^x^ysroXc^^v^h^ 
1ov?^oV^4uxhv W animai.Magnetis nomincappcllatur 

alius etiam lapis plurimum a fiderite differens , quiargenti ipcci- 
cm prae fe fert ; natura Amianto fimitis , & quod ex cru- 
ftis{lapidum fpecularium modq)conftat/or- 
ma differt : Gcrmanis Katzen- 
filbar&Talkg* 



CAP. 



12. 



GVILIEL. GILBERTI 



CAP. III. 



Magnes habetdiftinctas naturali poteftate partes, 

fslos «virtute confficuos. 



Vx in lapide ipfo manifefta funt plurima, antehac cog- 
nita, non tamcn bcne explorata , hxc primum breuitef 
indicanda funt , vti magneticas & ferrcas vires intelli- 
gantftudiofi, necrationum & demonftrationum in ip- 
fo limine infcij perturbentur . In caelo mathematici 
conftituuntbinos vniufcuiufq;fph#ra mouentis polos: 
itanospolosnaturales virtute praecellentes etiam interreftri globo* 
pun&a conftantia ad diurnas reuolutionis motum difpofita inuenimus • 
vnum in Ar&os tendentem & feptentriones $ alterum in aduerfam cxli 
partcm . Perinde magncs polos habet fuos, borealem & meridionalcrrt 
a natura,conftitutain lapide certa &deftinata punfta, motionum & ef- 
fe&uum primarios terminos , & adionum & virtutum plurimarum li- 
mites,& moderatrices. Ulud tamen intelligere oportet quddnona; 
mathematicopunao, roburlapidisdimanat,fedapartibusipfis,omnef- 
que illx in toto partes dum totius fint,qud propiores fuerint polis lapi- 
dis, co femper firmiores concipiunt vires, & in alia corpora effundunt- 
hi poli tcrrx polos obferuant , & ad eos mouentur , illifq; famulantur! 
Poli magnetici inucniri poffunt in omni magnete,tam valido &potenti 
(quemantiquitasappellabat mafculum)quamIanguido, imbecilli,& 
foemininoj in figura artificiofa, vel fonuita, Ionga,plana, qUadrata, tri- 
gona,poIita; vel rudi, abrupta , vel impolita; femper magnespolos 
continet fuos & indicat. Sed quoniam forma fpha*rica,qu;e & perfe&if. 
fima , cum-terra globofa maxime confentit, & ad yfus & experimenta 
maxime idonea fit,prascipuas igitur noftras per Iapidcm demonftratio- 
nes,globofo magnete fieri volumus 5 tanquam magis petfedo & ac- 
commodato. Sumito igiturmagnetem valentem, folidum, iufte ma<*- 
nitudinis , vni-formem, durum , integrum ; fac ex illo globum vcrfatTli 
inftrumento quo rotundantur cryftalli , & nonnulii lapides, aut alijs 
mftrumentis,vtimatcria &firmitaslapidis defiderat,qu:e aliquando dif- 
Bcili artificijs cedit. Hic itaprcparatus lapis, vera eft, homogenea, e- 
lufdemq; %urae, telluris foboles : formam arte orbicularem na&a,q U 5 
communi matritelluri a primordijs natura conceffit; eftque phyficum 



cor- 



DE M AGNETE, LIB, t 

corpufculum plurimis virtUtibus imbutum , quo plurimas iri phild* 
fophia abftrute& negle&se veritatcs, miferacaligineabfcondita^ 
hominibusfacilius innotefcere poiTunt.Appcllaturanobis,hklapis 
rotundus w<>> feu Terrella.Vt igitur poli terrseconformesinueni- 
antur, tenc lapidem rotundum in manu,& pone acum vel filumfer- 
reum fupra lapidern : mouentur fines ferri fuper centrum fuum & 
fubit6 quiefcunt. Lapidem,qua iacet & hasret filum,{lgna Ochra,aut 
crcta : moue fili medium fcu centrum in alium locum, & fic in terti- 
um, & quartum,femper fignandolapidcm fccundumlongitudinem 
ferri permanentis; linea* illaV circulos dftendunt meridianos, fiue 
meridianis limiles in lapide, fiue terrella, quos omncs in polis lapi- 
dis concurrere manifcftucrit. Ita continuatis circulispoli apparent» 
tam Borealis polus quam meridionalis, Scinter hos medio interual- 
lo ducere licet circulum maiorem pro asquatore,non aliter quam in 
cado, & fuis fphxris defcribunt Aftronomi, aut in terreftri globo 
Geographi $ nam & linea illain hac noftra terrella defcripta, varij eft 
vfusin dcmonftrationibus noftris, &magneticis cxperimcntis. In- 
ueniuntur etiarri poli in rotundo lapidc, verforio, ferro magnete ta~ 
&o , & fupra acum vel cufpidcm in bafifirmatam pofito, vtlibcrc 
conuerti poffit hoc modo % 




Supra lapidem A B, vcrforium collocatur, ita vt verforium ma^ 
neat in aequilibrio : fignabis viam quiefcentis ferri creta: Moucin- 
ftrumcntum in aliurrilocum, & dire&ionem refpectumq; rurfus no- 
tabis : plurimis in locis idcm facito , & inuenics ex concurrentia li- 
ncarurndirectionis, polum altcrum in A pundlo, alteruminB.Polu 
etiam vcrum indicat verforium propelapidem pofiturii,cum ad rcc- 
tps angulosauide lapidem intuctur,& polum ipfum dire&e inquirit, 

Bj 9 - 3c 



I 



GVILIEL. GILBERTI 

&fcdllmc4pcraxcmin centrumlapidisconuertitur.Velutlverfo- 
mmDj A , polum & centrum refpkit, E veronec polu A iufte, 
necF ccntrum . Tenuioris fili ferrei pars,longitudinis grani hbrdei, 
imponitur lapidi,moueturq; p er rcgiones lapidis & fuperficiem 3 do. 
nec ad perpcndiculum crigitur : nam in ipfo polo eredtus ftat, tam 
Boreali 5 quammcridionali$ quo magisdiftat a.polo,edmagis incli- 
rat.Polos fic inuetos,acUtiori lima in terrclla fignabis,aut ter ebello. 

CAP. IIII. 
Polus lapidis quis fit Borcalis ;& quomodo 

dtficrnituratneridionati. 
Elluris polus alter verfus Cynofurae aftru conuer- 
titur^ccrtumq; in ccelo punctum conftater rcfpicit, 
(nifiqudd ex aftrisfixis promotis inlongitudinem 
immutatur , que rnotum nos in tellurc agnofcimus, 
vtpoftea dcmoftrabimus:) Aliusverdinaduerfam 
caElifacicm vetcribus ignotam,nunc in magnis nauigationibus con- 
fpicuam,&ftellis frequcntibus omatam conqertitur: Perindemag- 
nes virtutem & potcntiam habet,feipfum in Boream & Auftru diri- 
gendi(confentiente &confcrente vires terraipfa)iuxta naturae con- 
formationem, qua? lamdis motiones, ad eiusgenuinaslocationes 
componit. Quodficdemonftratur: Lapidem magneticum (polis 
inuentis)cpllocabis in vafe ligneo rotudo, Cypho vel paropfide,iI- 
lum cumvafe fimul(tanqua nautam in cymba)collocabis fuper aqua 
in vafe magno aliquo aut cifterna, vt libere polfit in medio fluitare, 
nec tangat limbu eius, vbi vcntis aernon comouetur,quibus motus 
lapidis naturalis impediatur : hic ille Iapis tanquam in naui,in medio 

fuperficieiaquac tranquilk 5 &nonflu6f uantis pofitus/eipfumillico 
cum vafe dcferete comouebit,& circulariter voluetur, donec meri- 
dionalis eius polus in fcptetriones.feptetrionalis in auftru dirigitur; 
Kecurrit naq; a pofitione contraria,ad polos : & quanqua primo im- 
petu vehementiore polos praterlabitur > r tamciteratis quibufdare- 
uerfionibus a tande in polis,fiucmeridiano,acquiefcit (nifi quod pro 
loci ratione a punctis illis,liue meridionali Iinea,aliquantulu diftra- 
hitur,variationequada,cuius caufampoftea declarabimus,)Quoties 
hunc dc fuo loco dimouebis,toties egregia nature dote,repetitcer« 
tosillos & cleftinatos terminosj neq; hoc tantum fit,fi ad planuho- 
rizontispolia^qualiter in vafe di/pofiti fuerintiverum etiamfi dece, 

* aut 




DE M AGNETE, LIB. L i 

autviginti,auttriginta,aut quinquaginta aut o&oginta gradibus» 
alter polus, fiue meridionalis fiue borealis, (iipra planum horizontis 
attolleretur in yafe, aut deprimeretur : Borealem tamen partem la- 
pidisj meridiem petere , auftralem feptentriones videbis ; adeo vt 
poluslapidis fi vno tantum gradu a Zenith» & fummo cceli diftabit, 
in lapide fphserico, lapis totus voluitur , donec polus fuas fedes oc^ 
cupeq licec non vere dire&as^tamen verfus illas partes inclinabit, & 
in dire&ionis meridiano requiefcet. Similietiam impetuferturfi 
meridionalis polus elatus fuerit ad fuperiora , ac fi Borealis fupra 
Horizontem exaltatusfuerit. Semper vcro animaduertedum, quod 
licetlapidum varia fit diffimiIitudo,& inagnesmagnetem virtute & 
efficientialongefuperetjtamen omnes eofdem habent limites,& 
ad eadem pun&a deferuntur. Prxterea meminiffe oportct omnes 
antenosdepolis Iapidis lcribentes, artificelq; emnes & naucleros, 
in maximo errore vqrfari,qui partem lapidis infeptentriones incli- 
nantem,feptentrionalem polum lapidis exiftimant, in meridiever- 
gentem meridionalem , quod pofteafalfum effe dcmonftrabimus. 
Tam male adhuc culta omnis magnetica philofophia extat , vel in 
primis fundamentis. 

CAP. V. 

Magnes attrahere videtur magnetem in pofitione 
natura]i:in aduerfa vero fugat,& in ordinem 
nduclt m 

fiimum a nobis indicandx funt virtutes apparentes 
vulgares lapidis 3 verbis vfitatis ; poftea verd fub~ 
tilitates plurima^abftrufa? adhuc & incognita?, in te~ 
nebris latetes,aperiendg funt,earumq; omnium cau- 
_J| fa:(re{eratis naturae arcanis) verbis idoneis, &inge- 
ni js, fuis locis demonftrandx. Tritum eft & vulgare , quod magnes 
trahitferrum; eodem etiam modo magnes allicit magnetem.Lapi- 
clem quem habes polis diOindis perfpe&um,tim meridionali quam 
boreali fignatum,pone in fuo vaie vt fluctuet; lintq; poliadplanum 
horizontis recte difpofiti,aut faltem non multum eleuati & obliqui : 
tene alterum lapidem cuius poli etiam cogniti funt in manu - y ita vt 
polus meridionalis eius, fit verfus polum feptentrionalem natantis, 
prope ipfum a latere : fequitur namq; illico fluctuans lapis, lapidem 

B ij. '(modo 




16 



GVILIEL. GILBERTI 



(niodo intra vires eius, &dominatum fuerit) nec defiftit, nec defe- 
rit 3 donec adhsereat: nifi manumfubducendo,coniun<5tionem caute 
euitaueris. Perinde ctiamfi feptentrionale polum illius quem manu 
tenes opponasmcridionali polo lapidis natantis, concurrunt inter 
fe, & mutuo fequuntur inuicem. Contrarij enim ppli contrarios al- 
liciunt. Iam vero fi feptcntrionalem feptentrionali, aut meridiona- 
lem meridionali eodem modo apponas,lapis Japidem fugat 5 & tan- 
quam clauum impcllente nauita diuertit,& in contraria velificat qui 
aequora fulcat, nec vfpiam conftat aut acquiefeit , fi alter infequitur. 
Difponitetiam lapis lapidcm^conuertit alter alterum, in ordinem 
reducit, & in fuas concordantias deducit . Cum verd iuxta naturae 
ordinem conueniunt & coniunguntur , firmiter mutuo coha^rent: 
Veluti fi opponeres feptcntrionalem polum kpidis eius qui inmanu 
cft, tropico Capricprni magnctis rotundiflu&uantis (itaenim lapi- 
dem rotundum id eft terrellam vt globum ipfum mathematicis cir- 
culis diftinguere iuuabit) aut cuiuis pundo,inter sequatorem & po- 
lum meridionalem ; voluitur illico lapis natans, & ita fe componit, 
vti eius meridionalispolus feptentrionalem polum alterius attingat, 
& cum eo coniun&ffime combinetur. Eodem etiam modo ex alte- 
ra parte sequatoris, polis aduerfis, fimiles effedhispraeftabis • atqj fic 
hac arte & fubtilitate, & attra&ionem, & fugam, & circularem mo- 
tum ad pofitionem concordantcm, &ad inimicos congreffus decli- 
nandos, oftendimus. In vno prseterca eodemq;"lapide,fic polTumus 
hsec omnia demonftrarc : tum ctiam quomodoeadem pars lapidis 
vnius, ex diuifionepoteft fieri aut borcalis, autmeridionalis . Lapis 
fit oblongus A D, in quo fit A fcptentrionalis , D meridionalis po~ 
lus; hunc in duas partcs sequales feca, poftea exp^pe in fuo vafculo 
partem A aqua?, vt flu&uet. 





DE MAGNETE, LIB. I. 
Etvidebis quod A pun&umfeptentrionale, vertetur in meridiem 
vt prius 5 fimiliter etiam D pun&um mouebitur in feptentriones ,in 
diuifo Japide,vtinintegro.Bvero 3 &Cc[U2eanted continua? erant 
partes, niinc diuifa?, alia eft meridionalis B, feptentrionalis verd C. 
B trahitC, cupiens vniri, & mpriftinam continuiratem reduci: qui 
duo nunc Iapides ex vno facli funt : ob eamq; caufam, C vnius con- 
uerterjsfeadB afteriusj mutuofefeattrahunt, &folutiab impedi- 
mentis & fuis ponderibus, vt in aquae fupcrficie, cbncurrunt & con- 
iunguntur. Quod fi parterri aurpunclum A dirigas in C alterius, al- 
ter alterum fugat> & auerfatur :peruertiturnamq,'iicnatura, forma- 
que lapidis difturbatur^ qua; leges ftri&e v obferuat, quas cbrporibus 
impofuit : hinc fuga vnius, a praua alteriuspofitione, difcordiaque, 
nifiomnia fecundum naturam probe compofita fuerint , nec iniu- 
ftam & iniquampaccm, &conuenientiamadmirtit.- fed bella vimq; 
infert, vt bene iufteque coiporaacquiefcant. Recle igiturdifpofita 
mutuo fefe trahunt; hoc eft ambo iapides rim fortior quam imbecil- 
Jior concurrunt inuicem, totifq; viribus tendunt ad vnitatem, quod 
manifcftum in omnibus, non tantum ^Ethiopicis, vt Plinius putabati 
iEthiopici illi fi fuerint validi, vt etiam ex China delati, quia robuftj- 
©resomnes, effedum citius &planiusoftendunt , in partibus polo 
finitimisfortius attrahunt, conuertunturque, donec polus poluril 
direcle afpiciat. Polus lapidis , altcrius lapidis conuenientem par- 
«em (quam aduerfam appellant) veluti Aquilonaris Auftrinam ,fir- 
mius attrahit, & feftinantius rapit perinde & fcrrum aduocat vehc- 
mentius, quod &ilIifortius intoeret , fiucexcitum fuerit ante mag- 
nete,fiue inta&um.Sic enim non fine ratione a natura comparatum 
eft, vt quae proximiores fintpartes polo , flrmius alliciant : in polo 

verdipfo fedes fit , tanquam regia fummas & fpedatae virtutis, 
• vbi vehementius trahuntur, & asgcrrime dimittuntur 
corpora magncticaadmota. Sicpoli refpuunt 
magis abiguntq; peruerfe obie&a 
inconcinna&aliena. 



■ • 1 
Biii. y 

[ M - ■ 



CAP. 



6 VlLlEL. GILBERTI 



CAP. VL 



M agnes, tam venam ferri attrahit, quam ferrum 



mm m 



iffum cxcoftum f£ conflatum. 



Rima illa virtus manifefta marim& & antiquitiis 
commendata, eft ferri attr^ctio^ nam & Plato com- 
mcmorat quodmagnes ita abEuripide nominatus, 
ferrumallicits & non folum ipfos annulos ferreos 
fj trahit, fed etiam vim annulis indit, vtidem facere 
poflint quod lapis , alios fcilicet annulos trahere, 
vnde aliquandolonga ferri,clauorum, aut annulorum catenaeffi- 
citur,dum alij,exalijs pendent. Optimumferrum(quale illud quod 
abvfu acies dicitur, aut a regione Chalybum Chalybs) optime & 
firmiter,a valente magnete trahitur; minus verd bonum, impu- 
rum,rubiginofum, & a rccrementis non refte purgatum,& fornaci- 
bus non elaboratum fecundis, imbecillius : paulo etiam languidius 
cum craffis, pinguibus, & lentis humoribus obdu&um &fcedatum 
f uerit; Venas ferrietiam trahit, diuites illas quidem&ferreicolbrisj 
Imbccilles& nonadmodum feraces,nifi artequadam praeparatas 
non allicit. Attrahendi virtutem aliquam magncs amittit,&quafi fe- 
nio tabefcit,fi aeri aperto expofitusdiutius, nonin theca,limatura, 
aut fquamaferrirepolitus fucrit.Quare talimateria obruendus eft: 
nihileft quod huicvirtuti intcgras planerefift.it , quod noncorporis 
forma deftruit,aut corrodit: non mille fi adiun&i fuerint adamantes. 
NequeTheamedem vllum effe, & vimmagneti habere contrariam 
exiftimo. Quanqua Plinius vir egrcgius, & tranfcriptorum optimus 
(aliorum enim vifa&inuenta , non fua femper&praecipue pofteri- 
tatitradiditlexfcripfit ab alijsfabulam,apudrecentiores iani reci- 
tandovulgarenuln India duosmontesiuxtaflumenlndum; alteri 
naturam efTe, vtteneat omneferrum, qui conftat exmagnete; alteri 
vt refpuat,qui conftat ex Theamede. Ita fi fint ferrei claui in calcea- 
mentis,veftigia auelli inalterp nonpofTe,in alterofifti. Albertus 
Magnusfua aetate magneteminuentum efTe fcribit, qui vna parte 
fcrrumad fetraheret^abrgereta fe alteracontraria: Scdmale rcm 
obferuauit Albertus.- Nam omnis magnes altenfparte ferrum ta- 
clum magncte allicit, altera illum tadum arcet, trahitq; ferrum ex- 
citum magnete, valentius quam inta&um, 

CAP. 



DE MAGNETE, ' LIB* t |$ 

CAP. VIL 
Ferrum quid fit, & ex qua materia^ 

%geiusT?ftis. 

Ofteaquatnmagnetis originem & naruram deela- 
rauimus : neccflarium putamus, ferri etiatri hiftd- 
riam, prius addere,& ferri incognitas adhuc vires 
indicare, priufquam ad magneticarum difficulta- 
tum explicationes , demonftratioriefque , 8t cum 
ferro coitiones , & concentus , oratio perueniat . 
Ferrum ab omnibus in metallofum claftenume- 
ratur, eftq,- metallum liuidum, duriflimum, ante fufionemignitum, 
fufionis difficillimse, fub malleo extenditur, & multdm fonat. Che- 
mift& dicunt fi fulphur fixum terreum , argento viuo fixo terreo, 
coniun&umfuerit, & hsec ambonon pura, iedliuid#albedinisfue- 
rint) fi fiiperet fulphur, fit ferrum . Hi namq; metallornm faeui ma- 
giftri ? qui plurimis inuentis, eadem torquendp contef unt,calcinant> 
foluunt, fublimant, deturbant, terrae magis hunc filium , & propter 
terrenum fulphur, &terrenum mercurium,quamquoduis aliudme* 
tallum dijudicant : neq$ cnim aut aurumj aut argentum 5 plumbunij, 
ftannum, aut xs ipfum, tamterreftre putant : ob earriqj caufam , nori 
nififornacibus feruentiffirnis £ vi follium excoquitur * quod itafu- 
lum, cum rurfus obduruit, nori iterum ilne magno molimine fundi^ 
tur; eius verorecrementum, difficillime. Metalloruril duriffimum* 
omniadomans frangenfqud, exvalida terrenio.ris fubftantia* con- 
cretione. Quareferrum turic melius intelligemusquid fit^cum eau- 
fas & materiam metallorum quales illse r1nt,aliter atq; ante nos alij . 
putauerunt, declarabimus . Ariftoteles halkummateriammetallo- 
rum ponit. Chemiftarumchorus fulphur, &afgentum viuumftatu- 
untipfa primordia . Gilgil Mauritaniis cineretri aqu& rriadefa<5fofn. 
Georgius Agricolaaquam vultefle mixtam cumterra: nccprofe^. 
6:6 quicquam dirTert eius opinio a Mauritani pofitibne. Atnoso^ 
riri metalia & efflbrefcere in globi terreftris fummitatibus, fuisfor^ 
mis diftin&a, vt caitera nonnulla foffilia* &omnia apud nos corpo- 
ra. Globusterreftris non conftat excinere, aut inefti puluere * Nec 
aqiia dulcis elementum eft, fedhumorum telluris euaporatcriiirfi 
fimplicior confiftentia.Corpora piriguia,^uadulcisc|ualitatumex^ 

pers, 




, GVILIEL. GILBERTI 

pers> nullum argentum viuum,vt neq> fulphur, funt principiametal- 
lorum : ifti funt alterius natura fructus , nec manent aut antecedunt 
invia generationis metallorum . Terraemittit fuccos varios , non 
genitosexaqua^autterra iicca» nec exearum mixturis , quam ex 
tellurisfubftantia prognatosj hij non aduerfis qualitatibus, aut fub- 
ftantijs diftinguuntur, neq; tellus fubftantia eft fimplex,vt fomniant 
Peripatetici . Efciftunt fucci ex fublimatis ex profundioribus locis 
vaporibus, Aquse etiam omncs , telluris funt extracliones & quafi 
exfudationes . Reiteigitur aliquaexparte, Ariftoteles halitum il- 
lumquicontinuatus in venis terrarum cYaffefcit, mateiia vult eflc 
metallorum :riam denfanturinlocisminus calidis halitus, quamv- 
bi exorti funt, & a terrarum & montium naturis,.tanquam matrici- 
busyconuenientibustemporibusj incraffantur mutanturq; in me- 
talla : Scd nonilli folum venasconftituunt, fed influunt & ingredi- 
«ntur folidiorem materiam,& metalla conftituunt. Cum igiturma- 
teria illaccmcreta, in temperatioribus alueis confederit, in tepidis 
illis fpatijs conformatur, non aliter atq; in vtero calenti femen , aut 
<mbrio concrefcit : aliquandohajitus cum materia fcla idonea in fe 
coit; hinc metalla nonnulia pura eruuntur aliquando,fcd rarius* quas 
ab%excodione exiftuni;perfecl:a: alij vero halitus quiterris im- 
ayiixti funt fuperfluis^ excovlionc indigent, quomodo vense metal- 
Jorum omnium tradantur r quairecrementafuaomnia ignium vi di- 
mittunt , & in metallum fufa fluunt, i & feparantur a terrenis fordi- 
bus, nona vera telluris fabftantia . Quod Vero fit aut aurum 3 aut ar- 
gentum, aut xs, aut quod alia vlla exiftant metajla j non ex materia: 
quantitate 5 aut proporti0ne, non vllis materiae viribus contingit,vt 
delirant Chemiftae ; fcd quando cum idonca matcria alueis conueni- 
entibus,& regionibusj formas apprehendunt, ab vniuerfali natura, 
quibus perficiuntur ; nonaliter atq;reliquafolTilia r vegetabilia, <5e 
animalia qu£q; : alioquin vaga: &incertse effent metallorum fpeci- 
e%quat paucae iamadmodum eruuntur^adeo vtvix decemmetaila 
agnofcarttur. Cur vcrd natura adeo fueritpafca in metallorum nu~ 
mcrOs aut cur tot exiftant quot agnofcuntur ab hominibus 5 non fa- 
cile eft explicare 5 quanquam vaniores & delirantes Aftrologi, pla- 
netis fingulis, fua metalla adiungunt. Sed neq; planetis mctalla nec 
metallis.planet^,numeroautproprietate conueniunt. Quid enim 
cum Marte ferrum conucnit ? nifiquckl vt ex illo inftrumenta plu- 
rima > ita enfes 8c bellica tp^menta fabricantur . Ms quid ad Vene- 
i$m fpe&at > aut loui quomodo correfpondet ftannum ^aut plum- 



DE MAGNEtE, LIB. I 
bumalbum?Veneripotiusdedicanda. fed ifta anilia. Halitus igi- 
tur remotior vis eft generationi metallorum •. fuccus ex halitibus^ 
propinquior : ficut fanguis, femenq; in gcneratione animalis. Hali- 
tus veroilli» fucciq; exhalitibus, corpora plerunqj ingrediuntur, & 
hnmutantinmarchafitas, &in venas (habemus enim ligna plurima 
ita tranfmutata)efferuntur,in corporum matrices conuenientes,vbi 
formanturmetallailngrediunturfrequentiulme telluris vcriorem 
&magis homogeneam fubftantiam,& fit diuturnitate tempons fer- 
rea vena, fit etiam magnes lapis , qui nihil aliud eft quam nobilis 
venaferraria ; ob eamque caufam , &propterpecuIiarem aca^teris 
metallislubftantiam, natura rariulme,autnunquamimmifcet ferro 
metallum quoduis aliud, cumcsteramctalJa fa*piffuiie mifcentur 
perminima,&fimulcongenerantur.Cum vero halitus ille fucciue 
inefflorefcentiasdeformatasa, telluris homogenica fubftantia, hy- 
poftafeis diuerfas, &falesinciderint>in conuenientibus matricibus, 
(formis operantibus)reliqua (fpecifica in co loco operante natura) 
generantur metalla. Latent enim intellure metallorum & Iapidum 
abditaprimordia,vtinperipheria,herbarum &ftirpium. Terrae- 
nim exprofundo puteo eruta,vbi nulla fufpicio coccpti feminis effc 
videatur,fi in altiflima turri pofita fuerit 3 herbamproducit virentem, 
&iniuffagramina, Sole & ccelo terra: incubantibus 5 atq; illaquide 
qux in illa regione funt fpontanea ; fuas enim vnaquaeq; regio her- 
bas produck> & ftirpes, iua ctiam metalla. 

Hic fegetesfillic njeniunt falicius yui^ 
Arborei foetus altbi, atque iniuffa virefcunt 
Gramina : nonne uides croceos vt Tmo/us odores t 
Jndia mittit ebur> molles jua tura Sabxi? 
n/lt Chaiybes nudiferrum, virofaque Tontus 
Caftorea % Eliadum falmas Bfiros equarum. 

Qiiod vero chemifta*, (vtGeber, & alij) appellant in ferro fulphur 
fixutn terreum, hoc nihil aliud eft quam terrena fubftantia homoge- 
nicafuohumore concreta,duplicihumorecoalita; cum exiguaqua- 
titate, telluris (ubftantiae quse humore noncaret, humor metallicus 
inferitur. Quaremaledplurimis dicitur inauro effe terram puram, 
in-ferro vero maximeimpuram : quafi vero terra vera, tellufqj ipfa, 
adeo fit rcs (nefcio quibus fubtilitatibus) depurata. In ferro prae- 
fertim optimo terraeft in fua natura vcra,& genuina^ In caeteris me- 

tallis* 



G VILIEL. GILBERTI 
tallis,nonita terra, quamproterra & hypofta£,confirmati&(vtita 
dicam) fixi fales,qui telluris efflorefcentia? funt,qui etiam firmitudi- 
ne&confiftentia plurimumdifTerunt : In metallis eorum vis afiur- 
git, cum duplici humore ab exhalationibus , in fpatijs fubterraneis 
concrefcuntin venas metallicas : ita etiam & connafcuntur fimu!,Io- 
ciq; & circumftantiumcorporum virtute, matricibus geniiinis, for- 
mas fuasfpecificas induunt. Demagnetum varijs corporibus,& dif- 
fimilibus fubftantijs, coloribus, & virtutibus, antea di&um eft : nunc 
veropofteaquam caufam &originem metallorum declarauimus, 
ferrea etiam materia non in metallo conflato , fed illa ex qua metal- 
lum excoquitur, examinanda eft: Ferrum quafipurum fui coloris, in 
fuis venis reperitur 5 non tamenquod ftatim fuum , & ad varios vfus 
perfeclumeft. Aliquandofilice candido,aut alijs lapidibus vefti- 
tum, eruitur . Tale fepe etiam in arena fluminum , quale etiam No - 
ricum, Ferri vena fere pura in Hibernia faspitfceruitur , ex qua fabri 
fine fornacum laboribus, in officina ferraria inftrumenta cudunt. Ex 
lapide iecoris colore, ferrum frequentiifime excoquitur in Francia, 
in quo bra&eas fplendentes 5 qualein Anglia fine bracteis , quo eti- 
ampro rubrica fabrili vtuntur . In Suflexta Angliar, vena diueseft 
fufca, tum etiam pallida cinerea, quas ambx torrefa cfae aliquo tcm- 
pore, autignibus temperatis detentx , ftatim iecoris coloremac- 
quirunt : ibi etiam fufcaquadrata, cum cortice nigro duriore. Vena 
iecoris fimilitudinemhabens,alijs faepe cumlapidibus variepermif- 
cetur : vt etiam cum magnete perfe&o, qui optimu emittit ferrum. 
Vena etiam eft ferri rubiginofa, in nigro plumbea, nigra per fe, aut 
cum vero cobalto mixta : alia mifcetur autcum pyrite, autcumplu- 
bagine fterili. Eft etiam lapidi gagati fimilis, alia hsematitL Smyris 
lapis armariorum,& vitriariorum,ad fcindenda vitra,qui apud An- 
glos dicitur Emerelftone, Germanis Smeargel,ferreus eft $ licet cx 
eo ferrum difficile excoquitur, & verforium allicit, In fodinis ferri, 
& argenti profundis,fxpiiis reperitur. Ferreas venas,ferrei coloris, 
planemolles & pingues , quse inftar butyri teri digitis polTunt, ex 
quibusferrum optimum excoquitur, Thomas Eraftusfe accepifle 
a quodam viro do&o dicit : quales fere nos in Anglia inuentas vj- 
dimus,Saponis Hifpanici fimilitudinem habentes/Pmerinnumc- 
rabiles lapidofarum venarum formas, elicitur exluto, exterraluto- 
ia,exochra,rubiginofamateriaexaquis ferriferis concreta,- apud 
Anglos fajpe ex arenolis,& lutofis lapidibus,ferrumfatis copiofum 
cducitur in fornacibus, qui videntur^non magis ferrum continere, 

qudm 



X)E MAGNET E, ilB. I, , 
qu£m arcnse, marga?, aut qudduis aliud iutum. Sic in Jibro Ariftote- 
lis de admira^ndis narrationibus, Fertur (inquit) pecuJiaris qusedam 
gcncratio efleferri Chalybici, Mifeniq; } vt quod ex fabulo fluuio^ 
rum comportatum^ alij fimpliciterlotum in fornace excoqui $ alij 
illam etiam & lotura frequentiore {ublidentem hypoftafim inijci, fi- 
mulqjigni purgari tradunt : adie&o pyrimacho Japide, quiiftic plu^ 
rimus repcritur. Itaplurimau-crumformse , ferream hanc &telluris 
naturam, fuis fubftantijs egregieV& vberrimi continent. Multi verd 
& vbiq; frequentiffimi, in omni folo funt lapidcs, & terrae , & variae 
&mixta* materi^e,quae non ita diuites*,Yuas tamen concipiunt ferre- 
asfubftantias & emittunt ignibus artificiofis, quae a metallicis viris 
propterminorem fru&um relinquuntur: alig veroterrc ferream na- 
turam oftendunt, in ferrum tamen (valde fteriles) minime v fundun- 
tur : &negleclae non cognofcuntur. DirTeruntctiam inter fe pluri- 
mum fcrra conflata. Etenim quoddam eft natura tenax> quod opti- 
mum ; mediocrc quoddam ; aliud fragile, quod deterrimum . Ali- 
quando ferrum propter vcrm pr#ftantiam,inaciem conflatur,vt 
hodie v m N oricis • Ex optimo ctiam fcrro fepius elaborato, & a rc- 
crcmentis omnibus purgato, aut poft ignitionem in aquis merfio* 
nc a oritur id quod Graci^W** vocant; Latini autem aciem; alij aci- 
arium, quale quond am Syriacum, Parthicum,Noricum, Comenfe s 
Hiipanicum 5 alibi propter aquam cui f#piusimmergiturjVt inltalia 
Comi, in Hifpania Bilbili, &Tariaffona?. Aciesmaiori multdpretio 
quam ferrum venditur. Et propter pragftantiam cum magnete meli- 
lis confentit, ex quo validiori fepe excoquiturj fufcipitq; vires eius 
citius, diutidfqj retinet validas, &ad omnia magnetica cxperimen. 
tafumme idoneas.Ferrum pofteaquamin primis fornacibusexcoo- 
tum fuerit, varijs poftea artibus elaboratur , in magnis ofricinis , fcu 
molendinis, coeunte metallo malleato immanibus i6hbusj& recre^ 
mentum deponente. Nama prima fufione fragiliuseft, &minus 
perfeelum . Quare apud nos (Anglos) cum maiora tormenta belli- 
caconflantur, vt firmioravimillam flammiferam fuftinerent,metal~ 
lumi recrementismagis repurgant ; dum(fluentemetallo) iterum 
per anguftum tranfire faciunt, quo modo recrementofam iubftanti- 
amexuit. Fabri vero ferrarij fuccis quibufdam,&malIeorumi&i~ 
bus, ferreas confirmant laminas, ex quibus clypeos,Ioricafque , ad 
omnes fclopporum icTus contumaces , conficiunt . Ferrum arte & 
temperatura durius fit, quod etiam artc mollius euadit, & quafi 
plumbum tra&abile . Durum fit ab aquis quibufdam in quas can- 



GVILIEL. GILBERTI 
dcns immergitur, vt in Hiipania Bilbih\&Turiaffona»: RemoIIef- 
cit, vel propter ignem folum eum finc i&ibus, ae fine aqua ex feipfo 
rcfrigerctur t vel propter pingue,in quod immergitur : vcl quod ar- 
tificiofe illinitur , (vt varijs artificijs mclius inferuire poffit) varie 
temperatur. Hanc artem Baptifta Porta ig.libro magiae naturalis 
oftendit.Ita ferreahaec & tcrreftris natura,in varijs Japidu,venarum, 
& tcrraru corporibus includitur, excipiturq; j & fpccie, & forma, & 
cfficientiadiffimilis cxiftit:Et arte varijs ingcnijs excoquitur,emen- 
datur , & humano vfui, in infinitis artificijs,&inftrumentis, fupra 
omnia corpora inferuit . Ferrum aliud loricis idoneum,aIiud aduer- 
fus tormcntorum i&us, aliud contra gladios & curuatorum enfium 
(vulgo Cimeterum aciem) aliudgladijs,aliud cquorum foleis infer- 
uit.Exillo fiuntclaui, cardines, peifulse,ferra?, claucs, cancelli, o- 
ftia, valux* pak, bacilla, fufcinula^ hami, vncini, tridentes, ollse,tri- 
podcs , incudes, mallei, cunei, catena; , manicx, compedes , ligo- 
nes, dolabrx, falccs, fcirpiculas , rutra , fircula , runcinx, raftra, vo- 
meres, furcav patinar, patella?,ligula:,coclearia, veru, cultra,pugio- 
nes,gladij,fecures, dolones, gclfe, Sariffx, frameae, anchorse,& 
nauticaplurima. Prxterca pila5,aclydes,murices,loricae, galeae,tno- 
races, cquorum calcci,ocrese, fila ,muficorum chordae, cathedra?, 
catara&ae, arcus, baliftae, & fhumano generi peftes ) bombardae, 
fclopi,pilxq; tormentarise, infinitaq; inftrumcnta Latinis incogni- 
ta ; Qua: ideo recitaui, vt intelligatur quantus fit fcrri vfus , quod 
omnia alia metalla plus centies fupcrat, & indics d metallicis exco- 
<]uitur, cuius in omni fere pago officina:. Hoc enimpraecipuummc» 
tallum, quod multis, maximifq; humanis ncceffitatibus inferuit : & 
longc fupra alia metalla omnia in tellurc ab undat,p rasdomi natu r q,- . 
Quare vanifunt illi Chemici,qui putant naturam vclle omniame- 
talla in aurum pcrficere: quafi eadcmpararet omncs lapidesmutarc 
in adamantcs, quia adamas omncs fplcndorc & duritie fupcrat,quia 
aurum fplendorc,grauitate, &firmitudine , aduerfiis omncs iniuri- 
as inuiclum, cxccllit . Eft igitur ferrum effoffum, vti excoctum,mc- 
tallu, paululum quide a tcrreno primigcnco homogcnico corporc, 
propter metallicum humorcm imbibitum,diuerfum; non ita tamen 
alienum, quin matcriae repurgatse rationc, magneticas 
vircs ampliiis admittat, & praepotenti illius 
formaeaffocietur, &iufte 
obtcmpcret. 

CAP. 



DE MAGHETEj LIB. X 



CAP. VIIL 
f erram quibus in terris &: regionibus 

nafcitur» 

Erri metalla tbique terrariim frequentiffima^ 
tam vetera , primis temporibus ab antiquilli- 
mis fcripfbribus commemorata , quam noUa & 
moderna . In Afia mihi videntur prima fuifTc, 
& praecipua. Namin terris illis ferro naturaVa- 
bundantibus, imperia, artefqjfloruere maxirne* 
& humano vfui neceffaria inuenta , & requifi- 
ta. Traditur fuifle circa Andriam ,• In regione Chalybum , -iitx- 
ta Thermodontem fluuium in Ponto: In montibus Paleftinatqui 
fpe&ant Arabiam : In Carmaniailn Africa ferri metallum fuit in 
infula Meroe ,• In Europa in Britannias collibus^ vt fcribit Stra- 
bo; In Hifpania eiteriori, Cantabria; Petro-corijs, Sc Cabis Bi- 
turi^ibus (Galiia: populis) officinse fuerunt, in quibus ferrum con- 
ficiebatur.In magna Germaniaprope Lunam, a Ptolemxo corh- 
memoratumj ferrum Gothinium.a Cornelio Taeito; Noricum 
poetarum verfibus celebratum , Creticum , & in Eubcea ; pluri- 
ma alia pmermifTa, aut fcriptoribus incognita ferri metalla : nc- 
que illa fuere exilia , & parca ; fed vaftiffima. Plinius Hifpanianl 
citeriorem, &omnem regionem a Pyrenaeo, ferrariamdicit,atque 
Cantabriae maritimce ( inquit idcm) parte quam Oceanus •■alluit, 
mons praerupte altus(incredibile dici:u)totus ex ea materia eft, 
VetuftilTima fuere fcrri; rnagis quam auri , argenti, a?ris, aut plum- 
bi metalla; tum maxime propternecelTitatem requifita ; tumquod 
inomni regione & folo, confpicua & manifefta , minus profunda, 
& difficultatibus impedita efTent . Sivero modernas, & huius x- 
ui ferrarias fodinas , per Europam tantum enumerarem, magnum 
& ingens mihi volumen fcribendum effet,citiufque charta^quam 
ferrum deeffet rj & tamen pro vna mille officinas inftmere pot- 
fent. Nam inter foffilia , nullamateria tam ampla ; metalla om- 
nia , Iapidefque omnes a ferro alieni , a ferrea materia & ferrugi- 

C j. nea 




GVILIEL. GILBERTI 
neafuperantur. Nonfacile enim regionem inuenies, vixquepa- 
gum vllum, pertotamEuropam (fi profundiiis fcrutaberis ) qui 
non aut ferri feracem &diuitem venam, autterram aliquamier- 
rugine aut imbutam, aut leuius tin&am proferat : quod verum 
eiTemetallicae&Chemica: artisperitusfacile inueniet. Prseter fer- 
ream naturam , & venam metallicam, alia eft ferrea materia non ita 
quidem metallum emittens , quia exiguus humor vehementiori- 
busignibuscomburitur,&inferri conuertitur recrementum, qua- 
le a metallo in primis fornacibus fecernitur : Atque huius gene- 
ris omnis eftargilla, & argillacea terra , qualis magna totius in- 
{ulx noftrx Britannicse pars apparet : quse omnis fi vchementius 
a caloreintenfo vrgeatur , autferreum*&metallicura oftendit cor- 
pus,autin vitrificationem ferream tranfit,quodvelad£edificia, in 
codtisexluto lateribus facile videre liceat, qua:dum fornacibus 
apertis (quas Clampas noftri vocant) proxime ignibus apponun- 
tur,&vruntur,ferream vitrificationem, altero fine nigricante o* 
ftendunt.Praterea pr^paratae omnes illx terrae a magnete ducutur, 
ab eoque vt ferrum alliciuntur. Perpetua & ampla eft terreftris 
globi ferrea foboles : Georgius Agricola dicitomnes fereregio- 
nesmontofas,eiusme,taIlis refertasefle,nos vero ferream vcnam 
diuitem , frequenter in campcftribus , & planis per totam fere 
Angliam &Hiberniam cffodi nouimus ; non aliter atque ille ad 
Sagam oppidum,e pratis erui ferrum dicit, foflisad altitudinem 
bipedaneam a&is. Nequelndi^occidentalescarent venis ferreis, 
vt ali^rtbqbimt : fed illic Hifpani auro intenti,laboriofam ferri ex- 
coclionem hegligunt , nec venas&metalla ferrp abundantiaquae- 
runt . Verifimile eft naturam, globumque terreftrem,non porTe oc~ 
cultare,femperque manifeftoin lucem emittere magnam ingeniti 
corporisvim,nec circumferenti£mixtionulabe > & efflorefcentijs, 
penitus impediri.Nec folum in comunimatre fterreno globo) gig- 
nitur, fed aliquando etiam in aere ab halitibus terreftribus,in fupre- 
mis nubibus. Ferroin Lucanis pluit, anno quo M . Craflusinterep- 
tus eft. Atfirmant etiam ferream mafTam , recremento fimilem, ex 
aere decidiffe in fyluis Nethorianis , prope Grinam , eamque maf- 
fam, multorum pondofui/fenarrant; adeovt inlocumilIum,nec 
deportari propter grauitatem , ncc curru abduci propter inuia 
loca potucrit. ContigitantebeIlumciuiIeSaxonicum,interduces 
geftum. Taleetiamquiddam ab Auieenna^ommemoratur. Plue- 
bat in Taurinis ferrurn, varijs in locis (cuius fruftum Iulius Scaliger 

apud 



DE MAGNETE, LIB. t 

apud fe habere fcribit) tribus circiter apnis , antequam & rege pro- 
uincia illa recepta fuerit . Anno 1 5 1 o. in agrum fluuio Abdua? con- 
terminum, (vt Cardanus in libro de rerum varietate fcribit) 1200. 
lapides, de coelo cecidere , vnus pondo 120, alij jo.aut^x). quo- 
rum color ferrugineus, duritie eximia . Hxc quia raro eueniunt, vi- 
dentur oftenta, vt terrarum pluuise, & lapidumimbres, inRoma- 
norum annalibus i Caetera vero metalla pluiiTe vnquam , noncom- 
memoratur j neque enim decado aurum,argentum,plumbum,aut 
ftannum, autplumbumalbum,decidifle vifum eft. Ms veroaliquan- 
do e nubibus defluxifle obferuatum eft, quod non multum a ferro 
differt^ atque tale quidem ferrum nubigenum, aut aes^imperfe&a vi- 
funtur metalla, nec fundi quouis modo, aut cudi facile poflunt.Ter- 
ra enimferro copiofo in fuis eminentijs abundat , tellufque vberri- 
mam ferream &magneticam naturam continet. Halitus vchemen- 
tius de tali materia deriuati in fuperiori aere cqncrefcere, validiori- 
frusconcurrentibus caufispoiTunt, vnde monftrofa quxdam ferri 
fbboles procreatun 



C AP. IX. 
Vena ferri trahit venam ferri. 

Errum ( quemadmodum csetera metalla omnia) 
excoquitur ex varijs materijs , lapidibus 3 terris, ii-. 
milibufque concretionibus , quas venas vocant 
metallici, quod tanquam in venis generantur. De 
harum varietate antea di£tum eft . Vena ferri fui 
coloris & diues (fic metallici loquuntur)plerum- 
que, vtprimum effoditur,fifupra aquamin Cyatho, aut quouis vaf- 
culo, (vt antea de magnete demonftrauimus) pofita. fuerit, a fimili 
vena manu prope admota allicitur, non tamen valide & celeriter,vt 
a magnete magnes, fedlente & infirmiter : venx ferri lapidofe, ci- 
nerex , fufcar, rubra?, aliorumque colorum plurimae , nec illse mu- 
tuo fefe attrahunt, nec a raagnete ipfo vel robufto attrahuntur, 
non magis quam lignu, quam plumbu,argentum> aut aurum j Cape 
venas illas & moderato igne,ne ftibito rumpantur , & diffiliant, 

C ij. vrito> 




2 8 GVILIEL. GILBERTI 

vrito, fcu potius torreto, decem vcl duodecim horas ignem conti- 
nuandoa & temperate augendo, deinde refrigerari finito,arte in di- 
re&ionislocomonftrata : Has ita prseparatas magnes nunc trahit, 
illasque mutuo inter fc nunc compatiuntur, & artificiofe v difpofitse 
proprijs viribusinuicem concurrunt. 

CAP. X. 

Vena ferri polos habet, & acquirit, & difponit 

fefe ad mundifolos. 

I Eploranda cfthumana, in rcbus naturalibus infci- 
I tia,&taquam intcnebris fomniantcs,excitandi funt 
I moderni philofophi, & adrerum vfum & tradatio- 
I nem cduccndi , abotiofacx Jibris tantum quaefita 
do&rini , probabilium rationum nugamentis, 8c 
' conie&uris tantum fufFulta. Nam & ferri (quo nihil 
magis nobis in vfum venit ) vt plurimorum aliorum apud nos cor- 
porum, (cientia manctincognita, cuius vena diues,iniita proprie- 
tatc a in vafculo fiipra aquam, perinde atque magnes,dirigit fe in fep- 
tcntriones, & Auftrum , in quibus pun6tis acquiefcit , a quibus di- 
ftra&a,ad eadcminlito vigorc recurrit. Vcnae vero minus perfe&ae, 
quse tamen in lapidis, auttcrrse corporibus ferrum copiofum conti- 
nent, plurimse motum non habent , fed praeparatas artificiofis igni- 
bus,qncmadmodum in fuperiorccapite decIarauimus,vigorem con- 
cipiunt polarcm ( quem nos verticitatem dicimus ) ncque foJum 
ferri venae a metallicis expetita?, fed etiam terraeferrugineS fubftan- 
tia tantum imbutse, & faxa nonnulla modo eodcm in has cceli, feu 
vcriiis tcrrae pofitioncs incumbunt, labunturq; , fi fuerintarti- , 
ficiofe collocatf ,donec ad quaefitum locum 
i perueniant, in quo auide 

requiefcunt» 




CAP. 



DE MAGNETE, LIB. I 



. C AP. XL 
Ferrum conflatum, non exeitum magnete^ 

ferrum trdbit. 

Errum excoquitur in primisfornacibus exvena,qu£ 
partim inmetallum, partim in recrementum vehe- 
mentiflimis ignibus, o&o , decem, vei duodecirri 
horarum fpatio ,conuenitur , aUt fecernitur , fluit- 
que afordibus&inutili corpore metallum, inmaf* 
^ammagnam, longamque, quse magno acutomal- 
leo fubiefta, in partes fqcatur, ex quibus inaltero camini foco rc- 
co&is, & rurfus incudi impofitis, fabri formant mafTas quadrangu- 
las, fed maxime bacilla > <px a mercatoribus & ferrarijs emuntur : 
exquibus vulgo in officinis varia inftrumenta confici folent . Hoc 
ferrum dicimus conflatum, atque a magnete trahi omnibus manife- 
fto apparet . Nos vero diligentius omnia experientes ferrum ipfurn 
folum per fe 3 nullis excitum lapidibus , alienis viribus nullis imbu- 
tum , aliud ferrum allicere deprehendimus : quanquam non ita aui- 
de rapere, & fubito conuellere, quemadmodum robuftiormagnes; 
quod fic cognofcito : fuberis- Cortexexiguus , nucis auellana? mag- 
nitudine, rotundus,traijcitur ferreo filo, vfque ad medium filirin 
aqua tr anquilla cum natauerint, appone fini lllius alteri , prope (ita 
tamen vt non tarigat ) finem alteriusferrei fili :&filum,filum tra- 
hit, & alterum lente fubdu&um fequitur, atque hoc tantum conue- 
nientibus terminisperficitur . A cortex cum ferrco filo>B finis alter 




C iij. parum 




10 GVILIEL, GILBERTI 

parum fupra aqu# fuperficicm elatus* C finis alterius fili, cpo mo~ 
do B trahitur a C. Alio modo probabis in maiori corpore . Pende- 
atlonga virgaferrea, nitida (qualis pro vcljs, & feneftrarum corti- 
nisparatur)inaequilibriotenui filo ferico : huius fini alteriinaerc 
quiefcenti, admoue ferri maflulampolitam oblongam, conueni- 
entitermino, indiftantia femi-digitali : Vertit fe ferrum libratum 
ad maflam; tu eadem celeritate manum cum mafla fubducito, via ad 
pcndentis sequilibrium circulari 5 fubfequitur ferri librati finis 3 & in 
orbem vertitur. 

CAP.XIL 

Ferrum longum difponit fe, etiam nofiexcitum 
magnetc^inBoream&meridiem. 

Errum omnc bonum &perfedumfi in longitudi- 
nem extenfum fuerit , perinde atq; magnes,aut 
ferrum magnetico corpore fricatum , dirigitur in 
Boream 3 &meridiem,- quod minimeintellexerunt 
egregij noftri philofophi,qui magneticas virtutes, 

, . , &ferrea?cumlapide amiciti2ecaufasoftendereiri 
caffum fudauerunt . Experiri licet vel magnis, vel paruis ferramen- 
tis, vel in aere, vel in aquis . FeiTum j-eaum fexpedes longum, di- 
gitali craflitudine fufpenditur ( vt in fuperiori capite docuimusjin 
lufto a^quilibrio cumfilofcrico tenuiori, & firmo.Filum verd varie 
debet efle contextum.ex varijs fericis filis,non vna fimplici con- 
tortum, fitqj in camera parua claufis oftijs, feneftrifque omnibus, ne 
ventus ingrediatur , aerue cubiculi commoueatur quouis modo: 
quare non conuenitexperiri diebus ventofisaut tempeftate ingru- 
ente. Libereenim fic proprietatem fequitur fuam, & tarde moue- 
tur, donec tandem acquiefcens finibus fuis oftendit Boream,& Mc- 
ridiem, quemadmodum magnetc tadum ferrum in horologijs fcio- 
tericis, & compaflis, & mutki pyxide folet. Poteris curiofior plu- 
rcs fimul fubtilibus filis librarc virgulas, aut fila ferrea, feu filarnen- 
talongiora quibus mulieres caligas contexunt;fimulomnescon- 
fentire nili error in operehoe curiofo fuerit, videbis nifi enim ap- 
te & perite omnia prcparabis ,labor erit irritus. Huius rei periculum 
facetiam inaquis,quod &certius fit,&faciliik Tranfeatpercor- 

ticem 




mAgne T E, LIB. I* 
ticcrri rotundum, filum ferreurri, longitudinis duorum vcl triurri di- 
gitorum, pliis, autniiniis, ita vtinnatare tantdm poffit aquse; quod 
vtprimumtradideris vndis * conuertitur iuper proprium centrum* 
& alter finis fili tendit in feptentrioncs , altcr in meridiem ; cuius 
caufasindire&ionum rationibuspofteainuenies .Hocetiamintel- 
ligere oportet, & firma memoria retinere , quod vt robuftus mag- 
nes, &ferrum eodemmagnetetadtum , non verum femper polum, 
fed variationispundtum cxa&e oftendunt $ita magnes infirmior,ita 
ferrum quod fuis tantum Viribus, nOn lapidis imprciTionc dirigitfe- 
fe; fic ferrea vena omnis,& corpora omnia,ferrea aliquli naturaim- 
buta,&pr^parata,inidemhorizontis pun£fcum,ad variationis lo- 
cumregionis propofitae ( fi fuerkin illa variatio) conuertuntur, M 
in illo manent, &acquiefcunn 

CAP. XIIL 

perrum exco<ftum habetin feBoreales > & Jmftrales 
partes certas : Vigorem magneticum, verticitatem,&£ 
ruertices deftinatos 9 feufotosi 

Errurii difponit fe in feptentriones* & rncridiem» 
non vno eodemq; punclo in hunc* & in illum po- 
lum ; Vnusenim venas ipfius terminus, & fili etiam 
ferrei conflati finis, certo & conftanter deftinatur 
in Boream, alter in Auftrum, fiue in aere pcndeat 
ferrum ,fiue aquis iftnatet , fiuefint maioraferrea 
bacilla,fiue filatenuiora.Etiamfifueritvirgulasaut filum longitu- 
dinis, decemaut viginti, autampliiis, vlnarum j alter finis plerumq; 
eftBorealis, alter Auftrinus .Deillofilo fi amputaueris paf tem,ter~ 
minus illius partis d iuifae, fifuerit Borealis , alterius terminUs ( qui 
adiundus erat) crit Auftralis ; Ita fi in plurimas partes diuidas , pri- 
ufqudrri experimentumfeceris in aquaefuperficic > cognofcere po* 
tcris verticem . In his omnibus Borealis finis trahit Auftralen^ & fu- 
gat Borealem, & contra, iuxta legesmagneticas . In hoc tamenfer- 
rum conflatum differt araagnete, & fua vena*, quodin globo ferreo 
cuiufcunq; magnitudinis, vt in Bombardicis, aut Canonis, aut colu- 
brinse, aut fakonis fphasrulis, verticitas dirficilius acquiritur 5 appa* 
retq^ quam inlapide, ipfi ven^ & magnete rotundo : Sedinferra- 

mentig 




l% GVILIEL. GILBERTI 

mentislongis, & extenfis vis ftatim cernitur, cuius rei cau&s, &ver- 
ticitatem,polofq; acquirendifinemagnetemodos, vt reliquarum 
omnium fubtilitatum de verticitate rationcs, in dirc&ionis motu 
declarabimus. 



CAP. xiin. 
De magnetis alijs viribus , cSc medieinali 

frofrietate. 



wm 



ilbfcorides docetmagnetemdaricum aqua mulfi, 
] trium obolorum pondere , vt craflbs humores eli- 
ciat. Galenus adfimilem hsematitaj vim obtinere 
fcribit: Alij traduntmagnetcmmentem turbare,& 
|melacholicos efficere,&plerumq; intcrimere. Gar- 
* tias ab horto non deleterium efle exiftimat 3 aut falu- 
ti aduerfum. Tradunt, inquit,lndiaj orientalisincola?, magnetem 
pauca quanti tate fumptum , adolefcentiam conferuare • Qua de re 
fertur fenior rex Zeilam patinas ex magnete iuflifle cofici, inquibus 
cibus eius coqueretur . Hoc ipfe cui mandatum erat negotiummihi 
(inquit) affirmauit. Multx funtmagnetum varictates 5 tcrrarum,me- 
tallorum, fuccorumqj mixturis diuerlis prognata?.; quare virtutibus 
& efficientijs omnino funt diffimiles, a locorum & adnafcentium 
eorporura vicinijs,&exfodinisipfisaanquam matricibus immun- 
dioribus. Magnes igitur valet &aluumiubducere, & illam etiam al- 
ter flucntem liftere, mentem nidore aliquo^rauius concutere,ven- 
triculum etiameorrodere, autgrauiori Jabeafficere; In quibusma- 
lis aurum exhibent, & fmaragdum, peffima lucrandi impoftura. Pu- 
rus etiam cfTe poteft, non folum innocuus, fed etiam qui praehumi- 
da, & putrefcentia vifcera corrigere, &in meliorem.temperaturam 
rcuocare poffit : quales plerumq; funt orientales ex China, & Ben- 
gala firmiores, fenfibusir^snon aduerfi,aut ingrati. Plutarchus,& 
C . Ptolemseus omnefq; poftillos exfcriptores, putant magnetem 
allio peruiiutum ferrum non allicere. Hinc fufpicantur aliqui con- 
tradeleteriam vim magnetis allium valere *.ita exfabulis, & menda- 
cijs inphilofbphia multa^falfa^ & otiofae conic&urse oriuntur. Me- 
di.ci nonnulli exiftimaueruntmagnetcm valere,ad extrabendumfa- 
gittse ferrum ex humano corpore fed magnes trahit integeiynon 

" p.iil— 



DE MAGNETE, Llt. I 

pulueri^atus, &deformatus$ in emplaftris fepultus ; non enim a ma- 
teria trahit, fed eonuenit potius rupturis confirmandis, exiccandi 
ratione, qua magis in vulnenbus ipicula confirmantur, coeunte& 
arefcente vlcere. Sic vane v quasrunt auxilia & pra?poftereYcioli,cum 
caufas rerum veras nefciunt. Dolores capitis omnes (vt nonnulli 
voIunt)admotus magries,non magis curat,quam ferrea caffis impo- 
fita, aut ex Chalybe pileum. Hydropicis in potu dare antiquom eft 
error, aut exfcriptorum improba relatio, quanquam vena pdterit 
eius aliqua inueriiri, quse aluurrideijciat , quemadmodum metallica 
qulm plurima:fed illud vitio illius venx,non virtute magnetica. 
Nicolaus inemplaftrumdiuinum imponit fatis magnam quantita- 
temmagnetis : perinde & Auguftani in emplaftrum nigrum ad re- 
ceritiavulnera, & puhuturas , cuius virtute exiccante abfquemorfu* 
efficax euadit, & validum iliudmedicamentum. Similiter etiam Pa~ 
racelfusin fodicationum emplaftrum ob eundem finem immittit* 



CAP. XV. 
Ferri vis medicinalis. 

On alicnum ab inftituto noftro fuerit, pauca etiarri 
de medicinali ferri vi diflerere : nam & nonnullisin 
humano corporemorbis egregie fuecurrit, fiiifquc 
virtutibus c^infitis, & artificiofi conuenientiq; pra;- 
paratione acquifitis* miras f acit in humano corpore 
mutationes,ita vt naturam eius per medicinale vim, 
&manifeftaquadamexperimenta certius agnofeamus; & illi eti- 
am tyrones in medicinaqui praeclariffimo medicamento abutuntur, 
difcant meliori iudicio ad falutem ajgrorum^ non ad perniciem,vt 
faepius folent cxhibere. Ferrum optimum, ftomoma , (iue Chalybs, 
Acies, fiue Aciarium , lima in tenuem puluerem fcinditur ; pul- 
uis ille aceto acerrimo perfunditur , in fole exiccarar, & rurfus ace- 
to immergitur , & exiccatur $ pofted aqua fontani aut alii qua- 
uis conuenienti Iauatur j & exiccatur ; deinde iterum pulueri- 
zatum , & attenuatum fuper porphyrium , tenuiulmo cribro cx- 
cernitur , & in vfum referuatur t Datur prsecipue" in hepatis 




GVILIEL. GILBERTI 
laxis cVprahumidismalis, inlienibus magnis poft conuenientes e- 
uacuationes $ quare & iuucnculas quafdam pallore fqualidas,& de- 
eoloratas/anitati 3 & pulchritudini reftituit ; quia exiccat admodum, 
nec cum aliquanoxaaftringit.Nonnulliverdqui in omnibus mor- 
bisinternis ? hepatis& lienis obftru&iones femper obftrepunt, i- 
ded illis opitulari putant, quia obftru&iones tollat,credentes maxi- 
mequorunda Arabum opinionibus: quare in hydropicis & hepatis 
fchirro lab orantibus^in inueteratis arquatis,in melancholia vexatis 
hypochpndriaca,aut vitio ftomachi,propinat,aut ele&uarijs addut, 
nonlinemultorumsegrorumcerta pernicie. Fallopius fuomodo 
prseparatum commendatin fchirris lienum, fed multum errat : mag- 
nesenimlieneshumorelaxatos,&tumidos egregie emendat.-fed 
in fchirrum denfatos lienes , tantym abeft vt curet , vt illud malum 
vehemeritiiis confirmet : quae enim vehementer exiccant,& humo- 
remabforbent, vifcera in fchirrlm indurata amplius quafi in 1 apido- 
fum corpus cogunt. Sunt qui ignibus vehementioribus in furno re- 
uerberationis exiccant, & vrunt vehementer,donec rubefcat,quod 
crocum appellant martis, quod vehementius exiccat,& citiusin 
interiorapenetrat. Prgterea exercitia imperant vehementiora, ytin 
calefa&a vifcera medicamentum ingrediatur, & ad locum affeclum 
perueniat : quare &in tenuiffimum pollinem redigitur; alioquin in 
ventriculo, & chylo tantum hxret, nec ad interiorapenetrar. Medi- 
camentu igitur ficcum,terreumq; morbis ab humore ortis, (vilceri- 
bus,aqueis corruptelis diffluentibus & fcatetibus)poft couenientes 
euacuationes, remediu eftcertiflimis experimentis nobilitatu.Cha- 
lybs preparatusmedicamentum eft idoneum ad lienes magnos:Fer- 
rcx etiamaqux fplenemtenuare valen^etiamfivulgdferrumfrigi- 
dx fit effkientix conftringentis, non foluentis ; fed neq; calore ne- 
que frigorehocfacitjfed ficcitate propriacum fucritfluidopenetra- 
bili mixta: humorem ficconfumit, villos denfat, &fibras corrobo- 
rat, contrahitque laxas • calor verd infitus in membro corroborato 
fortior affurgens, qudd reliquum eft digerit : At fi fenio aut diutur- 
na obftru&ione induratum hepar & labefa&atum fuerit , aut lien in 
fchirrum exiccatus & coa&us fuerit, quibus malis carnofas partes 
membrorum marcefcunt , & aqua inter cutem corpus occupat > m 
iftis corporibus celeriorem ad interitum occafionem infert, & ma- 
lum vehementius auget. Ex reccntioribus funt qui in ficcis hepatis 
malis commenflant, tanquam laudatum & celebre remedium ele~ 
duarium de fcoria ferri,defcriptum a Raze libro nono ad Almanfo- 

rem 



j&f M AGME TE,LIB. t 
rcni cap.63 . vel limaturam chaly bis preparatam, confilio malb& 
perniciofo :quodfinonexphilofophia noftraintelligunt aliquan- 
do,faltem quotidiana expericntia, &a?grorumlanguore$,&interi- 
tusveiinertibusj&ignauisperfuadebunt. Ferrum calidiim an fit, 
vel frigidum, varie aplurimis contenditur: A Manardo, Curtio, 
Fallopio, alijfque, multf rationes vtrinqjin medium adducunturj 
vnufquifq; pro fuo fenfu mdicat. Illi frigidum volunt efle: ferrum ha- 
bere facultatem refrigerandi , quod Ariftoteles in Meteorologicis 
ferrum vult efle de genere eorumj qua:frigore concrefcunt per ex- 
pirationem tptius Caloris : Galenus etiam dicitferrum confiftenti- 
am habere a frigore ; effe etiam corpus terrenum, & craflum .Prae- 
tereaquodferrumaftringitjtum quod aqua Chalybeata fitim ex- 
tinguit : adduntque aquarum thermalium ferratarum refrigerium. 
Alijver6Calidumarguunt,quod Hippocrates de locis in quibus 
ferrum fuerit erumpentes aquas calidas voluit. Galenus dicitqudd 
in omnibus metallis , plurima £t fubftantia, vel eflentia ignis. Pau- 
lus aquas ferreas calidas efle affirmat . Rafis vult ferrum caliduhi 
efle & ficcum in tertio gradu. Arabes putant apcrire Iiencm, & he- 
par ; quare &ferrum calidum . Montagnana commendat in frigidis 
morbis vteri & ventriculi . Ita mutuo inter fe digladiantur , &in- 
certis cogitationibus perftringunt ftudioforum ingenia , 8c incaf- 
fum quafi de lanacaprina contendunt fcioli, cum qualitatibusmale* 
admiilis, & acceptis, philofophantur : fedifta de rerum caufis cum 
difputaturi fumus planius apparebuntj difcufla ram vniuerfaliinphi- 
lofophia caligine. F&ri tum fcobs, tum fquama , tum recremen- 
tumnon vacant deleteria vi,vt vultAuicenna (forfan cumnon be- 
ne paeparantur vej maiore quantitate quampar fit fumuntur ) vnde 
excitaturab his inteftinorum cruciatus, oris& linguae fcabrities, 
marafmus, & membrorum arefa&io . Sed male Auicenna, &anili- 
ter proprium huiufmodi ferrei pharmaci antidotum vult magneterrt 
efle, drachma? pondere potum,ex mercurialis vel Betasfucco; cum 
magnes etiam ancipitis fit natura, plerumqj malignae, & per- 
niciofae, nec ferro rcfiftit, quia trahitj nec traherc, 
aut detrahcre in puluere potus valet, 
fed potius eadem mala 
infligit. 



CAP* 



GVILIEL. GILEERTI 



CAP. XVI. 

Quod magnes & vena ferri idem funt,ferrum verd ab 
vtrifqueextraUum quiddam, vtaetera metalla afuis 
Venis,- omnefquemagneticas virtutes, in ferro 
tam m uena ipfa quam conflato efie, 
fed imbeciltiores. 

Aclenus magnetis naturam & vires, tum etiam fer> 
riproprietates & eiTentiam declarauimus;iam affi- 
nitates inter fe 3 &quafi confanguinitatem,& con- 
iun&iffimas fubftantias reftatoftendere. IngloJbi 
terreftris fummkate, feu cadud circumferentii, 8c 
quafi cortice, h&cduo corpora vna e&demq; ma- 
trice, yna in fodina vtgemelli, plerumq; proueniunt, gignunturq; . 
EfTodiuntur magnetes robufti perfe 5 imbecilliores etiam fuam ha- 
faent propriam venam. Inueniuntur ambo in ferri metallis. Vena fer- 
ri fepiffime folitaria eft,iine magnete robufto(qua: enimmagis per- 
fedtafuntrarius apparent.)Magnes robuftus, lapis eft ferrum prx 
feferens; ex illoixpiusferrurh optimum,quod Grarci ftomoma, 
Latini aciem,Barbari(non male ^aciare, vel aciarium appellantex- 
coquituiv Lapisille trahit ,fugat, difponit alios magnetes , polos 
mundi obferuat,ferrum exco&um rapit, multaq; alia ftupenda ope- 
ratur, quxdam a nobis iam declarata, plurima verd quse a nobis am- 
plius demojiftran da funt. M agne s ve r 6 imbeciiiior omnia ha:c prse- 
fiabit, fed infirmius; vena verd ferri, tum ferrum conflatum(fi pra> 
paratafuerint)non minus fuas viresin omnibus magneticis expc- 
rimentisoftendunt, qudm debiles,& infirmi magnetes, & quxiam 

* venainers , & nullis facultatibus magneticis prxdita , e fofia eijci- 
tur., torrefa&a ignibus & fecundum artempraeparata, (excrementi- 
tijs humoribus, & alienisabfumptisj expergilcitur , fitque viribus 

* &poteftatemagnes. Eruitur aliquando lapis, fiue vena ferrea qux 
ftatim non praparata attrahit.- ferrum etiam natiuum fui coloris 
magneticc allicitfcrrum, & difponit . Vnaigitur vnius minerafor- 
ma, vna fpecies, cflentia eadem. Nam mihi maior videtur difTeren- 
tia, &diffimilitudo, inter magnetem robuftiffimum , &imbecillem, 

qui 




DE M AGHETE,LIB.L 

qui vix vnicurri fe#i ramentuni attrahit ; inter durum , firmum ttie? 
tallicum ; 8c mollem,friabilem, &Iutofum j intot colorum,fubftan~ 
tiarum, qualitatum, ponderum varietate $ quam inter optimam ye- 
nam ferri feracem , ferrumue quod in principio fuum eft, &pra;~ 
ftanriffimum magnetem . Etiam plefumque nullis indieijs diftin- 
guuntur, nec ametallicis viris difcerni poffunt^quia in omnibus 
conueniunt . Videmus praetered praeftantiffimum magnetem* & ve- 
nam ferream, ijfdem malis & morbis quafi vexari vtrumque, ijfdem 
vijs 8c notis in fend6tutem labi,ijfdem medicamentis, & tutelis con- 
feruari, & proprietates retincre ; tum etiani alter alterius potenti- 
am augct, & artificiofis nexibus mirifice intendit , eleuatque : Nam 
ab acnoribus fuccis tanquam venenis vexantur , Chemiftarumque 
aqua fortis eadem vulnera vtrifque infligit,.& aeris iniurijs expofiti 
longiori tempore limiliter tanquam tabe confenefcunt 9 alterque in 
alterius pulucre, & fcobe conferuatur,& idoneo adiuncto chaly be> 
autfcrrofuperpolum cius , magneticus vigor firma vnitione exal- 
tatur . Seruatur magnes in fcbbe ferri, non quia pabulum$quafi 
magnesviueret,&alimento indigeret,vt Cardanusphilofophatur$ 
nectantum quodficab a€ris iniurijs vindicatur ( quarc & furfuri- 
bus tam ipfe quam ferrum feruatur a Scaligero ; errat tamen , nam 
nec probe fic preferuantur, & icertis fuis formis perennant:)fecl 
quiafuis mutuo pulueribus perfe&i manent, nec eorurn extremita- 
tes marcefcunt ; fed fimilibus fouentur conferuanturque 4 Nam vt 
iniuislocis,& metalhs,corpora fimilima, eorundem circumftan- 
tijs vt in magnamole minores partes interiores, per multafeculain- 
tegra, & incorrupta durant : fic magnes & vena ferrea,cum in eiuf- 
demmaterisetumulo includuntur,fuccum innatumnon expirant, 
non marcefcunt, ied fanitatem retinent.Magnes in fcobe ferri con- 
flatijbene etiam 8c in fcobe magnetis vena ferri, vt ferrum confla- 
tum in fcobe magnetis, 8c etiam ferri, perennat diutius.Vera eft igi- 
tur & iufta vtrifque fcederatis,vnius eiufdemque fpeciei forma, quas 
abomnibus inhunc diem proptcr externam diffimilitudinem, & 
potentix eiufdem innata? in vtrifque inaequalitatem , diuerfa,fpeci~ 
cque diffimilis effe putabatur a fciolis, non intelligentibusin ij£ 
dem eafdem omnes poteftates effe, etiamfi robore differentes. 
Verae quidem funt telluris & propinquiores partes, quae primas in 
naturafacultates, mutuo attrahendi, mouendi, & ad mundi, & ter- 
reftris globi pofitionem difponendi retinent ; has facultates mutuo 
etiam impartiuntur, &alter alterius vires auget, confirmat, fufcipit, 

D j. retinet. 



GVILIEL* GILBERTI 
retinefc Corroborat fortior infirmidrem , non^uafi defubftantia 
fua, autpropriovigorealiquiddematur,nec ideo qudd fubftantia 
aliqua corporeaimmittitur $ fed ab altero, alterius fopita virtus fiae 
difpcndio excitatur. Nam fi vnico lapillo,mille ferramenta tetigc- 
risin vfum nauigantium, nihilo infirmius ferrum allicit magncs ille, 
quam antea 5 eodem lapide librae vnius ponderc, millc libras ferri 
inaerefufpenderequifquampoterit. Namfi quisin fublime tanti 
ponderis,totferreos clauos parietibus figeret,totidemque clauos 
fecundum artemmagnete ta&osillis apponerct, omnes vnici Ja- 
pilli viribus in aere pendere ccrnerentur. Ita non eft hxc folummo- 
do magnetis actio, labor,aut difpendium; fed ferrumquod eft 
extra&um a magnete quiddam, &magnetis in metallum confla- 
tura & ab illo vigorem concipit, & magneticas potentias vicinia 
confirmat, exquacunquevenafuerit,attollitvires infitas fuas pra:- 
fentid & conta&u lapidis, vel folidis interiacentibus corporibus. 
Ferrum ta&um, aliud tangendo recreat, & ad magneticas motio- 
nes inftruit, & hoc ctiam tcrtium . Quod fi aliudmetallum, aut lig^ 
Ha , aut offa, aut vitrum magnete fricabis ; vt heque in partem ali- 
quamcceli certam, &deftinatam mouebuntur, nec a magnetico 
aliquo corpore attrahcntur $ ita neque alijs corporibus aut fer- 
roipfimagneticam aliquamproprietatemex attritione, &infecU- 
one~impertirepoffunt. Differt magnes a ferrea vena, vt etiam ab 
aliquibus magnetibus imbecillioribus, qudd in fornacc co&us in 
ferream & mctallicam conflaturam, non ita facile femper fluit, & in 
metallum foluitur ; fed aliquando in cinercm in magnis fornaci- 
bus comburitur.- quod vel propter immixtam quandam fulphure- 
am mateiiam, vel fuarn pra^ftantiam, & fimpliciorem naturam,vel 
propter eam quamhabet,cum communi matrc , magno magne- 
te, fimilitudinem , & communem formam , euenirc confentaneum 
eft: Metallicis enim recrcmcntitijshumoribus, terrenifq; fubftantias 
corruptclis, terrae, lapidefq; ferrei, magnetes metallo abundantes; 
imbuti&deformati magis funt,vt plurimi infirmiorcs ex fodina 
magnetes quare & longius paulo a communi matre recefferunt, & 
degenerarunt , & in fornacibus codi fufionem habent faciliorcm, 
magiscertam metallicam, metallumque mollius, nonfirmama- 
ciem emittunt . Maxima pars magnctum ( fi non iniufte vrnntur ) 
ferrum in fornacibus reddunt praftantiffimum . Sed &confentit 
in omnibusillisprimis qualitatibus ferrivenacurh magnete, quia 
ambo fupra omnia apud nos corpora,telluri propiora, & coniuncYi- 

ora, 



DE MAGNETE, LIB. t 

ora> in fe fnagnetieam, 4 & terreftris globi magis genuinam, homo- 
genicam, & veram fubftanuam, aliena labe minus infe&am &di£ 
folutam ; efflorefcentifq, huius ambitusterrarum, & generationum 
corruptelis, minus confufam habent • Ob eamque caufam non ini- 
que Ariftoteles quarto Meteororum , ferrum a caeteris omnibus 
metallis feiungere vidctur . Aurum, inquit,argentum 3 xs, ftannum, 
plumbum,adaquampertinent$ ferrum vero terrenum eft. Gale- 
nus in quarto de faciiltatibus fimplicium medicamentorum dicit 
ferrum corpus effe terreum, & craffum. Ita magncs fortis eft no- 
ftris rationibus maxime terreus • Proximum locum tenetvenafer* 
rea, llue magnes imbecillior j Ita magnes origine&naturSeftfer- 

* reusj & ferrum magneticum, vtrurrfque fpecie vnum.Vena ferri 
in fornacibus ferrum emittit^ magnes etiam in fornacibus ferrum 

, effundit , fed multo prseftantius,quod acies vel aciarium dicitur, 
&vena ferri meljor, imbecillis eft magnes, optimus magnes eft 
vena prxftantiffima ferrea , in qua virtutes primarias nobis often- 
dend^ nobiles funt, & confpicuae . Imbecillior magnes,fiueve- 
na ferrea, in quibus obfcuriores, languida?, & quac vix fenfuper« 
cipiuntur. 



CAP. XVIL 

Quod globus terraefit magneticus^c^cmagnes,^ 
quomcdb apud nos magnes lapis tellwis vires pri~ 
marias omnes habeat , tellus vero ijfdem 

fotentijs in trnmdo direBionc 
certd conftat. 

Riufquam magneticarum motionum caufk, tum 
demonftrationes rerum pertot fascula abditarum, 
& experimenta (vera terrena: philofophia? funda- 
menta) a nobis in apertum producuntur : Noua il- 
la noftra, & inaudita de tellure fenteutia, conftitu- 
enda , & do&orum oculis proponenda ; quae pro- 
babilibus quibufdam rationibus, anobis cum difputata fueritjfe- 

D ij. quentibus 




> GVILIEL. GILBERTI 

qucntibus cxpcrimentis , & dcmonftrationibus, tam certo confta- 
bit, quam quicquam quod vnquam in philofophia ingeniofis argu- 
nicntis, autmathcmaticis demonftrationibus pcrfpedtum & confir- 
matum fuit . Terrena moles, cpx vna cum aquarum vi fphsericam 
figuram,globumq; noftrum efficit,firma & conftanti fubftantia cum 
lit non immutatur facile , non vagatur, & flu&uat incertis motio- 
nibus, vtmaria, &fluentes vndf : fed humoris vim omnemquomi- 
nus perinccrta diffunderetur, diflipareturquc, alueis quibufdam, & 
terminis, & tanquam venis frequentibus continet . Prseualet vero 
magnitudo folida telluris, & in natura noftri globi dominatur . A- 
qua vero appofita eft illi, & quafi appendix tantum, &ab ea dima- 
nans fluor j cuius vis ctiam a primordio perminima cum tcrra con- * 
iungitur, & fubftantias eius innata cft . Hanc tellus incalefcens 
folutam emittit , rerum generationi quam maxime inferuientem. . 
Firmitudo vero & prseualens fubftantia globi, eftterrenum illud 
corpus ? fluorum Sc aquarum folutarum vim omnem quantitate lon- 
gefuperans(quicquid dcfuorum elemcntorumagnitudinibus, & 
proportionibus fomnicnt plcbeij philofophi) quod plurimum toti- 
us globi , & quali totum interne irnplet, &fere per fe fphasricam 
formam induit. Maria enim tantum cauitates quafdam implent, 
qusenonaded alt£ funt & profundae, cum rariffime ad miJIe paf- 
fuum profunditatem defccndant, plerumque centum aut 50. or- 
gias non excedunt. Ita cnim nauigantium experimentis conftat 
cumperpendiculo ex chorda&plubo, nauticabolide explorantur 
edrum funda; quf refpedu dimetientis tcrrcftris , non ita multum 
globofam conftitutionem deformare poflunt . Exigua tamen vide- 
tuf effe vcrae terra; portio, qux vnquam hominibus fpeftanda emer- 
git, aut eruitur : cum profundius ineius vifcera , vltra eflorefcentis 
extremitatis corruptelam, aut propter aquas in magiiis fodinis,tan- 
quam per venas fcaturientes, aut propteraeris falubriorisadvitam 
operariorum iuftinendam neceffarij, defe£him,aut propter ingen- 
tes fumptus, ad tantos labores exantlandos, multafque difficulta- 
tcs, ad profundiores terraepartes penetrarc non poffumus \ adco 
vtquadringentas, aut (quod rariffime ) quingentas orgyas in qui- 
bufdam metallis defcendiffe, ftupendus omnibus videatur cona- 
tus. Sedquingenta3orgy£E,quamexigua&nulIius fere momenti 
portio fit, diametri terre 6872 . milliariorum facile eft intellige- 
re . Circumferentia? igitur , &eminentiarum partes tantum, a no- 
bis fenfu perdpiuntur 5 qug nobis apparcnt regionibus omnibus, aut 

lutofa?, 



DE M A G N E TE, lilB- I. 

lutofe* aut argilkcex) aut arenofae , aut varijs glebis, aiit margis re- 
fertae : autJapiduin,glareajq5vis ingens becurrit , autfalis fodina?, 
aut vense metallica?, metallicaqj quam plurima. In maris verc^ &a- 
quarum profunditatibus^ aUt fcopuli , ingentefq; rupes , aut lapides 
minores, aut arena?, aut terrai ccenofa; a nauigaritibusjdum profuri- 
ditates metiuntur , inueniuntur. ElemeritUm teme Ariftotelicum 
nufquam apparet,illudunturq,- Pefipatetici vanis fuis de elementis 
infomnijs . Neq; tamen terrena vis infefior, & intimg globi partes, 
extalibus corporibus conftant \ haec enifn cffe non potuiflent, nifi 
& aeri^ & aquis, & aftrorum lumintbus, &: influentijs flnitima & ex- 
pofita fuilfent ; quemadmodum & generaritur, & in multas rerum 
diifimilesformas tranfeunt, & perpetui viciffitudine immutantur. 
Interiores tamen partes imitantur, & conferunt ie ad fuum fontem, 
materiae terrense ratione , tametfi primas qualitates, & genuinani 
formamterrenam amiferunt, &verfus terrascentrumferuntur, 8c 
cum terreftriglobocohxrentyaquononnifl vi diuellipoffunt. Ac 
magnes, magneticaq; omniaj non lapis tantum 5 fed fubftantia om- 
nismagnetica homogenica, cordis terracyinfimorumque vifccrums 
vimcontinere, eiufqj maxime fubftantiae penetralia &interna in fe 
ferre .& concepi fle videatur, peculiarefq; globo a&iones , attfahen- 
di, dirigendi, difponendi, volutandi, coniiftendi in mundoad toti- 
us normam habet, eiufque dignitates dominatrices eontinet, & 
cqmponit; qua; maxima funt indicia & argUmenta prar eipua? cuiuf- 
dam combinationis, &coniuncl:ifrim3f natura^ Naminter corpora 
ipfa, fi moueri aliquid, & fpirare, & fenfibus vti , & ratibnis iudicid 
ferri, &incitari quis viderit, an non hominem, aut homini fimilius 
quiddam efle, quam fitlapis,.aut ftirps, fciens , videnfq; iudicabit? 
Magnes caeteraomnia corpora quae apud nos funt , virtutibus, 8c 
proprietatibus, adcommunem matrem fpedantibus longe ante- 
ceHit: proprietates vero illse a philofophis minime intelledse , & 
perfpeda; funt : Nam ad eius corpus, quemadmodum ad terf am fiR 
eri videmus, magnetica corpora confluunt vndique , & iili adhae- 
rent : Poloshabet nonpunda mathematicajfednaturalesterminos 
valentes, & primarijs cfficientijs totius confpiratione pr^potentes, 
quieodem modo in terrafunt, quos maiores noftri femper in coelo 
quaerebant; iEquatorem inter binos polos naturalem diftinclionem 
faabet, quemadmodum terra .-Nam inter lineas, in terreftriglobo 
imathematicis defcriptas, aequator naturalis eft terminus ,nonma- 
thcmaticus tantum circulus, vt poftea apparcbit: Diredionem 8c 

D iij. con- 



GVILIEL. GltBERTl 
confiftentiam in B oream &meridiem vt terra obtinet : Motum eti- 
amcircularemadterreftrem pofitionem , quo fead illius normam 
componit : Eleuatipnes, 8c decJinationes polorum terra? obferuat, 
&adeafdem iuft^fecoafomaat, fuofque polos perfe naturaliter, 
pro terrae & regionis ratione attpllit fupri finitorem , aut infr k di- 
mittit: Sufcipit fubitaneas a terra proprietates > & verticitatem mag- 
nes acquirit, & fcrrum a verticitate terreni globi, quemadmodum 
ferrumamagneteafficitur: Magnetiea a tellure conformantur, & 
ordinantur & telluri in omnibus motionibus obtemperant . Terrae 
geometrix, & forma?, omnes eius motiones confentiunt, & iufte 
famulantur,ficut poftca ccniffimis experimentis &diagramatibu$ 
dempnftrabimus jmajcimaqueparstelluris apparentis etiam mag- 
netic^ eft 5 &mptushabctmagneticos,licet infinitis corruptelis, & 
mutatipnibus deformcmr . Cur igitur nos non hanc agnofcimus 
tcrra?prcdpuam fubftantiam hompgeneam , mterna* eiusnaturse, 
& medullisipfiscpniun&iffi^ >jon enimterns 

mixta? reliquas fcmenti idone^, nonmetalliferae venas, lapides, are- 
ri^nulla alia telluris fragmcnta, qua? vnquam in confpe&um no- 
ftrum veniunt, tam habcnt firmas & peculiares vires. Meque tamea 
internumhunc globumnoftrum totum Japidofum, autferreum eflfe 
yolumus(quanquam Francifcus Maurolycus vir do&us,ornnem in~ 
tcriorem^erram, rigidum cfte faxym cxiftimat) Non enimapud 
nps omnis magneslapis eft, cum fit aliquando tanquam gleba , auc 
Jutum,& ferruny ex yari&rnatcrii mt duriter cpmpa&a 4 , aut molli- 
orUxco&um in nietallum,- magnetkaque fubftantia pro loci & eir- 
cumfrantjum corporuni, ipfiufque inetallieai matricis ratione,muI- 
tis qualitatibus, & aduentitijs naturisan fummitatibusterrcna?mo- 
lisinfignitur, vtin argilla» lapidibus quibufdam, &ferreis venis ap- 
paret. Sedterram veram volumus effcfubftantiamM 
homogeneam,firmiter cpha?renten\ primari4, & (vt in globis aliis 
mundi ) valida formapr^ditam ,- qua poiitione , certa verticitatc 
conftat, &infita vplubilitate motu necefTaria voluitur , qualem fu- 
pra omnia apud nos corpora apparentia magnes veram , & genui- 
nam,minusextern^ continec, dctel- 

lure tanquam partem homogeneam veriorem , detraaam . Ita fer- 
rumnatiuum quod fuum cft ( vt lpquuntur mctallici, ) fit cum |cfc 
mogenic» telluris partes concre-fcum in venam metallicam 5 Mag~ 
nes, cum in lapidem metallicnm, amt venam praiftantiffimi ferri ft 
ue aciarij commu.tanti«: : iti inalias ve^asferri coit homogenica 

matcria 



t)E MAGNEf £,LiB. I. | 
materiaaliquintoimperfcdior:VcItitiniulta pars teliuri%ctiamc- 
minentisjhorriogcnica eft,fed adhuemultcimagis dcformata.Fer» 
rum exco&um ex hbmogenicis fufum eft & cxco&um , cumque 
terra tenacius cohairet quam vense ipfat . Talisigitur nobis eft tel- 
lus in interioribus partibus , magneticam foomogenicani naturarri 
habens; & perfe&ioribus talibus infiftit fundamentis vniuenare^ 
rum terreftrium natura, qiisenobis diligentiils fcrutantibus> vbique 
terrarum oftendit fe in omnibus magncticis metallisj venifqiie fer- 
reisi argiM omni, terrifqtie plurimis lapidibufque ; cum Ariftqteli- 
cumlinlplexelementum, &vani(fimum Peripateticorumterreftre 
phantafma, rude,iners,frigidum, ficcum, fimplex, omnibus fubftra- 
tum,mortuum, nullius vigoris,ne perfomnum quidemvnquam 
cuiquam comparuir, & nulliuseiTet vigoris in rerum natuii. Noftri 
philoibphi, tantum materiam quandam inerten^&fimplicem fom- 
niabant.Cardanusmagnetemnon exiftimatefle ipeciem aliquam 
lapidum, fed quafi perfe&ai portionis cuiufdam gencris terrae , qua* 5 
abfoluta fit : cuius indicium eft illius copia, neque enim vlhbi non 3 
inuenitur; Eftque (inquit) ferri vis terra* marita2,qu£ perfe&a in j 
fiio genere vbi vim foecundam acceperit a mafculo , fcilicet Hercu- 5 
leolapide, libro de proportionibus. Et poftea : quia inquit in fupe- 3 
riori propofitione docuiquod ferrumfit veraterra* Magncs ro- 3 
buftus oftendit fe telluri intimum eiTej vindicatque innumeris ex- 
perimentis , terreftrem dignitatem formas primariai, qu§. tellus ipfa 
fuisfedibusmanet &dirigitur. Sic imheeilKor magnes* &ferrea 
vena omnis, omnifque fef e v argilla* aut argilfacea terra, aliasque plu- 
rimai, (magis tamen, & minus propter diiTjmilem humorum,& cor- 
ruptionum labem) magneticas, & vere terreftres poteftates confpi- 
cuas, a praecipui formideficientcs, & deformatas retinent. Non c- 
nim fcrrum tantum (metallum eonflatum) in polos dirigitur, & 
magnes a magnete attrahitur 5 & voIuitUF magnetice ; fed ferrea? vc- 
nx omnes, lapides etiam alij, vt fiffiles Rhenani * & Andegauenfcs 
nigri (Ardoefos Galli vocant) quibus pro tegulis vtuntur,aIiorum^ 
que colorum & fubftantiarum plurimi, fi praeparati fuerint : tum 
omnisargilla,glis,faxaque nonnullaj atquevt planius dicamom- 
nisterrafirmior, qua? vbiqueapparct; modoterra illa pinguiori- 
bus 3 & humidis corruptclis defasdata non fuferit ; vt lutum vt coe- 
num,vt cumulataeexputridismateriac; autcum variarum mixtura* 
rurn imperfe&ionc deformatae fint,aut diffluant pinguedine/vt mar- 
gae : omnia magnetc attrahuntur, folis ignibus pra?parata, & £ re- 

crementitio 



GVILIEL. GILBERTI 
cremcntitio humore liberata j & vt a magnete, fic etiam magnetic4 
aliter atque caetera corpora, ab ipfa tellure aIliciuntur ? difponuntur- 
que :illaquciniM vi admundi& telluris ordinationen^&fabrieam 
fcipfe componunt* vt poftea patebit . Ita omnis telluris.pa.rs 
auulfa,experimentis certjs omnemnaturae magnetica: 
Impetum oftendit 5 telIurisglobum-,& com- 
mune principium motionibus 
varijsobferuat. 



pHH 



LIBER 



Magneye 3 libJl 



45 




LI.BER SEC VNDVS. 

DE MOTIONIBVS 
magneticis. 

E opinionibus dc magnete lapide, r & e= 
lius varietate, de polis & cognitis faculta- 
tibus ? de ferro, de ferri proprietatibus,d© 
! communi vtriufque , tum telluris ipfius 
magnetic^ fubftantia, breuiter a nobis in 
jfuperiorilibro di&um . Reftant motio- 
nes magneticae, & earum amplior, & o- 
ftenfa, & demonftrata philofophia, cpx 
lincitationes funt partium homogenearu 
lautinterfeaut adtotius telluris confor- 
'mationemprimariam . Ariftoteles duas 
tantiim motiones fimplices elementorum fuorum, a centro,&ad 
centrum admittit ; leuium furfum, grauium deorfum ; itd vt in terra, 
vnus tantiim fit ad centrummundipartium omnium eius motus, ru- 
dis & iners pra?crpitatio : nos vero quid fiteius leue ,&quam male 
pro fimplici elcmentorum motu^ Peripateticis infertur, tum cjuid 
graue alibi difputabimus . Nunc verd aliarum motionum, a vera c- 
ius forma pendentium eaufe;, d nobis inquirende^ funt , quas in mag- 
neticis noftris corporibus manifefte vidimus , cafque terra*, parti- 
bufque eius omnibus homogcnicis quoq; jnefTe, telluri confentire 
& eius viribus alligari animaduertimus . Motus igitur, fiue motior 
num differentise quinq; a nobis obfcruantur ; Goitio ( vulgd attra- 




GVILIEL. GILBERTI 

dio di&a) ad vnitatem magneticam incitatio ; dire&io in polos tel- 
luris,& tclluris in mundi deftinatos terminos verticitas & confiften- 
tia ; variatio,ameridiano deflcxio, quem motum nos deprauatuni 
dicimus j Declinatio,infra horizontem polimagnetici defcenfus ; & 
motus circularis, feureuolutio: de quibus ommbus feorfim difputa- 
bimus j & quomodd a natura congrcgantej aut verticitate,aut volu- 
bilitate 3 omnes proficifcuntur.Iofrancus OfFufius diuerfas facitmo- 
tiones magneticas j primam ad centrum, alteram adpolum 77. gra- 
duum, tertiam ad ferrum, quartam ad magnetem . Prima non eft 
femper ad ccntrum, fed in polis tantum fit via rc&a ad centrum, 11 
magnetica fuerit motio > aliter eft motus tantum materix ad fuam • 
molem, & tellurem. Altcra adpolum 77.graduum nullaeft, fed 
verfustellurispolumdiredioautvariatio; Tertia & quarta mag- 
neticse& esedem funt . Ita nullam hic vere agnofcitmagneticam 
motionem, praeter Coitionem in ferrum vel magnetem, vulgo at- ' 
tra&ionem diutam . Alius eft motus in tellure toto qui non eft ad 
tcrrcllam aut ad partes, motus fcilicet coaceruationis,& motus 
nttteri#,qui motusiphilofophis re&us dicitur, de quoalibi. 

C AP. II. 

De coitione magnetica, prinmmque de fuccini 
attraclione, fiuc verius corporum ad fucci- 
mm apfiicatione. 

Elebris femperfama magnetis , &fuccini, doclo- 
rum commemorationibus j Magnetem, atque eti- 
am fuccinum inuocant philofophi nonnulli, cum in 
arcanis plurimis illuftrandis caligant lenfus, nec 
progredi ratio poterit . Thcologi etiam curiofi, 
myfteriadiuinavltri humanum fenfum pofita, per 
magnetem & fuccinum illuftrant, vt vani metaphyfici 5 cum inutilia 
phantafinata fundunt, doccntquc, magnetem habent tanquani Del- 
phicum gladium, exemplum femperad omnia aecommodandurn. 
Sed&medici (impcrante Galcno) ad purgantium medicamento- 

rum 




t)E MAGHEfE, LlB.it 
ruttipcr fimilitudinem fubftantia^ & fuccorum familiaritates attra- 
clionem (vamim quidem &inutilem errorem) confirmandam : te- 
ftem inducunt magnetem> magnf authoritatis , &efficientijecon- 
fpicu£naturam>corpufcj; inclytum . Ita in plurimis nonnulli , cum 
caufam agunt, cuius rationem reddere non poffunt , magnetem & 
fuccinum , tanquam perfonatos aduocatos inducunt. Sed hi ( pra?^ 
ter communem illumerrorem)nefcientes magneticarum motio- 
num caufas , a fuccini viribus longe diuerfas effe : labuntur faci- 
le, & ipfi fuis cogitatioriibus amplius decipiuntur. Nam in alijs 
corporibus, aliter quim in magnete attrahendi etiam vis confpicua 
videtur j quemadmodum in fuccino j de quo nonnulla prius dicen- 
dafunt,vtqualisillacorporum applicatio,ckqudm diuerfa a mag-? 
neticisacl:ionibus,&alienafit(infcijs adhuc mortahbus , qui illam 
inclinationem attra&ionem effe putant > & cum magneticis coitio- 
nibusconferunt)appareat.Gra*ci vocant ik&i<>ov> quia adfcpaleas 
trahit,attritu calefa6tum, vnde %r«| dicitur, & x%wo<ptyv ab aureo 
colore, Mauri verb Carabem appellant^quia' folebant in facrificijs* 
&deorumcultuipfumlibare. Carabenimfignificatofferre Arabi^ 
ce v j ita Carabe, res obtata $ Non rapiens paleas, vt Scaligcr ex Abo- 
halieitat,exlingua x Arabic^vel Perfica . Ambram etiam nonnulli 
appellant, pracfertim fuccinum Indicum,& iEthiopicum. Succinum 
quafi fuccum. Sudauienfes feu Sudini geniter appellant, quafigeni-* 
tumterra. Explofis veterum erroribus de natur^ eiufque origine* 
conftat fuccinum maxima ex parte ex mari prouenirc , quod in lit- 
toribus poft vehementiores tempeftatcs reticulis, alijfq- inftrumen- 
tis capiunt colliguntq; ruftici, vt in Sudinis Pruflia*; etiam&inBri- 
tannias noftrx littore aliquando reperitur.In terra autem & profun- 
dioribus locis generari, (quemadmodum csetcra bitumina ) fluclii 
bus marinis extrahi,marinaq; natura\ & falfedine firmius concrefce- 
re videtur, Nammollis primu, &vifcofamateriafuit, quare &muf 
cas, vermiculos, culices, formicas in fruftulis quibufdam compre- 
henfos^&tumulatos, asternis fepulchris relucentes continet, qui 
omnes in liquidum cum primum efflueret, inuolirunt, vel irrep- 
ferunt, vel inciderunt , Commemorant antiqui , tum etiatn recen^- 
tiores (hoc ipfum comprobante experientiaj quod fuccinum feftu- 
cas, & palcas attrahit. Quod etiam facit Gagates lapis, qui ex terri 
eruiturin Britannia^in Germania", plurimifq;rcgionibus * eftque ex 
nigro bitumine concretio durior, & quafi in lapidem tranfmutatio. 
Multi funt authores moderni , qui de fuccino Bc gagate attrahentH 

bus 



4 g GVILIEL. GILBERTI 

bus paleas, alijfq; vulgc> incognitis, fcripferunt, &ab alijs exfcripfe- 
r unt j quorum laboribus Bibliop olarum officin£ farciuntur . & tas 
noftra multos libros protulit de abditis,de abftrulis, de occultis cau~ 
fis & miraculis j inquibus omnibus fuccinum & gagates adducun- 
turallicientiapaleasj fednullis rationibus ab experimentis, & de- 
monftrationibus inuentis ; tantum aguntverbis,rcbus ipfismaio- 
rem caligineminducetibus^fciliceOabditeimiraculofejabftrufeVe- 
condite, occulte.Quare &nullum talis philofophia fru&um facit, 
(fed vcrbistantum quibufdamgraculis, autnon vulgaribus infiftit, 
lipporum & tonforum noftrorum more, qui verba quasdam latina 
rudi popello, tanquam artis infigniaoftentant,& auram popularem 
captant) quod ipii philofophi plurimi nihil quaercntes , nullo rerum 
vfuvalentes,otiofi,&inertes, nihil fuismonumentisproficiunt,nec 
vident quadumcn fuis rationibus adferre poffunt « Namnonfo- 
lumfuccinum, &gagates (vt illiputant ) alle&ant eorpufcula ; fed 
•jc Adamas,Sapphirus , Carbuncdus , Iris gemma , Opalus , Amethy- 
ftus,!Vincentina, & Briftolla|(Anglica gemma fiuefluor) Berillus, 
& Cryftallus idem faciurft. Similesetiam attrahendi vireshaberc 
yidentur vitrum( pratfertim clarum, &luridum)tumexvitro,aut 
Cryftallo adulteratse gemmae , vitrum antimonij, & fluores plurimi 
cxfodinis, &Belemnites. Allicit etiam fulphur, maftix, & cera du- 
ra figillaris ex laccS varijs coloribus tin&S, compofita. AUicit refioa 
durior,vt arfenicum,fed imbecillius ; a?gre v etiam & obfcure incon- 
uenienti coeloficco Sal gemma,Iapisfpecularis,& alumen rupcum. 
<^uod videre licet, ctim aer media Hyeme rigidus fuerit, & clarus, 
tenuifquc 5 cum effluuia telluris elecltfica minus impediunt, & elec- 
tricafirmius indurefcurit ; dequibus poftea . Alliciunt ha:c omnia 
non feftucas modo&paleas; fed metalla omnia, ligna, folia, lapi- 
des, tcrras, aquam ipfam, & oleum $ omniaque qux fenfibus noftris 
fiibijciuntur, aut folidafiint : quanquam fcribant non attrahere fuc- 
cinum nifipaleas 3 & ramenta quxdam, (quare falfo Alexander A- 
phrodifeusinexplicabilemquxftionem diciteffede iuccino,qu6d 
tantumficcas attrahat paleas,necfoliaocimi)fed illx falfiffima*, & 
turpiffimae funt fcriptorum narrationes . Sedvtpoteris manifefte 
cxperiri quomodo talisfitattracl:io, &quaefintill| materise, quse a- 
liafic alliciuntcorpora, ( ad quarumnonnullas etiamficorporain- 
clinant, tamen propter imbecillitatem non attolli ab illis videntur, 
fed facilius conuertuntur ) fac tibi verfbrium ex quouis metallo, 
longitudinis trium vel quatuor digitorum , fatis leue fupra acum fu- 

am 3 



DE MAGHETEVLIB.il. 
gm, morc indicis magneticij cuius alteri fini apporie fucdnumyvel 



lapillum leniter fricatuni 5 nitidum & politum, nam illico verfbriunt 
conuertit fe . Plura igitur attrahere videntur, drri qiix a naturi tan- 
tum efFormata, quam qux arte parata > aut conflata 3 &commixta 
funt; necita vnius vel alterius fingularis eftproprietas (vtivulgd 
cxiftimatur) fed plurimorum naturamanifefta , tam fimplicium fuis 
tantiim formis confiftentium, quam compofitorum; vt ccrae durae 
figillaris, &aliarum etiam quarundam ex pinguibus mixturarum. 
Sed vndeiftainclinatiofieret 3 &qu£enamfintviresilla*, (de quibus 
pauci pauciffima, vulgus philofophantium nihil prbtulerunt)ampli~ 
us inquirendum, A Galeno tria in vniuerfum trahendi genera con- 
ftituta funt, in rebus naturalibus : Primum eorumquc; qualitate ele- 
mentari, calore(videlicet) trahunt : Secundum genus eft eorum» 
quae vacuati fuccefliorie trahunt :'Tertium eorum^qu^ a totius fub? 
ftantiaeproprietate attrahunt , quae etiam ab Auiceniia & alijs reci- 
tantur . Non ifta quidem nobis vllo modo fatiffacere poflunt, neq; 
fuccini, gagatis, ■& adamantis, aliorumq; fimilium (quae ob eandeni 
virtutem vires obtinent^) caufas continent ; neq; magnetis, &mag- 
neticorum omnium,qux abillis longediffimili & aliena efficientia> 
ab alijsdenuadfontibus,virtutem obtinent. Quare &alias inuenirc 
motionum caufas conuenit,autcum his 3 (tanquam intenebiis)erra- 
rc, nulloq; modo fcopum attingere. Succinum veronon calore alli- 
cit,vtpote calefa&um abigne,&admotum feftucisnonattrahit,fiue 
tepeat,fiue caleataut ferueat, fiue ad flammam vfq; vr^geatur. Car- 
darius (vt & Pi&orius) exiftimat non diffimili modo fieri , quam a 
cucurbitula, ab ignea vi : fed vis attrahens cucurbitulas non eftprb- 
prie v ab ignea vi : At prius dixerat rem ficcam velle combibere hu- 
midum pingue, quare adipfum ferri . Sed ifta inter fe pugnantia, 
mmi ratione etia aliena.Succinum enim fi moueretur ad pabulum, 
aut fia 1 ia corpora inclinarent ad fuccinu, vt ad pabulum, vniiis effet 
deuorati diminutio,ficutalterius faturati accretio.Quorfu tuc ignea 
vis attrahens defideratur iri fuecino? Si a calore fit attra<5tio,cur'alia 
ctiam plurima corpora,fiue igne,fole,aut attritu excalefa&a nori at- 
traherent? > Neq; propter diffipatu aere,in aperto aere attraclio fieri 
poteftj (qua tamen rationepro magneticismOtioriibus P Lucretius 

E j. . poeta 



o GVILtEL. gilberti 

poetaadducitj nec in cucurbitula > calor ignifiie aerem depafcens 
attraherepoteft:ln cucurbitula aer inflammam extenuatus, cum 
rurfus craflefcit, & in anguftum cogitur, cutem & carnem afliircrc- 
re facit,vacui euitatione.I n aere aperto attrahere calida non poflunt, 
non metallaipfa lapidefue s fi ab igne vehementer incandefcerent. 
Bacillum enirn ferri candentis, aut flamma, aut candela, aut taeda ar- 
dens, aut Carbo, cumadmouentur feftucis,aut verforio,nonattra- 
hunt ; cum tamenmanifefto aerem fucceflioneaduocant, quia iJIum 
tanquamlucernse oleumabfumunt. Decalore vero, quomoddali- 
ter exiftimaturaturba philofophorum attrahere in rebus naturali- 
bus , & medica materia,quam natura admittit, cui falfo vera? attra- 
clionesimputantur, alias iufius difputabimus, ciim de calore & fri- 
gore quid fint dcterminabimus . Subftantias proprietates aut fami- 
liaritates, funt generales nimis, nectamen veraedefignatsecaufe 
atq; vtitadicam,vcrbaqua?damfonant, re ipfi nihil in fpecie oftcn- 
dunt.Neq, iftafuccinicreditaattraaio,afingii]ari aliqua proprie- 
tate fubftantia^ aut familiaritate aflii.rgit : cumin plurimis aiijs cor- 
poribus, eundem effe&um^maiori induftria inuenimus,& omnia 
ctramcorporacuiufmodicunqueproprietatisj abomnibusillis alli- 
ciuntur. Similitudo etiamincaufa non eft 3 quiaomnia apud nos in 
tellurisglobo polita iimilia, & diffimilia, a fuccino & huiufmodi 
alliciuntur;nequeob eam caufam , inferenda eft analogiavlla po- 
tens, necex fimilitudine lubftantise , aut identitate ; fed neque fi- 
miliafefemutuotrahunt, vtlapislapidem,carocarnem, ncqueali- 
ud quicquam extra magnericorum& ele&ricorum claflem . Fraca- 
^ftorius fimilia vult efle quadefemutud trahunt,aut eademfpecie, 
,, autac^u,autpropno fubiecl:o; proprium fubieclum id a quo emit- 
„titur fpirituale illud quod trahit , quod fa^pe inmiftislatetpropter 
„deformkatem,perquamfaepealiud actu, aliud potentia: Pili igi- 
3, tur , & furculi ad electrum fortafle, & adamantem mouentur , non 
„ quia pili funt , fed quia aut aer in ipfis inclufus eft , aut principium 
„ aliud quod primo trahitur , & rationem , analogiamque habet cum 
coquodper fetrahit, in quo adamas & electrum conueniunt, per 
? ,principiumvtriquc commune. Hxc Fracaftorius. Qui fiobfer- 
uafletplurimis experimentis, omnia corpora ducielectricis,prse- 
ter ardentia,&inflammata,ftmimequerara,nunquam talia fuiflet 
meditatus. Facile eft hominibus ingenio acutis, abfque experimen- 
tis,&vfu rerum labi , & errare . In maiorierrore hasrentqui fimi- 
liavoIuntefle,non eadem; propinqua autem: acpropterea fimi- 

le 



DE MAGNETE, LIB. II. 

lc moueri adaliud, a quo perficitur magis. Sedifta inconfidera-* 
te : omnia enim electricis omnibus appellunt 5 prater inrlammata* 
autnimis raravt aer, qui eft Vniuerlale huius globi 8c telluris ef- 
fluuium. Vegetabilia prolectant humorem , quo fata fiunt kta, 
crefcuntque : abilla tamen analogia Hinpocrates primo de natu- 
ra hominis, male prodiditfuccimorbifici purgationemfieriphar- 
maci fpecificavi. De purgantium actione, & molimine alias dic- 
turi fumus • Male etiam attractio infertur in alijs effectibus, ve~ 
luti in lagena aquas plena, cum obruta fit aeeruo tritici > quam- 
uis bene obturata, elicitur humor, cumpotius foluitur ille hu- 
mor in halitum a tritici calentis fpiritu , & vapidum halitum triti- 
cum imbibit. Nec elephantum dentes allectant humorem, fed 
in halitum agunt , aut abforbent . Ita plurima dicuntur attrahe- 
re quarum incitationum rationes , ab alijs caufis petendae funt. 
Succinum in maiore mole politum fi fueritallicit, in minori &im- 
puriori fine frictione non videtur allicere. Plurima verd electri- 
ca (vt lapides pretiofi, & alia nonnulla ) omnino non alliciunt ni- 
£ fricata 5 at multa poliuntur tam gemma:, quam alia corpora* non 
tamen alliciunt, nullifque frictionibus expergifcuntur j nullas fic 
acquirunt vires, finaragdus , achates, carneolus* margarita?, iafpis, 
chalcedonius 3 alabaftrum , porphyrius, corallium, marmora, lapis 
]ydius,filices, hxmatites, fmyris , non ofla, aut ebiir * aut duriffima 
ligna, vt ebenum, non cedrus, iuniperus,aut cupreffus, rion metal- 
la, argentum, aurum, £S,ferrum , non magnes vllus, quanqu^m e~ 
gregiepoliuntur,&nitefcuntplurima. Contra vero ad nonnulla 
alia qu^ poliuntur, de quibus anteadi&um eft, (attrita ciim fuerint) 
corpora inclinant. Iftuddemum intelligemus cumcorporum pri- 
mordia acriiis infpexerimus . Terrenam molem, fiue potius telluris 
compaginem^&cruftam^exduplicimaterii confiftere omnibus pa- 
tet, omriefque confitentur ; ex fluidi nempe & humida^ & ex con- 
ftanti magis &ficca. Ex duplici illa natura,aut limpliciori concrcti- 
one vnius, oriunturapud nos varia corpora , quae nunc ex terrena, 
nunc aquea natura,maiori proportiorie proueniut.Quas ab humore . 
fiue aqueo, fiue pingui,maximum incrementum acceperunt 3 aut ex 
illis fimpliciori concretione formam induerunt ; aut ab ipfis, longi- 
oribus feculis concreuerunt; fi illis durities fatis firma fuerit, fi fii- 
cata pofteaquam polita fuerinf j & cum friclionc nitida perman- 
ferint; ad illa,corpbra omniain aere pofita, finongrauiuspon- 
dus obftiteritjinclinant. Nam fuccinum ex humido concreuit, 

Eij. 8c 



GVILIEL. GILBERTI 

&gagatcs$ Lucidx gemmse ex aqu&funt,perinde vtCryftallus, 
quse cx limpidi concreuit, frigore non femper validiffimo ( vt qui- 
dam exiftimabant) &afperrimo gelu$ fed aliquando minus vehe- 
menti 3 Solinatuiiformante 5 inclulis incertioribus alueis humore, 
aut fuccis,quomodo fluores in fodinis generantur $ Ita vitrumlim- 
pidumexarenisexcoquitur, alijfque fubftantijs, quse ab humidis 
fuccis originem habuerunt. At recrementametallorum, vt etiame- 
talla,lapidcs ? faxa,ligna,terram potius continent, autcum muM 
terramixtafunt: quare x nonalliciunt. Cryftallus,lapis fpecularis,vi- 
trum, & elecTrica omniafi vrantur, auttorreantur non alliciunt : hu- 
moris enim primordia, a feruoribuspereunt, & immutantur, & ex- 
pirant . Omnia igitur quard pradominanti humido orta funt,& fir- 
miter funt concreta, & fluoris fpecicm, & naturam inclytam rcti- 
nent, in corporefirmo& concreto : alliciunt corpora omnia , fiue 
humida,fiueficca. Quxverotcrreni vericorporispartesfunt, aut 
paululum abeodiuerfa, attrahere videnturetiam,fcdlonge\diuer- 
fa rationc, &fvt itadicam)magnetice; de quibus pofted di&uri 
fumus. Qux veroexaqui &tenimagis commixta, & vtriufquc 
elementifimili ruina" conflatafunt,(in quibusterrena magnetica vis 
deformata,&fepulta manet; aqueus verohumor inquinatus cum 
terrScopioforicoiueritjin fe non concreuerit, fed terreno immip 
cetur) nullomodocx feallicere quicquam quod non contigerint» 
aut Joco dimouere poflimt . Ob eamque caufam ncc metalla, 
marmora, fijices Jigna,herba2,carnes,aliaque plurima , nec mag- 
netice, nec clecl:rice v ( vim illam ele&ricam nobis placet appella- 
rc quae ab humorc prouenit ) quoduis corpus allicere , aut prouo- 
carepoffunt:Quxverocx humore magis confiftunt,neca natura 
firmiusconcretafunt,(vndenecattritionem ferunt, fedaut difflu- 
unt &mollefcunt,aut non leuigantur, vt pix, refina mollior, cam- 
phora, galbanum, ammoniacum, ftirax, Afla,beniamin, Afpal- 
tum, prsefertim in calidiori coelo) ad illa , corpufcula non ferun- 
tur , Nam finc attritione , proprium & genuinum non cmittunt 
• fpiritum , & effluuium,ele6\rica plurima . Refina terebinthina li- 
quida, non allicit; teri enim non poteft; at fi concreuerit in ma- 
ftichen, allicit. Sed nunc tandem videndum,curadea quseaba* 
qua originem duxerunt corpufcula inclinarent,quibus viribus elec- 
trica, atq; (vt ita dicam) manibus, propinquas naturas apprehende- 
rent. In omnibus mundicorporibus duaepropofitse funt caufe, fiue 
principia, ex quibus ipfa corpora produ&a funt , materia & forma ; 

Elc 



DE MAGNETE* LIB. II. 

Elee^ric^motionesamateri^magneticse vero a formS prsecipua 
i lualefcunt, longeque inter fe differunt, diflimilefq; euadunt - } cim 
altera nobiiitata plurimis virtutibus fit, & prsepotens: altera ob~ 
fcura, &minorispotentia?, &earceribus quafl quibufdam plerunq; 
conclufa: quare& attritufeufriclione Cxpergifci vim illamjionnun- 
quam oportet, donec obfcure' incalefcat, & effluuium reddat,& ni- 
tor corpori inducatur . Nam vapidus aer efflatus, vel ab ore, vel ab 
aere humidiore, virtutem fuffocat ; Si verd vel charta, vel linteum 
interponeretur motus nullus erit. Magries verdfine fri&ione, aut 
calore, ficcus,aut perfufus humore,tam in aerc, quam in aqua,mag- 
nctica prouocat ; tum ettam folidiffimis interpofitis corporibus,vel 
lignorum tabulis, aut lapidum aut mctallorum craflioribus laminis. 
Magnes tantum prouocat magnetica : Ad ele&rica feruntur omnia; 
Magnes ponderamagnaattollitj vtfimagnesfit duarumvnciarum 
& robuftus, dimidium vncie autvnciam totam allicit. Ele&ricum 
minima tantttm attrahit pondera , veluti fuccinum trium vnciarum 
affridum, vixquartampartemgranihordei attollit. Sediftafuccini 
& ele&ricorum attradtioinquirenda vlterius j cpx cum materiae af~ 
fe£tio quGedamfit, quseri poteft, quare fuccinum atteritur^&qusefic 
affe&ioexattritione^qtaseq; caufae orirentur^quf arriperent cun- 
da, Ex fri£ione Icuiter incalefcit, & fit terfum, qux duo concurrere 
fepius oportet : magnuverdfruftulum eleclri autgagatispolitum» 
etia fine fridione allicit, fed imbecillius j fed fi flammae aut carboni 
leuiter admoueatur, vt fimiliter incalefcat , non inuitat corpufcula; 
quia a calidt inflammati corpore, quod calidum emittit halitum, ca- 
liginc obducitur, & aliqrius impingitur halitus, qui plurimum afuc- 
cini naturi abhorrct: pr^tcrca euocatus fpiritus fuccini, alienoca- 
lore marcefcit, quare calore habere non debet nifi motu tantum & 
afFri&ione produ&u,& quafifuu,non abalijs corporibusimmifium. 
• Nam vti igneus calor & quauis materii inflamata emiffus, inutilis cft 
vt ele&ricaper illu vires acquirerent:fic etiam exradijs folaribus 
calor nonprseparat ele&ricum, iufti materia! folutione, quoddifli- 
patpotius, & abfumit f quanquam fricatum corpus , radijs folisex- 
pofitum, diutius vires retinet, quam in vmbra; quod in vmbrS den- 
iantur magis & citius effluuia) tum etiam feruor a lumine Solis per 
fpeculum ardens cxcitatus, nullum fuccino calefa&o vigorem in- 
fert : diffipatenim&corrumpit omnia de&rica effluuia . Perinde 
fulphur accenfum,& cera dura ex Iacca confe»5ta,inflammata non al* 
liciuntj calor enim ex fri&ione foluit corpora in efflluiua^qua^ flam- 

E iij. ma 



54 GVILIEL» GILBERTI 

ma abfumit. Impoffibile enirri eft folida eledrica in fua effluuia vcra 
vllo alio rnodo quim attritionc folui,nifi in quibufdam que^ infito vi- 
gorc cffluuia continenter emittunt . Fricantur corporibus, qug non 
foedant cius fuperficiem, & nitorem inducunt ; vt fcrico duriori, & 
afpero panno qui minime fordefcit, palm% ficdi . Succinum etiam 
cumfuccino,cum adamante,&vitrocontcritur,alijfq;plurimis.Sic 
clcarica praeparantur. Que cum itd fefe habeant, quid cft quod mo- 
uet ? Anne corpus ipfum fuis conclufum extremitatibus l an aliquid 
nobis infenfibiie quod effluat e fubieao in ambientem ? vti Plutar- 
chus quodammodo opinatur in quseftionibus Platonicis, Inefle c- 
lc&ro quippiamflammeum, autfpiritusjiabens naturam,atquc hoc 
attritionefupcrficiei,rcclufismcatibusemilTum attrahcrc corpora. 
Etfieffluxerit,num illud aercmrapitcuiusmotumcorporafequu- 
turj an corpora ipfa? fi vcrd fuccinum corpus ipfum alliceret; fi nu- 
dum fuerit & terfum,quid opus cft fri&ione > neq; d Iumine vis aflur- 
gitquodaterfo&polito dimanat:Nam Gcmma Vinccntij rupis, 
Adamas, & vitrum purum, vbi afpcra fuerint alliciunt : fed non tam 
valide\ &expedite, quianon tambenemundanturabhumore extra- 
nco in fuperficie,nec ^qualiter atteruntur,vt inde Iargius foluantur: 
Nec Sol fuis luminibus & radijs,qu£ praeciipue in naturi praualent," 
fic corpora trahit ; & tamen vulgus philofophantium exiftimat hu- 
moresd Sole attrahi, cumfundunturtantumcrafliores humores in 
tcnuiores,infpiritum,&aerem^ &ficfufionis motuafccnduntad 
fuperiora, aut attenuati halitus £ crafliore aere attolluntur . Nequc 
videturfieriab effluuijs attenuantibus aercm, adcd vtcorporai 
crafliori aerc impulfa, verfus rarcfadionis fontempermcarent; ita 
&calida, &flammiferacorpora > etiamalia corpora allicerent : At 
ncc leuiflima palea,aut quoduis verforium,verfus flamma moue tur, 
Si aeris fit affluxus, &impetus verfus corpus: quomoddcxiguus 
adamas, quantitate orobi, potcft tantu aeris acccrfere,vt rapiat ma- 
iufculum corpuslongumin aiquilibriopofitum (circa alteram tan- 
tumfinisminimam partcmaere allccl:o)?Oportebatetiam confifte- 
re, aut tardius mouere, antequdm corpus feriret,prafertim fi latius 
fuerit &planumfuccinum,cxcongrcgationeaeris infacic fuccini, 
&refluxione. Siquiatcnuiora effluunt,& incraflata rcucrtuntur, 
(vt in fpiritalibus) tunc potius motum haberet corpus ad electricum 
pauldpoft principium applicationis ; fcdciim cclcrius applicantur 

* verforio fricata elcctrica,tum primum maxime appellit vcrforium, 
magifq; in propinquo allicitur. Quod fi quia rara effluuia rarum ef- 

ficiunt 



BE M Agmete,lib.il 

ficiunt medium, &ob eamcaufam a cratfiori in tenuius fnediu ma- 
gis labuntur corpora ; potcrantaUatere ficaut deorfum ferrijnon ad 
fiiperidra; aut momentanea tantum cflet attractio & apprchenfio 
adiunctorum. Sed gagates & elcctrum multum , diuq; aduocant,& 
allectant corpora, vnica frictione; aliquandopcr duodecinlam vni- 
us horas partem, prsefertim tcnuiori ccelo . Quod ii fnoles fuccinl 
maiorfuerit, &fuperficiespolita,ab(cjuefrictioneaIlicit. Silexte- 
ritur&cmittitab attritione materiam inflammabilem, in fcintillas 
&ardoresconuerfam. Silicis igitur effluuia craffiora concipientia 
ignem, longe plurimiim ab clcctricis effluuijs diffcrunt ; qug prop- 
ter fummam tenuitatem ignem non concipiuntj nee flam£ filntma- 
teria idonea . Effluuia illa non funt flatus, nam emiflanon impelkmt 
quicquam; fedabfqjvlla fenfibili renitentid effluunt,&attinguni 
corpora.Humores funt fiirame attenuati, aere arnbiente multo fub- 
tiliores; qui vtfiant requiruntur corpora ab humore prognata , & 
maioriduritieconcreta.Non ele&rica corporanon foluuntur in ef- 
fluuiahumida , illaq; effluuiacum communibus& generalibustel- 
luris effluuijs mifcentur, nec funt peCuliaria. E tiam pra*ter attra&i* 
onem corporum, rctinent ea diutius. Verilimile eft igitur fuccinurii 
cxpirare aliquid peculiare, quod corpora ipfa alliciat^non aerem in* 
termcdium : Corpus verd ducit ipfum manifeftd in aquasglobofl 
gutd pofita fuprd ficcum ; nam fuccinUm appofitum in conuenienti 
diftantia,proximas conuelIitpartes,&educit inconum: Alioquin 
fiab aere ruente adduceretur, gutta tota inclinaret . Quod verdae- 
rem non trahit, licdemonftratur : fit tenuiflima candela cerea, qu# 
flammam minimam,&claram concipiat: apponehuic fuccinum,vel 
gagatemplanum,latum, bene pr^paratum,&fricatum fecundum 
artem,intraduosdigitos,,vel quamuis diftantiam conuenientcm | 
fuccinum tale quod longe, Iate N q; alliceret corpora,flammam tamen 
non commouet, quod fieri, fi cornmoueretur aer necefliim efTctj 
flamma enim fluentem aereni fequeretur.Quam procul emittuntur 
effluuia,tamprocul allicit 5 fed adueniente corpore aceeleratur mo* 
tus, validioribus duccntibus viribus,vtetiarn in magneticis, & om~ 
nimotu naturali; non attenuando, aut pellendo aerem \ vt ineua- 
cuatilocum deflueret corpus; itaenim tantum alliceretnon reti- 
neret, cum etiam primorepelleret aduenientia, vt aerem ipfum im- 
pellit, neq; cnim vel tantillum fugit cx prima* appofitione eelerrime 
afri&ionefa&i. Expirat a fuccino* & emittitur abattritione efflu- 
uium ; Margaritae, carncolus* Achates* TafpisiChalccdonius, Cora* 



$ GVILIEL. GILBERTI 

lium, metalla, aliaq; huiufinodi cum atteruntur , nihil efficiunt . An 
non eft etiam quod exillisa calore, & attritione effluat ? veriffimuj 
fed ex craffioribus, cum terrena naturd magis immixtis, quod efrlu- 
it crartum eft 5 & vapidum; nam ad ipfa etiam eleclxica plurima,fidu- 
riiis affricentur, imbecillis, aut nullafit corporum inclinatio ; Opti- 
ma, quando affri&io lenis fuerit, & celernma ita cnim tenuiffima 
cuocantur effluuia. Effluuia,ex fubtili fufionehumorisexiftunt, 
non ex improba vi turbulenta ; pr^fertim in ijs qua? ex pingui con- 
creuerunt ; quse tenuiffimo aere, fpirantibus ventis feptentrionali- 
bus, & apud nos (Anglos)orientalibus,effe&um habent certiorem, 
firmiof emquc .* Meridionaiibus vero,& vdo coelo,inflrmum ad- 
modum;adeo vt quaeasgre alliciant in claro ccelo,incraffonihil co- 
moucat: Tumquia in craffiori aere leuiora difficiliu.s mouentur : tu 
vel maxime quia effluuia fuffocantur, & fupcrficies attriti corporis, 
humore vapido aeris afficitur,fiftunturq; effluuia in exortu ipfo ; ob 
camq; cauiam in fuccino, Gagate, & fulphure, quia non tam facile 
concipiuntin fuperficie aeremhumentem, multoq; largiiis foluun- 
tur, non tam cito fupprimiturvis illa, atq; in gemmis, Cryftallo, vi- 
tro, &huiufmodi,qua^flatumhumidioreminfuperficie incraffatum 
colligunt.Sed quseri poteft cur fiiccinum aquam alliceret,cum aqua 
infuperficie politaaclionemtollit :fcilicet, quia aliud eft in exortu 
ipfo fupprimere,aliud emiffum reftinguere. Ita & fericum rarum, 
tenuiffimumque, vulg6 Sarfnet , cito fupra fuccinum, poftquam 
fricatum fuerit, impofitum, attra&ionem corporis impedit : At fiin 
mcdijsinteruallis interpofitumfuerit, nonpenitiis obftat. Humor 
etiam a vapido aere, & omnis ab ore afflatus,tum aqua impofita vi- 
res reftinguit illico. At oleum quod leue, purumq, eft, non impedit; 
nametlicalidodigito oleoimbutofuccinum affricetur,tamentra- 
hit . At fuccinum fi illud a fri6tione perfufum fuerit aqua vita?, fiuc 
fpiritu vini non allicit: oleo enim eft grauior ,denfior, & oleo ad- 
iun£tus inferiorem locum habet. Oleum enimleue eft, & rarum,te- 
nuiffimifq; effluuijsnonrefiftit. Spiritus igituregrediens ex corpo- 
re quod ab humore autfucco aqueo concreuerat,corpus attrahen- 
dum attingit, atta&umattrahenti vnitur ; corporiq; corpus peculi- 
ari effluuiorum radio contiguu* vnum efficit cx duobus : vnita con- 
fluunt in coniuncliffimam conuenientiam, quseattra&iovulgo dici- 
tur. Quae vnitas iuxta Pythagorae opmionem rerum omnium prin- 
cipiumeft, percuius participationem vnaquxque res vnadicitur. 
Quoniam enimnullaaftioamateriSfieri poteft nifi per conta&um, 

ele&rica 



DE M AGNETE,LIB.IL 

ele&ricahazcnon videnturtangere^fedvtnecelTeerat derhittitur 
aliquid ab vno ad aliud, quod proxime tangat , & cius incitationis 
principiufit. Corpora omnia vniuntur & quafi ferruminantur quo- 
dammodo humore,Ita vt humidum cum aliud corpus attingit iderri 
aduocatfiexiguumfuerit:Itahumidain fuperficie aquarum allici- 
lint humida.Ele£r,rica vero effluuia peculiaria,quse humoris fufi fub- 
tiluTima funt materia, corpufcula alle&ant. Aer (commune effluui- 
umtelluris) & partes difiunctas vnit, & tellus mediante aere adfc 
reuocat corpora; aliter quaein fuperioribus locis elfent corpora, 
terram non ita auide appellerent . Electrica effluuia ab aere multum 
diflferunt, & vt aer telluris effluuium eft, ita clectrica fua habent ef- 
fluuia, &propria ; peculiaribus effluuijs fuus cuiq; cft fingularis ad 
vnitatem ductus,motus ad principium , fontem , & corpus effluuia 
cmittens. Qux autem aut craflum,autvaporofum,autaereum emit- 
tuntab attritione effluuium , nihil efficiunt : Aut enimabhumore 
(rerum omniumvnitore) alienafunttalia effluuia,aut aerico.mmu- 
nifimillima, in aere confunduntur, & aeri immifcentur j quare nihil 
inaere cfSciunt,&a tam vniuerfali & communi naturS. motus non 
agunt diuerfos. Perinde N vniri corpora contendunt, & mouentur in 
fuperficie aquarum.velutijbacillum quodimmittitur paululum in a- 
quas C ; 




manifcftum quod E F bacillum, quod proptcr corticem H natat in 
aqua, & finem habet tantumF,vdum fuprafuperficiem aquarum,at- 
trahitur abacillo C,fibacillum Cvdumfucritpaululum fupraaquas 
fuperficiem : velutigutta adiun&a guttse, attrahitur, & fubito vni- 
untur. Sichumiduminaqusefuperficie vnitatempetit humidi,cum 
aqux fuperficiesin vtrifq; attollitur,qua; illico ficut guttac aut bullas 
confluunt ; funt vero in maiore multo propinquitate quam cle&ri- • 
ca, & vapidis naturis vniuntur. Sin vero bacillum totum fupra aqua 
ficcum fueritnon ampliiis attrahit, fed fugat virgulam E F • In bul- 
lisetiam illis idemconfpicitur qusein aqua fiunt . Videmus cnim v- 

nam 



5 8 GVILIEL. GILBERTI 

nam ad aliam appellere , & eo velocius quo proximiores funt. So-- 
lida appellunt ad folida mediante humido: Exempli gratia,Tan- 
gefinem verforij, cum bacilli fine in quo gutta aqux eminentiam 

* habetj vt primum verforium tetigerit eminentiam guttuke, fta- 
tim validecorpori bacilliceleri motu adiungitur ; fic humida con- 
creta in aere refoluta paululum ( mcdiantibus ad vnitionem ef- 
fluuijs ) alliciunt j nam aqua humidis, aut humore laxo perfufis in 
aquae fummitate,effl uuij vim habet. Acr clarus medium eft idoneum 
effluuio electrico excitato ex humore concreto. Humida eminen- 
tiainluperficie aquarum (fiprope N fuerint) concurrunt vt vniantur j 
attollitur enim aquae fuperficies circa vda ; Siccum vero ad humi- 
dum non appellitynechumidum ad ficcum , fed videtur aufugere : 
non enim fi totum fupra aquam ficcum fuerit, afliirgit fuperficies a- 
qu£ proxima,fed fugit fiibfidente circa ficcum vnda ; itanec ad lim- 
bum vafis ficcum, appcllit humidum, fed humidum p etit limbum. 




AB fuperficies aqu£,CD duo Bacilla qusehumentia extant fupra 
aquam ; manifeftumqudd fuperficies aquae in C & D attollitur fimul 
cum baeillis; quare C Bacillum,aqu2e eminentis ratione(quaf ^qua- 
litatem & vnitionem deiiderat)cum aquamouetur ad D : In E vero 
vdo bacillo aqua etiam aflurgit $ fed ficco Bacillo F deprimitur vn- 
da, atquecum inpropinquitatedeprimereetiam in E aflurgentem 
vndamcontendit,vnda eminentior E declinat ab F,non enim fe de- 
primi patitur . Omnis attra&io eleelricafit mediante humido, ita 
propterhumorem omnia mutud conueniunt : fluida quidem, & a- 
queain fuperficie aquarum; concreta verd folutafifuerint in aere ; 
In aere quidem,elecl:ricorum effluuio tenuiflimo,vtmelius per me- 
diumpermeet, nec motu impellat : Nam fi craflum effet illud efflu- 
uium, vt aeris , aut ventorum , aiit halinitri ab igne inflammati :vt 
effluuia ab alijs co.rporibus,plurimd vi edu&a, crafla & fordida j aut 



b e mAgnete 5 Lib.ii. 

aer exfolutd humore a caldre erumpens per canalem(ihinftru- 
mentis Heronis Alexandrini in libro fpiritalium ) tunc effluuium 
abigeretomnia, nonalliceret, Effluuiaverd illa tenuiora, concipi- 
iint&amplcdunturcorpora, quibus vniuntur ele&ricis , tanquam 
extenfisbrachijs; &ad fontem * propinquitate inualefcentibus ef- 
fluuijs deducuntur . Sed quale illud ex Cryftallo, ex vitro > ex ada- 
manteeffluuium,corporacum fintduriora, &valdeconcreta ? vc 
fieret tale effluuium^non opus eft infigni , autfenfibili aliquo fub- 
ftantise fluore, non vt abradatur, aut atteratur, aut deformctur elec- 
tricum : Odorata quaedam per multos annosfragrant, perpctuo ex- 
pirant,nontamencito abfumuntur. Cupreffi lignum quamdiuin- 
corruptum fuerit, quod ctiam diutifiimepercnnat,redolet : vtmul- 
ti viri docti cum experienti&contertantur. Electricutalc momento 
tantu, frictione laceffentcvires emittit , fupra odores omnes longe 
fubtiliores, tenuiorefque; quandoq; tamen & odorem etiam fimul 
effundunt fuccinum , gagates , fulphur , cum facilius foluuntur : ob 
camq- caufam leuiffima attritionc plerumqj etiam fiiie attritione al~ 
liciurit ; firmius etiam prouocant , & diutius rctinent , quia effluuia 
habentflrmiora, & diutitis mancnt. At adamas, vitrum* cryftallus,& 
alisegcmmseplurimgduriores, &valde concreta; incalefcunt pri- 
mum,deinde diutius teruntur primo tempore,& tunc ctiam bene al- 
liciunt ; nec enim aliter foluuntur . Ruunt ad electria , omnia preter 
flammam,& inflammata 5 & aerem tenuiffimumjficutflammam non 
ducunt ,perinde vcrforium non commouent , fi valde propeflam- 
mam ex quouis laterc fucrit,vel lueerne, vel ardentis cuiufuis mate- 
ri£ manifeftum enim eft quod effluuia deftruuntur & flamma , & ea- 
lorc igneo ; quare nec flammam nec corporaflamm^ propinquiora 
prouocant : Humoris enim extcnuati vim &ana!ogiam habent ele- 
drica effluuia , nec ab actu humorum externo , calore , & attenua- 
tione calidorum corporum, fedper ipfum humidum attenuatum,in 
fua & peculiaria effluuia , effectum dabunt , & vnitionem & conti- 
nurtatem. Fumu tamen cxcitatu extinfto lumine allectant: &,quan- 
td magis fumus ille fuperiora petcns extenuatur, tantd infirmius in- 
clinat,nimis cnim rara non deducuntur,tandemq; cum iam fere eua- 
nuit, nihilinclinat,quodverfuslucemfacilecernitur: Cum veroin 
aerem tranfiueritfumus,non mouetur,vtanteddemonftratur.Nam 
aer ipfc tenuior nullo modo attrahitur nifi propter vacuati fueceffi- 
onem, vt in fornacibus , vbi aer depafciturin machinamentis attra- 
&orijs,&huiufmodi Jgitur cx frictione non foedante,effluuium non 

immu- 

V 



6d GVILIEL. GILBERTI 

immutatumabardorc 3 fed quodfuurn eft, vnitioncm facit & cohx- 
rentiatrb apprehenfionem>& ad fontem cOnfluentiam, 11 modd cor~ 
pus aUiciendum jaut corporum drcumftantijs, aut pondere fuo* 
motuiineptum no fuerit. Ad Ele&ricorum igitur corpora ipfa,cor- 
pufcula feruntur : effluuia vires extendunt, quse propria funt &pe- 
culiaria,& fua>diuerfa a communi aere,ab humore genita 3 motu ca- 
lorifico ab attritu & attenuatione excitata, tanq materiales radij q 
retinet & attollunt paleas.feftucas, &ramenta, donec extinguutur, 
aut euanefcunt ; quse tum rurfus foluta (corptifcula ) a reni ipfa al- 
lecla,adterramdeIabuntur.DirTerentia intermagnetica &ele&ri- 
ca: quod magnetica omnia mutuis viribusconcurrunt; Ele&rica 
corpora alliciunt tantum, allcutum non immutatur infita vi, fed ma- 

* teriaeratione fponteappulfumincumbit.* Corpora feruntur ad ele- 
clricarcclaiineS verfus eentrum eletfrici : magnes magnetemtan- 
tum in polis direcle appellit>in alijs partibus oblique,& tranfuerfim, 
quomodoetiamadhaerent & appendunt. Motusele&ricuseftmo- 
ttis coaceruationis materise: magneticus eft difpofitionis &confor- 
mationis. Globus tellurisper fe ele&ric& congregatur&coftseret. 
Globus telluris magnetiee dirigitur &conuertitur , fimul etiam & 
cdhaeretj & folidus vt fit, m intimis f erruminatur. 

C AP. III. 

De magnetica coitione, qtiam attradtionem appel- 

iantiOfimonesaliorttm. 

E ele&ricis pofteaquam difputauimus, magneticse 
coitionis caufae apcricnda? fuut. Coitionem dici- 
mus,non attrac1:ionem 5 quod maleVocabulum attra- 
clio irrepiit in magneticam philofophiam, ex vete- 
rum ignorantia : vis enim illata videtur vbi attraclio 
eft,& imperans violehtia dominatur. QuareTiqua- 
doqj fermbfuerit de attra&ione magnetica, tunc coitionem iritelli- 
gimus magnetieam, & confluentiamprimariam. larn vero non inu- 
tile erit etiam primumaliorumrationes, xSm veterum quam recen* 
tiorumbreuiterproducere. Orpheus in fuis carmmibus narrat, ita 

ferrum 




DE M AGNETE 3 LIB.IL 6 
ferrum amagnete trahi, vt fponfam ad amplexus fuiTponfi.Epicu- 
rus vult a magnete ferrum trahi, ficut a fuccino feftucas : additque £ ^ 
rationem, Atomos,&indiuiduacorpora, quas alapide,&qua:a u 
ferro defluunt> figuris inter fe conuenire, ica vt facile fefe am- u 
ple&antur i Hxc igitur cum in vtraque lapidis ferrique concrc-^ 
ta impingunt, deinde inmedium reiiiiunt, obiter inter feconne-" 
&\ 9 ac ferrum vna trahere . Quodminime N fieri poteftj cum craf-" 
fa denfiffimaque interpofita, vel quadrata marmora, non impe- 
diunt potentiam illam , cum atomos abatomis feparare poffunt,- 
6dapis,ferrumque citd in tam profufos &perpetuosatomosdi£ 
fiparentur. In fuccino cum alia diuerfa fit ratio attrahendi, figu- 
ris inter fe atomi Epicurei conuenire non poffiint. Thales viiai- 
bit Ariftoteles lib. i . de anima, ed putauit magnetem anima qua- 
dam praeditum qudd vimmouendi, atque alliciendi ferrum habe- 
ret.Iaem,etiam Anaxagoras exiftimauit. Platonis jn Timaso opi- 
nio vana eft de Herculei Japidis efte&u. Inquit enim qudd aquarum <c 
fluxiones omnes, item fulminum cafus, & quse de Ele&ri , & lapi- <« 
dis Heraclij traftuin admiratione funt, ita fe habent,vt omniumcs 
horum nulli vnquam fit tra&io , verum ed qudd vacuum nihileft, « 
&ha?cipfa viciffim fe circumpellunt> &cum dilparantur &coag-<c 
mentantur , omnia ad fuam fedem permutatis locis tranfeunt,ob a 
hasfaneaffecTionesinterfecomplicatas, in admirationem venifle<e 
videbuntux ei , qui riteinquilitionem fecerit, Galenus nefcitquid <« 
Platoni vifum fuerit, vt circumpullionis opinionem potius quam 
attradionis eligeret, (in hoc folo fere abHippocrate difcrepans ) 
qua> re veri cum ratione , aut experimentis non confentit . Ne- 
que enim aut aer, autquiduis aliud circumpellitur, & corpora ipfa 
attra&a feruntur ad attrahentem non confufe, aut in orbem . Lucre- 
tius poeta ex epicureafe&i opinionem eiuska Cecinit 

^Principio, fluere e lafide hoc permu/ta necefie efl 
Seminajfiue &ftum,qui difcutit aerafla^is ; 
Jnter qui/afidem^ ferrumque eft y cunque /ocatus 3 
Hoc rvbi inanitur ffatium^mu/ttfque vacefit 
I® medio locus : extemflo primordia ferri 
l Jn ^vacuum fro/affa cadunt coniunBa \ fit vtque 
Annu/us iffe fequatur, eatque ita corfore toio, &c* 



Talem 



6i GVILIEL. GILBERTI 

Talem ctiam rationem adfert Plutarchus 5 in quseftionibus Plato- 
nicis 5 Quodlapis ille halitus emittitgraues, quibus continens acr 
impulfuseumquiantefeeft tendit,ifque inorbemagitatus, acad 
vacuatum reuertens locum , vi vna trahit ferrum . Hanc rationem 
in magnetis & ele&ri virtutibus aperiendisjohannes Coftaeus Lau- 
5? denfis promit. Mutuam enim vult effe operam 5 &mutuumfruc- 
3> tum, proptereaque &attra£tionisamagnete, &fpontanei motus 
v iferroparticipemmotumeffe.- vt enimeftufos ex magnete vapo- 
» res, ad alliciendum ferrum natuii fuaproperare dicimus; ita re- 
55 pulfumavaporibus aerem dum locumlibiquserit^refledi, reflcx- 
« umque impellere, quafi fublatum ferrum tranfferre, fua alioqui 
» fponte excitatum : lta ex attraftione & fpontaneamotione, &im- 
» pulfione, compofitus quidam hic motus fit; qui tamen recte ad at* 
59 tra&ionem referatur, quod vniuerfum huius motionis initium ater- 
» mino eft eodem, ad quem eundem definit , id quod proprium eft 
» attra&ionis priuilegium . Mutuus fane aclus eft non opera; nec 
. magnes ita attrahit ; Nec impulfio vlla eft : fed nec principium il- 
lud motus, 4 vaporibus&eorumreflexionibusj quae opinio Epi- 
curea eft toties ab alijs recitata. Errat Galenus , primo de naturali- 
bus facultatibus cap. i^.ciim exiftimat quod quxcunquc velfer- 
pentum venena , vel tela educunt, haec quoque eandem, quam 
magneslapis, facultatemoftendere . lam vero qualis fithuiuimo- 
di medieamentorum attractio ( fi modo attradiodicipoflit^alids 
difputabimus. Pharmaci ad venena auttela, ratio nulla, nullafi- 
militudo cum magneticorum corporum a&ionibus. Galeni afti- 
pulatores ( qui volunt medicamenta purgantia trahere propter fi- 
militudinem fubftanti^jdicuntcorpora attrahi propter fimilitudi- 
nem fubftantise, non identitatem : quare magnes trahit ferrum, fer- 
rumnon trahit ferrum . Sed nosdicimus & oftendimus hoc fieri 
inprimis corporibus, & hifce propinquioribus &maxime conge- 
neribus mutuo interfe,proptcr identitatem, quareetiam &mag- 
nes trahit magnetem, & ferrum ferrum , terra omnis verior terram ; 
fer rumque a magnete intra orbem eius virtutis fortificatum 5 firmi- 
us trahitferrum,quam magnetem. Quserit Cardanus cur nullum 
aliud metallum diapide vllo aliotrahitur quia (inquit) nullum me- 
tallum adeo frigidum eft quemadmodum ferrum; quafi vero frigus 
lit caufa attraitionis , aut ferrum frigidius multo fitquam plum- 
bum, quod nec fequitur nec inclinat in magnetem . Sed iftudfri- 

4 gi*?r 



DE MAGNETE, LIB. II. 6 

gide, &plufquamaniliter. Quale illud quod magnes viuit, ferrum 
eiuspabulum eft. Atquomodo magnes ferrum depafcitur, cum 
fcobs in qua feruatur nec abfumitur nec leuior euadit . Cornelius 
Gemma lo.Cofmocrit. magnetem vultper infenfiles radios fer- 
rum ad fe trahere , eui opinioni adiungitur fabula de Echineide,& 
altera de Catoblepa. GuilielmusPuteanus nona totius mbftantiae <« 
proprietatenemininota,quaequenulla ratione demonftrari poteft « 
( vt Galenus afferuit, ac poft eum medici fere omnes ) ied ab ipfi- cc 
us forma fubftantiali , tanquam i primo & per fe mouente, & tan- cc 
quam ipflus natura potentiffima, atque ab eius temperamento na- <c 
tiuo, velutinftrumento,quoeius fubftantie^ forma emxiens in 111- « 
is operationibus vtitur, feucaufa fecunda medioque priuata: Ita c« 
magnes attrahit ferrum non fine caufa phyfica, & propter aliquod 
bonum.Sednectale quiddaminalijs naturisaformavlla fubftantiali 
niii fueritprimaria, quam ille non agnouit. Sed bonum fane often- 
diturmagnetiexferriappulfu(tanquam amico confortiof) nonta- 
men temperamentumilludaut inueniri, autcogitari poteft,vtfit 
formasinftrumentum.Quid enim poteft temperamentumin inoti- 
onibus magncticis, certis , definitis , conftantibus , aftrorum moti- 
bus c6mparandis, in magn^ diftantia , in inter^ofitione corporum 
denfiffimorurn crafforumque . Baptiftae Portg magnes videturmi- 
ftura qua;dam lapidis & ferri $ ita vt fit ferreus lapis , aut ferrum la- 
pideum. Lapidem non in ferrum mutatum, vt fuam naturam a- u 
miferit ; nec ferrum adeolapidi immerfum, quin fuum cffe tuea- « 
tur; atquc dum alter alterum fupcrare nititur, ex pugnS ferii at- te 
tradio euenit: Effe inmole illa plus lapidis quamferri : ideo fer- u 
rumnealapidefuppeditetur ferri vires & confortium exoptat,vt « 
quod folus non poteft alterius auxilio praeftet . Magnes lapides « 
non.trah.it quia eis nonindiget cumfatisfitlapidisin moleM, &« 
fi magnes magnetem trahit , non trahit ob lapidem fed ob fer- « 
rum lapidi inclufum. Quafi in magnete ferrum diftin&umfitcor- u 
pus , & non confufum , vt in venis fuis reliqua metalla . Atque ifta 
quidem ita confufa pugnare inter fe, & litemintendere ' atque ex 
pugnaauxiliares copias aduocari, abfurdiffimum. Atqui ferrumip- 
fum ta&um magnete, ferrum non imbecillius quam magnes rapit. 
Quare ilkepugnse, feditiones , coniurationes in lapide , ac fi perpe- 
tuas aleret lites vnde auxiliares peterct copias,nugantis funt vetular 
deliramenta, non magi prseftantisinuenta . Alij fympathia inuene- 
runtcaulam. Sed compaffio licet effet, nontamen compaffio caufa 

F ij. cft: 



J| GVILIEL. GILBERTI 

cft: Non enim efficiens caufa, paffio vlla re&e dicipoteft. Alij 
limilitudinem fubftantiae, multi infenfiles radios pro caufis habent; 
quietiam in plurimis f<epe radijs a mathematicis primum indu6tis 5 
in naturalibus milere abutuntur. Erudite magis Scajigerinquitmo- 
ueri ferrum ad magnetem tanquam ad matricem fuam , cuius abdi- 
tis principijs perficiatur, quemadmodum ad centrum terra . A quo 
non multum differt Diuus Thomas in 7, phyficorum, cum de mo- 
» tuum rationibus diflcrit. Alio inquitmodo poteft dici ahquid tra- 
« here quia mouet ad feipfum, alterando aliqualitef > ex qua alterati- 
3> one contingit quod alteratum moueaturfecundum Iocun^& hoc 
m modo magnes dicitur trahere ferrum : ficut enim generans mouet 
?> grauia &leuia, in quantum dat ijs formam , per quam mouentur 
3? ad locum; ita& magnes dat aliquam qualitatcm ierro,pcrquam 
35 mouetur ad ipfiim . Hanc fententiam vir do&iffimusnon male ad~ 
modum conceptam,pofteabreuiter male N creditis de magnete & 
.- allij aduerfis viribus conflrmare contendit . Cardinalis etiam Cu- 
35 fanus non eft contemnendus : Habet inquit ferrum in magnete 
?? quoddam fui effluxus principium , & dum magnes per fui praefen- 
tiam excitat ferrumgrauc & ponderofum, ferrum mirabili defide- 
3 ' riofertur etiam fiipra motum natura? ( quo fecundum grauitatem 
55 deorfum tcndere debet) & furfum mouetur, fe in fuo principiov- 
" niendo . Nifi enim in ferro eflet quasdam prseguftatio naturalis ip- 
" fius magnetis, non mouerctur plus ad magnctem, quam ad alium 
» lapidem j &nifi in Iapidc cflet maior inclinatio ad ferrum, qudm ad 
p cuprum, non efletilla attradio. Tales feruntur dcmagnete attra- 
hente opiniones ( procuiufq; fenfu) dubia: &incerta*. Mag- 
ncticarum vero motionum caufas quae in philofo- 
phorum fcholis ad quatuor elementa & pri- 
mas qualitates referuntur, blattis 
illas & tineis terendas re- 
linquimus. 



CAP. 



DE MAGNETE, LIB.IL 



C AP. II II. 
E)e magnetica vi <3c forma^ quae fit, deque 

coitionis caufL 

lEIiftis aliorum opinionibus de magnctis attra&io-» 
jnc; nunc coitionis illius rationem , &motus illius 
Icommouentem naturam doccbimus . Ciim vero 
iduofintcorporumgenera, quaemanifeftis fenfibus 
"noftris motionibus corporaallicere videntur; Ele- 
clrica &Magnetica; Ele&rica naturalibus ab hu- 
more effluuijs j Magneticaformalibus efficientijs,feu potiusprima- 
rijs vigoribus, incitationes faciunt . Forma illa fingularis eft , &pe- 
culiaris, non Peripateticorum caufa formalis, & fpecifica inmixtis, 
& fecundaforma,nongenerantium corporum propagatrix; fed pri- 
jriorum &prxcipuorum globorum forma ; 3c partium eorum ho- 
mogenearum, non corruptarum,propria entitas & exiftentia,quam 
nos primariam, & radicalem, & aftream appellare poffumus fornias 
non formam primam Ariftotelis,fed fingularem illam, qu^e globum 
fuum proprium tuetur & difponit . Talis in fingulisgfobis, Sole, lu- 
na,& aftris^eft vna,- in terraetiam vna,qua? veraeftillapotentia 
magnetica,quam nosprimarium vigorcm appellamus.Quaremag- 
netica natura eft telluris propria , eiufque omnibus verioribus par- 
tibus,primaria &ftupend& ratione,nifita$ h<ec necacoelo toto de~ 
riuatur procreaturue, per fympathiam, per influentiam , aut occul- 
tiores qualitates 5 nccpeculiari aliquo aftro : eft enim fuus intellurc 
magneticus vigor,ficut in fole & luna fua? formai 5 fruftulumq; lunx, 
lunatice ad eius tcrminos , & formam componit fe j folareq; ad fo- 
Iem,ficutmagnes ad tellurern,& ad alterummagnetem, fecundum 
naturam fefe inclinando, & alliciendo . DifTerendum igiturde tel- 
lure qux magnetiea, & magnes ; tum etiam de partibus eius verio- 
ribus, quar magnetica* funt j & quomodd cx coitione afficiuntur. 
Corpus quod ab eleclrico attrahitur,ab illonon mutatur,fed manet 
inconcufiiim & immutatum vt prius fuit, necmagis virtute excel- 
lit. Magnes ducit magnetica quse ab eius viribus vigorem auide N con- 
cipiunt, non in extremitatibus tantiim, fed in intimis , & in medul- 
lis ipfis. Nam bacillum ferri vt apprehenditur , magnetice excitur in 

F iij., fine ? 




6$ GVILIEL. GILBERTI 

fine, quo apprehenditur,permeatq; etiamad alteram extremitatem 
vis illa, non per fuperficiem tantiim/ed per interiora &vniuerfum 
meditullium. Materialiaeffluuia &corporea, habentele&ricacor- 
pora. Tale ne quiddam emittitur magneticum corporeum , vel in~ 
corporeum effluuium ? vel omninonihil emittitur quod fubfiftit? 
Si vero corpusfuerit ; tenue illud efle, & fpirituale oportet quod in 
ferrum ingredipofTitneceffeeft. Anne qualeex plumbo exhalat, 
cum argentum viuum quod liquid um eft & fluidum , ab odore tan- 
tura & vapore plumbi ftringitur, & tanquam firmum metallum per- 
manct ? Sed & aurum quod valde folidum eft & denfam, aplumbi 
tenui vapore in puluerem redigitur. An quia vt ingreflum habet in 
aurum argentu viuum,ita ingreffum habet in fubftantiam ferri mag- 
neticus odor, quamfubftatiali proprietate immutat,quanquam cor- 
poribus ipfis nulla fenfihus noftris akeratio perfpicitur ? Sine enim 
ingreflione,corpore nonimmutatur corpus ; vt non perperdm do- 
cent ChemicL At hxc quidem fi effentamateriali ingreffione, tunc 
fifirma&denfa craffaque inmedio interpofita effent inter corpora 
illa; aut magnetica in craffiflimorum denfiflimorumq; corporu cen- 
tris inclufa effent ; non paterentur ferrea a magnete . At nihilo-mi- 
nus & coire contendunt, & immutantur.Quare huiufmodi magne- 
ticarumfacultatum conceptio& origo nulla eft ; non minutiflima; 
partes lapidis a Baptift^ Pord male cxcogitatse , quafi in pilos coa- 
ceruatx, dlapidis attritione orta^quxferro ha^rentes, vires prse- 
ftant. Ele&rica etiam effluuia vtabomni denfo impediuntur ; it£ 
per flamas,vel iuxta fi flammula fuerit, non alliciunt. Atferrum vt & 
nullo obice impeditur quin vigoremaut motum habeat a magnetej 
itapermediasflammasad magnetis corpus tranfcurrit, &lapidi ad- 
haeret. Sit flamma autcandela iuxtalapidem ; appone breuefilum 

* ferreum, & cum appropinquauerit , per medias flammas ad lapi- 
dem penetrabit $ verforiumq; ncclentius, necminiis auide applicat 
ad magnetempermediasflammas,quamaere aperto. Itanonim- 
pediunt flammae interpofita? coitionem. At fiferrum ipfummagno 
feruore incandefceret, manifeftum quod nonattraheretur. Bacil- 
lum ferri valide ignitum , appone verforio excito , ftat verforium, 
nec ad tale ferrum conuertitur ; fcd ftatim vt primilm de candore a- 
liquantulum remiferit confluit illico. Cum ferrum a magnete tadum 

* fuerit, fi in ignem validum pofitum fuerit , donec perfe&e ignefcat, 
atque tempore aliquo longiori in igne perduret 5 magneticum illuni 
conceptum vigorem amittet . Magnes etiam ipfe perlongiorem in 



DE M A GM ETE, LIB.lt 6] 
ignemoram, vires infitas & innatasattrahendi* autalias quafuis 
magneticas amittit . Et quanquim quacdam vena^ magneticae vftae, 
fpirituni casruleum nigri coloris , feu fulphurei, tetri odorisexha- 
lant ; non tamen fpiritus ille fuit anirria, nec caufa ferri attra&ionis 
(vt putat Porta) nec omnes magnetes dum torrentur aut vruntur, 
fulphurolent aut exhalant ; acquifitum illud, tanqulm malum inna- 
tum eft, exfbdina & matrice immundiori : nec ab illS materiali cau~ 
(a corporea' jimmittitur in ferrum tale analogum; cum ferrum etiam 
attrahendi vim & verticitatemdmagnete concipiat, interpofito vi- 
tro>autauro,autlapide alioquouis: tum ctiam ferrum conflatum 
concipit vim attraclionis fcrri, & verticitatem, a vertkitate telluris; 
vtpofteaindireclione manifefte demonftrabimus . Sedignisin la- 
pide deftruitmagneticas vires,nonquiapartesaliquasprecipuas ar- 
tra&rices conuellit , fed quidtotiusformam,materiaedemolitione 
deformat rapidailla vis flammea: vtin humano corpore, aniraaf 
primanaefacultates non vruntur, fed vftulatum corpus manet fine 
facultatibus. Ferrum verolicet maneat poft perfeclam ignitionem, 
necin cinerem conuertitur aut recrementum 5 tamen(vtnon inepte 
Cardanus dicit.) Ferrum ignitum non eft ferrum , fed quiddam ex- 
tra fuam naturam pofitum, donec reuertatur. Nam veluti ambientis 
aeris rigore aqua i natudi fua in glaciem mutatur: itaferrum ignibus 
fncandeicens, violento feruore perculfum, confufam habet forma, 
& perturbatam ; quare & non attrahitur & magnete ; & ctiam illam 
amittit vim quouismodo acquifitam attrahendi; & vcrticitatem ali- 
am acquirit, quando quafi renatum a magnete vel tcrra imprcgna- 
tur, liue refufcitatur forma non extincl:a,fed confula; dequa re plu- 
ra manifefta in verticitatis immutatione . Quare Fracaftorius minus 
fententiam fuam confirmat, ferrum non alterari $ Namfialtcrarctur « 
(inquit ) per formarnmagnetis, corrumperetur forma ferri. At hec «« 
alteratio non generatio eft,fed forme^ confufae reftitutio & reforma- 
tio . Non cft igitur corporeum quod defluit d magnete, aut quod 
ferrum ingreditur, aut quod & fcrro expergefa&o refunditur; fed 
magnes magnetem formS primaria difponit; magnes vero ferrum 
jfibi familiare fimul ad formatu vigorem reuocat, & difponit; prop- 
ter quem ad magnctem ruit, &auide fe eonformat, (mutuis viribus 
concorditer promouentibus ) non etiam vaga aut confufa eft coi- 
tio, non corporis ad corpus violenta inclinatio , non temcraria & 
infana confluentia, non hic vis infertur corporibus, non lites funt & 
difcordif : fed ille eft (ne mundus rueret) concentus , partium nem- 



$8 GVILIEL. GILBERTI 

pe globorum mundiperfe&arum & homogenearum ad totum ana- 
logia, & virium pracipnaruin in illis conuenientia mutua, ad fani- 
tatem, oontinuatiortem, pofitionem,direcl:ione,& vnitatem.Quare 
in tam admirabili effe&u, & ftupendo ( ab alijs naturis diuerfo) vi- 
gore infito, Thalctis Milefij non abfurda admodum opinio,nec ve- 
hemens dclirium Scaligeri cenfura , quia animam magneti concef» 
fit: Nam & ab e& vi incitatur,dirigitur,& circulariter mouetur macr- 
nes,qua!totaeftmtoto,&totain qualibet parte; vt pofteapate- 
bit : iimilimaqj.animae efle videtur . Vis enim mouendi fefe anima 
oftenderevidetur, corporaq;fupernaquse& cadeftiatanquamdi- 
uina,cenfenturd quibufdamanimata, qtiod ordine admirabili mo- 
ueantur. Si duo magnercs in fuperficie aquarum fibi inuicem expo- 
fiti fuerint in fuis nauigijs, non ftatim concurrunt, fed primum con- 
uertunt fe mutud , aut minor maiori obtcmperat,commouendo fc 
circulari quodam modo, tandemq; cum fecundum naturam difpofi- 
ta fuerint* concurrunt . In fcrro conflato magnete nort excito, non 
opus eft taliapparatu:nam cum verticitatem non habeatpr^ter ad- 
uentitiam &acquilitam, eamque non ftabilem & confirmatam (vt 
magnes ctiamfi ex optimo magnetc excoclum fuerit) proptcrcon- 
fufionem partium abigne, cum Jiquidum flueret : fubitd vertici- 
tatem & conucnicntiam naturalem, a prsefcntia magnetis fufci- 
pit, a valida immutationc, & in magnetcm perfe&um conucrfione, 
& abfoluti metamorphofij & tanquam veraparsmagnetis,ad mag- 
netis corpus aduolat . Nihil enim habet magncs, nec quicqua mag- 
nes perfe£tus poteft, quod ferrum excitum magnete prseftare non 
poteft, immd non taclum , fed tantum in vicinia pofitum : N^m vt 
primum intra orbem virium magnetis fuerit, licet longius diftet, ta- 
men immutatur ftatim, & formam habet renouatam,in corpore qui- 
dem fbpitam antea&inertem, nunc viuidam & valentcm; quodin 
dire&ionis demonftrationibus apparebit manifefte. Ita coitiomag- 
neticaa&uscftmagnctis,& ferri,non a&iovnius,vtriufq; ii%M x fo 
non ^yov, wuxvlikixfc & cona&us potius quam lympathia antipathia 
nullaeftpropie x magnetica . Nam fuga &dcclinatio terminorum, 
iiue conucrfio totius , vtriufque a&us eft ad vnitatcm, a conadu & 
ewxvbxixioc amborum. Nouitcr igitur formam induit , propter quam 
fufcitatam, tum illam vt certius acquirat, inmagnetcm pr^ceps ruit, 
non gyris&conueriionibus vt magnes inmagnetem . Nam cum in 
magnete permulta faecula, vel ab ipfis primordijs ingenita, &con- 
rirmata fit verticitas & difponcndi poteftas , formaq; terreni globi 

prajcipua, 



DE M AGNETE^LIB.II 
praecipua, arnagnete aliolmmutari facile v non poteft , quemadmo- 
dum ferrum mutatur 3 fit ex conftanti vtriu^ natura , vt alter in ai- 
terum fubitaneam poteftatem immutandg verticitatis non haberet, 
fed vt mutuo folum inter fe conuenirent. Ferrum etiammagncte 
cxcitum, ii ftatim fcrrum illud fecundum naturam propter impedi- 
mentaconuerterenon poflit, quemadmodumin verforio fit, adue- 
niente magnete in quauis parte aut quouis fine apprehenditur.Quia 
vtimmittereita immutare verticitatem, &conuertereformales vi~ 
res in quamuis partem fubito poteft . Sic varie tranffbrmari poteft 
ferrum,cumformaillaaduentitiafit,necadhuc in metallo diuper- 
manfit.Inferro proptercorporis fufioncm cumfunditur vena mag- 
netica, autferrea,form2e primarix virtus diftin&a antea 3 iam confu- 
fa eft : fed magnes integer appofitus itcrum adtum primarium di9 
ponit, difpofita, & ordinata forma cum magnete focias vircs con~ 
iungit, mutuoq; magnetice in omnibus motionibus ad vnitate am~ 
bo confentiunt, confederantur, & adiun&afiue corporeo conta&u* 
. iiueintraorbem difpofita, vnum & idem funt.Nam ferrum cumex 
vena fua excoquitur, vel acies (nobilius ferrum) cx fua vena, id eft 
magnete ; ignis vi foluiturmateria ac diffluit, effluuntque ex recre» 
mentls fuis feparanturque, tam ferrum, quam acies : recrcmenta illa 
aut ignis vi corrupta& inutilia, aut fxces qusedam funt impeife&i- 
onis cuiufdam, & in conuexis telluris partibus mixtionis . Materia 
lgitur depurata eft in qua iam confufa ex fufione metallica,cum for- 
mx prsecipu^ illae vires confufse & incerta? fuerint,adueniente mag- 
nete rurfum ad vita quafi quandam, difpolitam forma, & integrita- 
te rcuocantur. Qux materia ka expergifcitur,& in vnitatem mundi 
vinculum,& conferuationis vniuerfi neeeffitatem,confluit. Ob ean> 
que caufam & materie incorpus magis mundumpurgatione, mag- 
nes dat ferro maiore vim attrahendi quam in fe eft . N am fi ponatur 
puluis ferri, vel clauus ferreus fupra magnetem magnu , ferrum ad- 
iun&um furripit a magnete fcobem , & clauum, & retinet tamdiu 
quam iuxtamagnetem fuerit, quomodo ferrum magis attrahit fer- 
rumquammagnes,fi a magnete affbrmatum fueritmaneatqj intra 
orbem forma^effufe. Ferrum etiam artificiofe appofitu polo mag- 
netis, plus attollit quam magnes. Meliorcs igitur materiarvenarum 
fuarum,&ignis vi repurgatae acies & ferrum funt , quae rurfus fuis 
formis amagnete impregnantur; quare ad illum confluunrfponta- 
nea acceffione, quia ab illo prius poffcffa? funt, continuata:, & vnitas 
perfeda vnitione,vt primum intra virium magneticarum orbem in- 

trauerint; 



i GVILIEL. GILBERTI 

traucrint: quse ftatim in illo orbe continuationemhabent abfoluta, 
& propter conuenicntia coniun&afunt, licet corpora ipfadifiun&a 
fuerint. Non enim eleutricoru more fubftantiahbus effluuijs ferrum 
obfidetur & allicitur j fedaformse tantum a&u immateriali , feu in- 
corporeoproceffu,qui infubie&oferreo, tanqudm incontinuato 
homogeneocorpore, agitconcipiturque, necpatentioribuseget 
vijs j quare & (denfiflimis interpofitis) ferrum commouetur , & at- 
trahitur,ferrumq;pradentia magnetis commouet & attrahit mag- 
netem ipfum ; mutuifq; viribus concurfus fit ad vnitatem , qui vulgo 
attractio ferri dicitur.lfbe veroformales vires egrediuntur,& mutuo 
occurfu vniuntur : vis etiam concepta in ferro fine morS effluit . At 
Iulius Scaliger exercitatione cccxliiij, qui alijs excmplis hanc ratio- 
nem abfurdam efle contendit , multum errat . Nam corporum pri- 
morum virtutesnon funt conferende cumprognatis &mixtis.For- 
marum efFufarum naturas cernerc nunc potuiffet (fifuperftes eflet) 
in capite de formis fphcericis magneticis erTuiis. Quod fiferru rubi- 
gineadmodumkfum fueritjautpariimjautnihil alapideafficitur. 
Exefumenim&deformatuexternismalis autvetuftate metallum 
corrupitur, (veluti de magnete didum eft) & primas fuas qualitatcs 
cum forma coniun&as amittit,aut languidas & imbecilles fenio con^ 
fe&um habet, nec corruptum ciim fuerit probe informari poteft. 
At valens& vegetusmagnes ferra fana&munda trahit, illaq^ ferra 
(viribus conceptis) valenter attrahunt alia fila ferrea, clauos ferre- 
os, nonfolumfingulos,fed alios etiam poft alios, vnumin fineal- 
terius, tres, quatuor, vel quinq,- tanquam catenam ordine hserentes 
penfilefque»Magnes tamen vltimum tali ordine fequentem, fi claui 
non elTent intermedij , non attraheret . Veluti in A pofitus magnes 
trahit clauum vel obelum B , fimiliter poft B trahit C, & poft C,D; 
Remotis vero clauis B&C, 



in eadcm diftantia, magncs A, non attollit in aeremD clauum : hoc 
ideo euenit quiain continuatis clauis, prafentia magnetis A, pras- 
ter proprias vircs, magneticam formam ferramentorum B 5 & C e- 
leuat, & fibi tanquSm auxiliares facit copias - y B vero & C tanquam 
continuatum corpus magneticum deducunt viresad ipfum vfque 
D, quibus D capitur, conformaturue ; infirmioribus tamcn quam 
CdB. Atque ifti quidem ferrei claui ab ifto taclu tantum,& prsefen- 

ti| 



DE MA<jNETE 3 LIB.IL i 
ti&magnetis, etiam fine ta&u fufcipiunt vires, quas fuis corporibus 
retinent, vt in dire&ionis loco planiffime demonftrabitur . Non e- 
nim tantum dum prsefens eft lapis ferrum induit vires , & tanqustm 
precario capitd lapide,vt in 8.phyficorum Themiftius exiftimat. 
. Optimum ferrum exco&um (quale eft acies) i magnete longius al- 
licitur, maioripondere ajttollitur, firmius retinetur, vires validiores 
induit quam vulgare & minus carum>quia ex meliori vena,autmag- 
nete confiatur, melioribus imbutum viribus: Ex impuriori verd 
quod fit, imbecillius euadit; &#grius aduocatur . Quod verdPra- 
caftorius dicit fe vidifle fruftum magnctis,pervnam faciemmag- 
netem trahere, nonferrum ; per aliam, ferrum non magnetem 5 per 
aliam vtrumque : quod inquit indicium eft in vn& parte plus efle 
magnetisj in alii plusferri, in alia vtrumque sequaliter, vnde fiat di- 
uerfitas illa attraclionis, falfiffimum eft^maleque obferuatuma Fra- 
fcaftorio, qui nefciebatfecundum artem magnetem magneti appo- • 
nere.Ferrummagnes trahit, &magnetem,fiambo conuenicnter 
difpofita, & libera, & folutafuerint ; De fede &locodimouetur ci- 
tius quod leuius fuerit ; pondere enim grauiora , magis renituntur j 
leuius vero ad grauioris occurfum & fe commouet, & ab altero al~ 
licitur. 

CAP.V. 
V%o r m magnete qubmodo 

ineft . 

Vdd magnes lapis magnetem, ferrum & alia corpo^ 
ramagnetica trahit, anted in fuperiore libro often- 
fum eftj etiam & quibus viribus coitio magnetica 
ordinata fit : Nunc verd quomodd in magnetico vi- 
gor ille difpofitus fit, inquirendum . Atque demum 
magni magnetis analogia inferenda eft . Cum mag- 
nete coit magneticum valide, fi ipfe validus ; imbecillius vero,cum 
imperfe&ior fuerit, aut malo aliquo confenuerit.. Ferrum magnes 
non ab omni parte aeque rapit; vel non fimiliter ad omnem partem 
magnetis confluit magneticum j quiapunclafua habet magnes (id 
cft) veros polos, in quibus virtus eximia excellit . Partes polo pro- 

piriquiores 




GVILIEL. GILBERTI 
pinquiores validiores funt^remota* magis infirmf , & tamen in on> 
nibus vigor quodammodd sequalis. Terrelte poJi A, B ; sequino&i- 
alis C, D/InA &B vis maxima videtur alliciens. 




M 



In C 8c D, nulla vis alliciens terminos magneticos ad corpus ; ten- 
duntenim vires verfus vtrumq; polum. At direclio validain a?qua- 
tore. In C,D, ajquales diftantiae lunt ab vtrifq; polis,- quare quod ift 
C, D, eft ferrum, cum in contraria allicitur , non conftanter adhse- 
ret : fed manet & adiungitur lapidi li in alteram partem incjinauerit 
tantum.In E,maior vigor allicicndi quaminF;quia E propinquior 
polo . Hoc idedfit non quod in polo vcre maior llt virtus refidens; 
fed quoniam omnes partes in toto Vnitat , dirigunt vires fuas verfus 
polum.Ex confluentibus ab a?quino£tialis plano Verfuspolum viri- 
bus,vigor increfcit ; verticitas certajn polo exiftit,dum magnes ille 
integer permanferit ; fidiuidatur aut rupatur, alias fedes in illis par- 
tibus diuifis verticitas obtinet. Nam propter molis immutationem 
femper mutatur verticitas ; Ob eamq; caufam fi terrella ab A abfq; 
ad B diuifa fuerit,ita vt fint duo lapides 5 poli in diuifis non erunt A 
BjfedFGj&HIs 

I 4 A H 



Hi etiam lapides licet iam inter fe i& conueniunt,vt F non peteret 
Huamenfi AborealisfueritanteapoltiSjnunc etia F bftborealis,&: 
H etia borealis $ non enim immutatur verticitas(quod maie affirmat 
BaptiftaPortain4xapitelibrifeptimi)namlicet F &Hnon conue- 
niuntjVt alter ad alterum incUnaret t tamen vterq^ in idemhorizon- 
tispund&imconucrtuntur.Si H I hemifphaerium diuidaturinduos 
quadrantes, polus alter in H» alter in I fedem obtinet. Lapidis vt di« 
xi molesintegerverticis fedemfacitconftaritem : Etvnaquaeq;pars 
lapidis , priufquam ille excifus fuit ex minera, poterat effe polus fiue 
vertex. Sed de hisplura in dire&ione . Iam intelligereoportet,& 
firmt memorrt retinerc, quod vertices praeualent propter vim to~ 
tius j id vt (quafi diuifo imfterio per a?c|uiri6cl:ialem) ifte omnes in 
feptentriones intendant vires : Ille. vero aduerfa ratione in meridie, 
tam diii quam funt v nit£ partes, vt in fequenti dcmonftratione. 




Sic enim, per infinitascuruas ab qmnl ^^puiido xquatorjsdiuidentis 
fphxram in dnas partes aequales 1 & ab omns punftp fuperficiei ab 
aequatore in Boreto|§£ab asquatereln h0m^m polum s tendit 
vis omnis ad polos feorufi» Fta vtm&t^W: ab ^quinocliali circulo 

, Gj* ad 



GVILIEL. GILBERTI 
ad polum vtrinque.Talis in integrp p otcftas pofita eft. AbAimmit- 
titurvigorinB, abABin C,abAB C, in D,& ab illis fimul in E.Si- 
militer dGinH,& ita dcinccps , quamdiu totum vnitum fiierit . At 
fifruftulum AB refc(3:umfucrit(quanqifam iuxta sequatorem) ta- 
men tam validum crit in a&ionibus magneticis , atque C D, aut D 
Ereuulfiim acquali quantitate a" toto. Nulla cnim pars in totoprae- 
cipua dignitatc excellit, nifi proptcr alias partcs adiun&as,a quibus 
totum abfolutum & pcrfc&um euadiu 

T>iagramma magnetici vigoris, a plano dequatoris in 
fertfberiam terrelU aut telluris 9 fufi. 



H 




DE MAGNETE^ LIB. II. 

HE Q^terrella, E polus, M Centrum,H M QjEquinoclia- 
lis planum. Ab omni pundfco piani^Equinodialis vigorcx- 
tenditur in periphcriam, fed diuerfa" ratione : Nam ab A vigor for~ 
malis extenditur verfus CFN E , & ad omne punctum & C ad E 
polum , non verfus B ; iti nequei G verfus C . AHiciendi vigor 
non corroboratur in parte FHG, abeo qui eft in GMFE; fed 
F G H auget vigorem in eminentil F E : Sic nullus affiirgit vi- 
gor ab intcrnis , i paralleiis Axi fupra parallelos, fed interne fem- 
pcr i parallelis polum vfque . Ab omni puncto plarii ^Equato- 
ris vigor proceditinpolumEjfedFpunetumviresruasliabettan-- 
tumaG H,& N ab O H; fed a toto plano H Q^corroboratur E po- 
lus . Quare in illo excellit (tanquam in reg&) poteftas inclyta : In 
medijs vero interuallis (veluti inFJ tantum vigor alliciendi inua- 
lefcit, quantiim attribuere poteft planiportio HG, 



C APi VL 



Qupmodo magnetica feframenta, & minores 
magnetes conformant fe ad terrellam, & ad 
tellurcm ipfam, & ab iliis difpo- 



nuntur* 




| Oitio eorum quae diuifa funt , hec naturaliter coha> 
rent, fi vaga fint , fit per alium motum t Terrella in 
orbem emittit vircs fuas > pro vigoris &qualitati$ 
ratione . Cum vero ferrum, vel aliud magneticum 
conuenientis magnitudinis fuerit intra virtutis or- 
bcm 5 allicitur 5 fedquo propius fuerit corpori,cofir- 
miusaccurrit. Confluunt ad magnctem, non tanquam ad centrum, 
nec vcrfus centrum eius; Nam hoc tantum faciuntiti polis ipfis,cum 
videlicct &illudquod allicitur, & polus magnetis >• & centrum funt 
ineademlinei recd. In medijs vero intcruallis oblique tcndunt, 
qucmadmodum in typofequcnti apparet; in quo oftenditur quo- 
modo virtus extcnditur ad adiuncta magnctica intra orbem ; In po- 
Jisdirecte. r . 

G i). QH° 



GVILIEL; GILBERTI 




Quo propiores fucrint partcs sequinodiali,co magis oblique allici- 
unt magnetica : atpolis viciniorcs partes magis dire&e aduocant,in 
polis dire&iffime. Eadcm dtia ratio eft conucrfionis magnetuom- 
nium qui funt rotundi & qui funt longi,fedin longis experimentum 
cftfacilius. Nam in qu&uis forma eft verticitas , &funtpoli$ fed 
propter malam formam & inacqualcm, fa:pius quibufdam malis im- 
pediuntur. Si lapis longus fuerit 5 v e rtcx vero infinibus , nonin la- 
tcribus jfortius invertice allicit . Conferunt enim partes vires for- 
tiorcsinpolum recl:islineis 5 quam obliquis. Siclapis, & tellus natu- 
r& confomiant motus magneticos. 

C AP. VII. 

De potencia virtu tis magne ticae, & natura 
in orbem extenlibili. 

Vnditur virtus magnetica vndequaque circa corpus 
magneticum in orbem ; circaterrellam fphserice^ in 
alijs lapidum figuris , magisconfufe & inaequaliter. 
N ec tamcn in rerum natura fubfiftit orbis, aut virtus 
per aerem fufa permanens 3 aut eflentialis - } fed mag- 

ncs 




DE MAGNETE, LIB. II. 

nes tantum excitat magnetica conuenienti interuallo diftantia. At- 
que vt lumen in inftanti aduenit (vt docent optici ) $ ita multo ma- 
gis vigor magneticus intra virium terminos prsefens eft, & quia cius 
a&us multo quam lumen eft fubtilior , & cum non magnetico non 
confentit, cum aerc, aqua, aut quouis corpore non magnetico nul- 
lum habet commercium, nec magneticpm commouet motu aliqud 
irrumpentibus vinbus, fed pra^fens ininftante amica corpora inui- 
tat. Et vt lumen , obie&um ; ita corpus magneticum magnes ferit, 
3c excitat . Et ficut lumen in aere fupra vapores & effluuia noh maf 
net, nec ab illis fpati js relucet ; ita nec in aere , aut acjua haeret mag- 
neticus radius; fpecies rerum in inftante,in fpeculis & in oculo con- 
cipiuntur per lumen .• Ita maghetica virtus apprehendit magnetica. 
Abfque leuioribus corporibus &relucentibus , fpeciesrcrum nec 
apprehenduntur, nec refle&untur: Ita fine obie&is magneticis,nee 
vigor magneticus concipitur, nec rurfus in magneticum conceptas 
remittutur vires. In eo verovigor magneticus lumen fuperat,quod 
nullo opaco aut denfo impeditur • fed libere procedit, & vires fuas 
extcndit vndiq; . InterreM, & globofo magnete magneticus vigor 
extri corpus in orbem extenditur ; in longiore vero non in or~ 
bem, fed in ambitum extenditur pro forrna" lapidis . Veluti in longi- 
ore lapide A* 




vigor extenditur ad terminum ambientem F C D sequidiftantem 
vndiquealapideA. 



7 8 



GVILIEL. GILBERTI 



C AP. VIII. 

De telluris, & terrellae geographia. 

] E circulis etiam, & terminis magneticis iam dicen- 
jda quardam funt$ vt melius qux fequuntur intcl- 
ligi poffint. Aftronomi , vt erronum motum, & 
volubilitatem cceli, ratione comprehenderc & ob- 
jjferuare; tumvtcseleftem fixarum ftellarum orna- 
tum defcribere certius poffent, circulos quofdam, 
& terminos in coelo conftituerunt ccrtos fquos etiam imitantur 
geographi) vtvaria telluris facies , regionumq; pulchritudo deli- 
nearetur. Nos veroaliteratqueilli terminos illos circulofque ag- 
nofcimus, inuenimufque plurimos natura ccrtos^ndn imaginatio- 
netantum conceptos, tam intellure quam in terrella noftra . Or- 
bem terrarum diftinguunt praecipue* per f quatorem & poIos,atquc 
ifti quidem termini a natud ordinati fuht & diftindi : meridiani cti- 
am dire&as indicant femitas d polo in polum , per diftindos in a> 
quatore pun&os ; qua via virtus magnetica dirigit & incedit . Tro- 
pici vero & ardici circuli, vt paralleli, in tellure non funt pofiti 
termini naturales; fed circuli illi omnes paralleli conuenientiam 
quandam intcrfe indicantterrarum in eadem latitudine exiftenti- 
um,aut e diametro aduerfantium . Quibus omnibus conuenienter 
vtuntur Mathematici , in globis & chartis pingendis . Perinde & in 
terrella hi omnes defiderantur j non ramen vt geographice deline- 
ctur exterior facies 5 cum magnes vndiqueperfc&us,a?qualis, & vni- 
formiseffepoffit. Etfupernae& inferme partesnulk funt in orbe 
terrarum, vtnequein terrella; nifi forfanfuperioresquis par- 
tes exiftimet^qua: inperiphcrii: inferiores vero 
qucemagis verfus centrum 
pofitsefunt. 



CAP, 



DE MAGNETE 3 LIB.tl 



CAP. IX. 

De aequinodtiali cireulo telluris <3c terrellas. 

B Aftronomis conceptusaequino&ialiscirculusiab 
vtroque polorUm sequidiftans, mundumqueme^ 
dium fccans , primi eorum mobilis fiue decimse 
fphsersemctitur motus, & primi mobilis cingulus 
nominatur: di&us aequinoc^ialis quod exiftente in 
illo fole(quod bis in anno contingere necefle eft) 
nodibus dies ftnt aequales. Circulus etiam ifte aeqaidialis vocita- 
tur,quareaGr£cis k^ivog appellatur. Perinde etiam &£iquator 
proprie dicitur ; quod inter polos totam telluris machinam in equa- 
les partes diuidit j Ita etiam & terrellae ^quator re&e attribui poteft: 
quo naturaliter poteftas eius dirimitur j cuius plano pcr centrum 
permeante, diuiditur totus globus in £quales partes & quantitate 
& virtute (quafi fepto tranlucrfo) inter verticitates vtrinque parl 
vigoreimbutas. 

CAPi X. 

Meridiani telluris magnetici. 

Eridianos geographus excogitauit , quibus & Ion- 
gitudinem diftingueret, &latitudinem vniufcuiufq; 
regionis metiretur . Infiniti autem funt meridiant 
magnetici, eodem ctiam modo dirigentes fc, per 
cer tos & oppofitos in sequatore terminos,& polos 
ipfos. Inillis etiam latitudo magnetica menfuratur: 
Et inde declinationes intelliguntur ; Et in illis dire&io certa in po- 
los tedit,nifi malo aliquo variauerit , & de iufta vii difturbetur mag- 
neticum . Meridianus qui vulgo dicitur magneticus , non eft vere 
magneticus , nec eft veremeridianus, fed intelligiturtranfire 
per variationis terminos in horizonte. Variatio vero 
eft deprauata deuiatio a, meridiano , nec in 
vllo meridiano,varijsin locis,eft 
certa&conftans, 

CAP. 





8o GVILIEL. GILBERTI 

CAP. XI. 
Paralleli. 

N parallelis circulis cadcm virtus , & sequalis po- 
teftas cernitur vndiquc, cumin vno eodemque pa- 
rallelo, varia magnetica aut fuper tellurem, aut fu- 
per terrellam pofita funt . Paribus enim interuaUis 
a polis diftant, & aiquales habent declinationum 
conuerfiones j &attrahuntur, retinenturque , coe- 
untque fimilibus viribus; non aliter ac cpx regiones fub eodem 
parallelo fitae funt, etiamfi in longitudine variant, candem tamen 
diei quantitatem habercdicimus, aequalemq; cocli temperiem. 

CAP. XIL 
Horizon magneticus. 

Orizon circulus maior eft 3 ea qux videnturab ijs 
quae non apparent dirimens : vtcceli pars dimidia 
confpicua femper nobis patcat, dimidia femper oc- 
cultetur. Quod p ropter magnam ftelJiferi orbis di- 
ftantiam nobis fic videtur: differentiatamentanta 
eft,quanta e ratione femidiametri telluris,adftel~ 
lati coeli femidiametrum comparata^affurgerepoteft; quxfenfibus 
quidem non percipitur . Nos vero horizontem magneticum volu- 
mus effe planum equilibratum vndiq; , tangens terram vel terrellam 
in loco regionis, cum quo fiue terrsefiue terrellse femidiameter ad 
locu regionis extenfa angulos facit vndiq; redos . Tale planum eft 
in tellure ipfl confiderandum, & in terrella etia , pro oftenfionibus 
& demonftrationibus magneticis . Corpora enim ipfa folum , non 
generales mundi apparitiones confideramus . Ideo non afpe&us ra» 
tione, (qui iuxta eminentias terrarum variatur Jfcdpro plano quod 
cum perpendiculo sequales facit angulos , Horizontem fiue finito- 
rem, in magneticisdemonftrationibusaccipimus fenfibilem 5 non 
illum qui ab aftronomis rationalis appellatur. 

CAP. 





DE MAGHET E, LIB. IL 



CAP. XIII, 
De axc & polis magneticis . 

Inea intellure, (vtiin terrella) pcr centrumad po- 
los du£ta axis dicitur. no\o/ a Graecis dicuntur «-sro tS 
tzoK&v a vertcndo, qui a Latinis Cardines etiam,fiue 
vertices nominantur $ qudd circa illos mundus ro- 
tetur, perpetuoque feratur. Nos enim tellurem& 
terrella circa illos virtute magnetica volui 5 often- 
furi fumus ; quorum alter in tellure qui Cynofuram refpicit Borealis 
dicitur & Ar&icus j altervero huicaduerfus,auftrinus& antardi- 
cus. Neq; etiam hi in tellure aut terreM vertendi tantumgratia exi- 
ftunt; fed etiamtermini funt dirigcndi, & confiftendi , tum verfus 
deftinatasmundi regiones j tum etiam inter fe iuftis conuerfioni- 
bus. 

C AP. XIIII. 

Cur in polo ipfo coitio firmior fit , quam in alijs parti- 
' bus medijs inter tequdtorem & polum ; & depro- 
portione virium eoitionis in diuerfis ter- 
rve ijurrelU fartibtts. 

Stenfum eft antea fupremam poteftatem allicien- 
tem in pblo effe ; infirmiorem verd & magis langui- 
dam, in partibus aequatori adiacentibus . Et quem- 
admodiim in dcclinatione apparet, qudd virtus illa 
difponens & conuertens augmentumhabet dum ab 
^Equatorc verfus polos progreditur : ita etiam ve- 
geta inualefcit magneticorum coitio ,i)fdem gradibus, eSdemque 
proportione . Non enim in remotioribus a polo locis magnes ver- 
fus fua vifcera re&e deducit magnetica : fed oblique tendunt, & ob- 
liquealliciunt. Quantiim enim minimain circulo chorda differta 
diametro ; tantum differunt inter fe in quibufdam terrellxparti- 

bus ? 





8i GVILIEL. GILBERTI 

bus\> attrahendi vires. Nam cum attractio coitio fit adcorpus, mag- 
ncricavcrd coucrtibili naturS. confluant; fit vt in diametro & polo ad 
polu ducti dirccte corpus appellat,in alijs vero locisminus.ha quo 
minusad corpus conucrtitur, cominus, & debilius coit,adhseretq; • 




Veluti A B poli ; ferri obelus, fiue fruftum magneticum C allicitur 
in partc E ; non tamcn apprehenfus finis tenditad centrum magnc- 
tis, fedoblique vergitverfus polum', chordaque dedufta afine illo 
oblique, vt tcndit corpus attra&um, brcuis eft-.habetigitur robo- 
ris minus $ tum ctiam conuerfionem minorcm . Sed vt a* corpore in 
F maior procedit chorda, itd actus firmiorj inG etiamlongior j in 
A polo longiffima (diameter enim via cft Iongiffima) in quem om- 
nes vndiq; partesauxilia confcrunt, inquo tan<| totius rcgionis arx 
& tribunal conftituitur 5 non dignitate aliqua (ua , fed quia vis infidet 
illi ab omnibus alijs partibus attriButa; quemadmodum milites om- 
nes imperatori fuo fubfidiumfcrunt . Quare & longior paulo lapis 
magis trahit quim fphsericus , cum longitudo fit extenfa a polo in 
polum j etiamfi fuerint ciufdem minerai lapides , & eiufdcm pon- 
deris &magnitudinis. Longior via eft a polo in polum in longiore 
lapide, & collata: ab alijs partibus vires non adco funtfufe>vtiin ro- 
tundo & terrclla^ & in anguftum magis conucniunt , & vniuntur, & 
vnitavis fortior excellit eminctque. Multo vero a?griiis officium 
facit planusaut oblongus lapis, cum fccundum parallelorum duc- 
tuIongitudoextcnditur,polu{q; necin apice,ncc in circulo &orbe 
definir, fed in planitie fternitur ; quare & mifere aniicum inuitat,& 
«gre retinet , adeo vt abiecti & contemnendi generis xftimetur, 
proptcrfiguram minus aptam &accommodatam. 

CAP. 



D £ MAGHETE 5 LIB.IL 



C AP. XV. 

Virtus magnetica concepta in ferro magis apparet in 
bacillo ferreo, quam inrotundo, quadrato,aut al- 
teriusfifrurxferramento. 

Idum eft antea quod magnes longior maiorapon- 
dera ferri attollit : fic etiam in ferro ta&o longiori, 
concepta magnetica vis validior eft, cum in finibus 
poli exiftunt: vniuntur enim, non funduntur,in an- 
guftis terminis magnetic^ vires,qua2 a toto vtrinque 
aguntur in polos . In quadratis & alijs angulofis fi- 
guris, virtus diftrahitur, nec perre&as incedit lineas, aut conueni- 
entes arcus. Globus etiam ferreus licet telluris habeat figuram, mi- 
nus tamen ob eafdem caufas conuellit magnetica : quare excitafer- 
reafphaerula, pigrius ducit aliud ferramentum, quam bacillum ex- 
citum, ponderesequale. 

CAP.XVL 

A vigore magnetico motiones fieri folidis interia- 
ccntibus corporibus, deque intcrpofitionc 
lamina ferre*, 

Errcumfilumin aquae fupcrficie traieclu perido- 
neam corticcm j vel vcrfatile ferrum fuper acum, 
autin pyxide nautica, (propius adhibito, aut fub- 
tus comoto magnete) comouentur, nequicquam 
refiftcntibus aut aqua , aut vafe, autpyxide : Non 
obftant cralTa tabulata, nonfigulina, non marmo- 
rca vafa, nec metalla ipfa : nihiltam folidum quod vires tollat, aut 
impediat,prseter laminam fcrream. Interpofita omnia (licet denfifli- 
ma) vti non tollunt virtutcm eius, oec viam obftruunt ; ita neq; vllo 
modo impediunt, diminuunt, aut retardant . Sedneq; a laminafer- 
rei omnis opprimitur virtus, fcd quidam ex parte diuertitur.Cum 
cnimin ferrexlaminse medium , intra orbem virtutis magnetica?, 





i" GVILIEL, GILBERTI 

fiue iuxta polum lapidis dirc&e pofitum, vigor immittitur: funditur 
maximS ex parte illa virtusverfus extremitates ; ita vt extrema k- 
mcllx rotund^ conuenientis magnitudinis , alliciant vndiq; ferrea 
$la. Hoc etiam apparet in longS virgulS ferrea, qux cum in mcdior 
tacWueritamagnete,fim invtroqjfine. 




B magnes, C D bacillum longum excitum in medio A, poIoBo- 
realilE $ C terminuseft fiue polus Auftralis, perinde & D terminus 
eft alter auftralis . Sed hic fubtilitate animaduerte , quomodo ver- 
forium tacTumi polo,, interpofitl lamin& rotunda, conuertitfe ad 
etmdempolum,'n6n obftante lamina^ eodem modo quo ante inter- 
pofitionem , fed imbecillius : Quiavigor perextremalamclla?di~ 
uertitur 5 & digreditur a re&o proceiTu, fed tamen lamina in medio 
retinet eandem vcrticitatem, cuminpropinquo & iuxta fuerir, cura 
illopolo : quare ad laminam tendit verforium abeqdem polo tac- 
tum . Si magnes imbecillior fuerit,verforium vix conuertitur inter- 
pofiti laminS ; fufus enirn per extremitates vigor magnetisimbecil- 
lioris, per mediumminiis permcat . Sedfi laminata&a fuerit hoc 
modo a* polo in medio, & remota fuerit a lapide extra orbem vir~ 
tutis ; tunc videbis eiufdem verforij cufpidem inconrrariumtende- 
re, & defcrerelamellx centrum, quod antedconcupiuit: Contrari- 
am enim extrd orbem virtutis verticitatem habet,in propinquo ean» 
dem • eft enim in propinquo tanquam pars magnetis, ckpolum e- 
undemhabet. 



A Lamina ferrea propinqua polo, B verforium quod cufpide tendit 
verfus cenmimlamellg » qux excita fuit polo magnetjs C. At fi ea- 




DE M AGftETE,LiB,II. 

dem kmella extra orbem virtutis magnetica? pofita fuerit ad clui 
centrum cufpis non conuertetur, fcd crux E eiufdem verforij. Glo- 
bus vero ferreus interpofitus ffinonnimis magnus fuerk) attrahit 
ferri cufpidem akeraparte lapidis .Namcadem eft verticitas illius 
lateris,atq$ polilapidis adiun&i. Atqueha^cconueiiio tam ctifpidis 
(id efttermini ta£ti ab illo polo) qudm crucis in maiore diftantiS ? fit 
globo ferreo interpofito 3 qu£ vacuo fpatio omnind non fieret ; quia 
magnctica virtus per magnetica corpora procedit & continuatur. 




A terrclla, B globus ferreus, F verforium inter duo corpora, cuius 
curpis excita iuit polo C. In altera flgura A terrella,C polus, B glo- 
bus ferreus, vbi verforium tendit per globum ferreum verfus C po- 
lumterrellse.Sicverforiumpofituminter terrellam &globumfer> 
reum firmius vibratur in polum terrellae: quia magnes immittk ver> 
ticitatem fuMtanea in globum aduerfum . Eadem eft cfficicntia tel~ 
• luris ab eSdecaufa produ&a.Nam fiincraffiore aureS pyxide(quod 
quidemmetallumdenfitatefuaca!tera antecedit)aut vkrea^autla- 
pideS, verfatile includatur: tamen verfatile iilud magneticum, vi~ 
res fuas telluris virtutibus coniun&iffimas habet, & vnitas $ libercq; 
ferrum & expedite (non impedientecarcere) ad fua pun&a defide- 
rata, feptentrionis & Auftri, contorquetur . Quod facit etiam vel 
ferreis inclufum cauernis fatis fpatiofis. Quxcunq; apud nos gene- 
rantur.corpora, aut ex genkisarteconflatur, cxglobi terreftris ma- 
teria conftant j nec corpora illa primas natura? poteftates a primaria' 
formaderiuatas impediunt; nec illis nifi aduerfis formis refiftere 
poffunt. Formse vero nullse mixtorum inimica: funt terrenaeinfitse 
primarie- , quanquam interfenonnullgplerumq; non conueniant.In 
ijs verd omnibus que materialem habent inclinationis caufam (vt 

H j. fuccinUm, 



85 G VILIEL. GILBERTI 

fuccinum, gagates, fulphur) corporis interpofitione (vtchartar, fo- 
liorum^vitrijaut huiufmodi ) impeditur a&io, ciim via illa impedita 
& obftruc1:afuerit,vt illud quod exhalat- peruenire ad corpufculum 
alliciendum non poffit. Terreftris & magnetica coitio & motus, 
interpofitis corporeis impedimentis, demonftratur etiam inalioru 
corporum praecipuorum a primari^ forma efficientijs . Luna cum 
telluris internis partibus (fupra omnia aftra) propter propinquita- 
tem&formg limilitudinem conuenit ; Lunamotus aquarurn&as- 
ftum marisefficit,repletalittora & exinanita bis facit,apunc1:oali- 
quo certo cceli delato fydere ad idem pun&um per diurnamreuo- 
lutionem : motus ille aquarum incitatur, & intumefcunt rriaria,& re- 
fidunt, non minus cum Luna fub horizontefuerit &inimo cceli,qua 
fi fupii finitorem eleuata eflet. Itatota interpofitamoles terreftris 
cum infraterram eft,non refiftit aclionibus luna?,quin in quibufdam 
cceli pofitionibus, tum fit infra finitorem, maria noftris regionibus 
finitima mouerentur, & eadem concufla eius potentia (licet nec ra- 
dijspercutiantur, nec lumineilluftrentur) furgerent, accederent 
magno cum impetu, & recederent . Sed de seftus ratione alias : hic 
tantumattigifle limen cjuseftionis fufficiat . Perindenihil apudnos 
poteft efle reconditum a telluris aut lapidis magneticS dilpofitione, 
omniaq; magnetica corpora a 4 terrenaimperante formain ordinem 
reducuntur,&magnes ferrumque cummagnete folidis interpofi- 
tis corporibus compatiuntur. 



C A P. XVII. 



De magnetiscaffide ferrea, quafupra polum (Virtutis 
ergo) armatur, eiufq; efficientia. 



Oncaualamella rotunda latitudinis digiti, applica- 
tur conuexac magnetis fuperficiei polari, & artifici- 
ofeconne&itur: Aut glans ferreaa bafi inconum 
obtufum aflurgens, excauata paululum,&lapidis 
^fuperficiei coaptata,alligatur magneti. Ferrumfit 
~" optimum aciarium,leuigatum, lplendens,& sequale. 
Tali mftrumento magnes qui antea tantum vncias 4.ferri fuftulit, 
nunc vncias 12. attollet. Sed maxima coeuntis,feu potius vnita: 



naturas 



DE MAGNETE, LIB. II. 

natura? vis confpicitur,cum duo magnetes 5 nafisferreisarmati>coi>- 
uenientibuspolis^vulgocontrarijsjfic vniuntur, vt mutuo fefe at- 
trahant, attollantque . Ita pondus vnciarum viginti attollitur, cum 
inermis lapis alter tantiim vncias 4. ferri alliciat, Magneti armato 
firmius vnitur ferfum quam magneti, &ideo maiora ponderaat- 
tollir, quid armato pertinacius hserent ferra: contiguienim mag- 
netis pr^fentia^ferruminantur inter fe, ciimq; armatura vigore mag- 
neticum eius prffentia conceperit,& alterum ferru adiun&um fimul 
a magnete prafente vigorem induerit ; firmiter conne&untur. Mu~ 
tuo igitur ferramentorum validiorum contadu,valida eft cohseren- 
tia. Quod etiam apparet & oftenditur pcr bacilla inter fe cohaeren- 
tia,lib* 3. eap. 4 5 tumctiamvbi de pulueris Chalybici in corpus v- 
nitum concretione agitur: Ob eamque caufamferrum prope mag- 
netem pofitum detrahit ferrum quoduis idoneum a magnete, fi 
moddferrum tangat: aliter inmaxima propinquitate nonfurripit 
illud. Non enim coeunt magnetica ferra intra orbem virtutis , aut 
prope magnetem, maiori conadtu quirn ferrum & magnes 3 fed ad- 
iun&a vniuntur fortius, & quafi ferruminanturj quanquam ijfdern 
agentibus viribus fubftantiamaneat eadem. 

G A.P. XVIIL 

Magnes armatus non induit ferrum excitum 
maiorc vigore quam inermis. 

feAf^^S ^H * nt ^ uo f erramenta > quorum alierum fit excitum 
^^^^^^ armato,alterum inermi magnete; & adhibeatur eo~ 
^^^R^^' rum alterialiud ferramentum iufti ponderis pro vi~ 

■ rious l ?^ ms > mzm ^ um ^od reliquum perinde at- 

^S^^^ tollitidem,& non ampliiis. Conucrtuntur etiam 
eadem velocitate & conftantia verfus polos telluris 

magnctica verforia ta<5ta ab armato magnete , quS ab eodem iner- 

mi. 



Hij. 



CAP. 



G VILIEL. GILBERTI 



C AP. XIX. 



Magnete armato fortior eft vnitio : Kinc pondera 
grauiora attolluntur : Coitio yero non fortior, 
fed plerumc]; imbecillior. 

Ttollerc maius pondus magnetem armatum, om- 
nibuseft manifeftum; fed mouetur fcrramentum 
inpari diftantii, autpotiusmaiori.ad lapidcmcum 
nudus fuerit fine ferreScaffide. Duobus idfcrra- 
mentis eiufdem ponderis &figurae tentandum eft, 
in atquali diftantia, aut vno eodemgue verforio,fa- 
<5topencuIo cum aripato priiis, inde cum inermi, in paribus diftan- 
tijs. 



CAP. XX. 




Magnes armatus magnetem armatum 
attollit, cjuitertium etiam ducit\ quod 
item fit licet minor virtus in 
frimo fuerit. 

Agnetes iufte adiundi armatifir- 
miter cohserent, &in vnum con- 
fentiunt; & licet primus imbecil- 
lior, tamen fecundusei adhaeret, 
nonfolum viribus primi , fed fe- 
cundi,qui mutuo dant raanus s fe- 
cundo tertius etiam adhseret plerumque > in ro- 
buftis tertio quartus. 




CAPi 



de magnete; LIB. II. 



CAP. XXt. 



Interpofita Charta, aut alio medio, magnes 
armatus non plus attollit quam 
mermis, 

Stenlum eft antea magnetem armatum hon in rriaio- 
re diftantia allicere quam inermem ; ferrum tamen 
in maiore quantitate attollere , fi ferro adiunctum 
&continuatumfuerit. AtinterpofitiCharta\ fami- 
liaris illa metalli cohfrentiaimpeditur,nec operan- 
te magnete metalla fimul ferruminantur* 




C AP. XXIL 

Quod magnes armatus ducit ferrum rion magis 
quam inermis : Etquod fortius ynitur ferro ar- 
matus, oftenditur magncte arraato & Cy- 
. Imdroferreo po/ito„ 

N plano iaceat cylindrus ponderis maioris^ quim 
vt magnes ille mermisattollerepoiTitj & finterpo- 
liti charti)iungatur eius medio polus magnetis ar- 
mati j fimagnete inde traheretur fubfequitur cylin- 
drus voluens ; fin vero nullumfuerit medium inter- 
pofitum, cylindrus firmiter cum armato magnete v- 
nitustrahitur,nec vllo modo voluitur. Quod fi^em magnes fuerit 
inermis, ducit cylindrum voluentem e&dem velocitate atq; magnes 
armatus interpofita charta, aut cum charta inuolutus fuent. 

Magnetes armati diuerforum ponderum, eiufdemrninera^vigo- 
ris 5 &form£ 5 ferris coueniente magnitudine & figudi proportiona- 
tis , squali vigoris proportione adhaerent & appendunt. Idem eti- 
am in non armatis apparet • Ferrum conueniens admotum infern^ 
parti magnetis qui a corpore magnetico pendet , vigorerii vt firmi- 
uspendeat magnes,excitat. Firmius enim pendens magnes fuperius 

H iij. adiun&o 




5 




GVLLIEL. GILBERTI 

adiun&o magnetico. corpori adhseret , ferro 
appofito penfili, quam appenfo plumbo aut 
alioquouis corpore non magnetico. 

Magnesfiue armatus, fiue inermis , adiun- 
dusfuo idoneopolo,poIo alterius magne- 
tis armati,aut inermis, facit magnetem ad- 
uerfoterminomaius pondus attollere. Idem 
facit ferrum etiam admotum polo magnetis; 
nempe vt alter polus maius pondus ferri arri- 
piat: veluti magnesfuperimpofito ferro (vz 
in hac figudi)attoIlit ferrum inferius,quod re- 
moto fuperiorenonpoteft. Coeuntia mag- 
netica faciunt vnum magneticum . Quare" 
mole crefcenteaugetur etiamvigor magne- 
ticus. 

Magnes armatus,ficut inermis magiscx- 
pedite accurrit maiori ferro, & coit cumma- 
iore ferro firmius quam cum minore. 



CAP. XXIII. 



Magnetica vis motum facit ad vnitatem,& 
vnita firmiter conne&it. 

Agnetica frufta bene & conuenienter intri vires 
mutu6coha?rent. Ferramenta praefente magnete 
(etiamfimagnetcm non attingant)concurrunt,fol~ 
licite fefe mutu6quaerunt,& amplexantur,&con- 
„ iun6ra quafi ferruminantur . Scobs ferrea vel in 
. puluerem redada fiftulis impofita chartaceis,fupra 
lapidem meridionaliter locata,vel propius tantum admota,invnum 
coalefcitcorpus, &fubito tam multas partes concrefcunt& com- 
binantur;ferrumquealiud arTe&at coniuratorum corpufculorum 
turma, & attrahit, ac fi vnum tantum &integrum ferri bacillum cf- 
fet, dirigiturq- fupra lapide in fcptentriones & meridiem, Sed cum 

longi» 




DE M A G N E T E 3 LI&. II. 
longius alapide remouentur, (tanquam foluta rurfus) feparantur 
& diffluunt fingula corpufcula \ Ita etiam magnetice terrarum fun- 
damentacQnne&untur, coniunguntur, ferruminantur . Quominus 
Ptolemaeus Alexandrinus, eiufque fe&atores , & philofophi nbflri, 
fi terracirculariter moueretur, diffolutionem eius vrgeant, aut in- 
horrefcant. 

Limatura ferri diutius torrefadta allicitur a magnete ; non tameri 
tam valide; & tam longo tra&u atque non torrefa&a. Magnes va- 
lidiore calore virtutem amittit aliquam : foluitur enim eius humor, 
vnde & natura eius inclyta deformatur . Perinde N & ferri limatura fi 
valenterin furno reuerberationis vfta fuerit, &incrocum martis 
prseparata, non allicitur a magnete i finautem torrefacta fuerit, non 
penitus v fta, adh&ret illa magneti, fed inflrmius, qudm limatura ipfa 
ignem non experta . Crocus enim in toto deformatur; torrefactum 
vero metallum ab igne vitium concepit, minufque in xgro corpore 
vires a magnete fufcitantur, nequc natura ferri iam labefactata alli- 
cituramagnete. 

CAP. XXIIIL 

Ferrum incra orbem magnetis pofitum inaere 
pendulum hseret, fipropter impedimentum 
affropnquarc non foffit. 

Errum intra* magneticum orbem ad potentiora 
pucta Iapidis'confluit,fi non vi &interpofiticgr- 
poris materiaV impediatur , fiue dcorfum decum- 
bat, fiue a latere aut oblique tendat , aut ad fupe- 
rioraeuolet. Quodfiadlapidem peruenire ferru 
non poffit propter obftaculu,in iJIo hzrct perma- 
netque; fed minus firmo & conftanti connexu,cum 
in maioribus interualiis & diftantijs, minus amica confoederatio ex- 
iftat. Fracaftorius 8. capite de fympathia, dicit quod ferri fruftum in 
aerefufpenditur, vt nec furfumnec deorfum moueri poffit, fi defii- 
per magnes poneretur, qui tantum trahere furfum ferrum,quantum 
ipfumdeorfuminclinatasquali potentia poffit : ficenim in aere fir- 
maretur ferrum: Quod abfurdum eft; quia magnetis vis propin- 




GVILIEL. GILBERTI 
quior,fortior femper eft . Ita quod paululum a terra magnetis vi at- 
tollitur ferrum, ad magnetem continenter incitari fnullo alio ob- 
ftante)&adhaerere neceffeeft. Sufpendit in aere ferrum Baptifta 
Porta (magnete in fublime fixo) &ab inferiori parte tenui filo fer- 
rumdetinetur, nefurfum ad lapidemvfque afcendat,rationenon 
admodumfubtili.AttolIiturferrum ad perpendiculum amagnete, 
licet non tangat magnes ferrum, fed in propinquo cum fit : vt vero 
propter maiorem vicinitatem ferrum totum ab eo quod erigebat 
mouetur,ftatimveIociincitatione magneti accurrit , eiq; adhasret. 
Appropinquando enim magis magifq; excitur ferrum, & coitio in- 
ualefcit. 

CAP. XXV. 
Exaltatio virtutum magnetis. 

Agnes magnetem virtutc longe fuperat , quia vnus 
rapit ferrum ferefui ponderis^ alter vixramentum 
promouerepoteft.Q^ecunq; vel animalia vel ftir- 
pes vita donata funt, alimento quodam indigent,quo 
vires & conftant, & firmiores validiorefq; euadunt ; 
Ferrum vero non vt Cardano & Alexandro Aphro- 
difeo videtur, a magnete attrahitur, vt eiusramentis nutriatur, nec 
ferreafcobetanquam nutrimenti refeclione magnes vigorem affu- 
mit : Quod cum dubitaffet Porta & experiri vellet, magneticum la- 
pidem conftituti ponderis accepit, eumq; in ferream fcobem non 
ignoti ponderis confepeliuit ; dumque ibi per multos menfes reli- 
quiffet, lapidem maioris ponderis,fcobem minoris reperit. Seddifr 
fcrentia tam exigua erar, vt etiam dubius veritatis cffet . Hoc ab eo 
faclum voracitatislapidemnon arguit,nec nutritionem vllam often- 
dit; fcobis enim minuta* partes facile tractando diffipantur. Sic eti- 
amtenuiffimuspuluisminima aliqua portione magneti infenfibili.- 
teradnafcitur, vnde v ponderi lapidis aliquid addi poterat, qua? tan- 
tiim fuperficiaria eft accretio, & abftergi etiam non magna difficul- 
tate poteft . Putant nonnulli infirmum illum & defidem, poffe fe ad 
meliorem conditionem reducere; tumprsepotentem, etiam fupre- 
mis viribus donare. Anneficut animalia cum enutriuntur & faturan- 
tur vires acquirunt ? AnnQadditione, aut fubtra&ione medicinapa- 

ratur > 




DE MAGNETE, LIB.IL 9 % 
ratur ? Anne alsquid eft quodprimariam hancformam reficere, aut 
de nouo attribuerepoffic ? Atq;fane v nihil hoe preftare poteft quod 
non fit magneticum .• Magnetica ^reftituere magnetiqis fanitatcm a- 
liquam (non admodum deploratam) poflunt , qua^dam etiam fupra 
proprias vires exaltare : Atfummeperfeda vlteriuscorroborarein 
fua naturi non licet . Quo magis illa infamis Paracelfi impoftura e- 
uadit, qui affirmat poffe vim eiusvirtutemq; indecuplum v%au- 
geri, &tran{inutari.Cuius efficiendi ratio hxc eft, vt eum nempe 
in igne carbonum quafi femicandefacias ( id eft vt eum valde cale- 
facias) ita tamen vt non incandefcat, ftitiinq; in oleo croci Martis, 
ex optima Carynthia acie fa&o, extinguas, quantum quidem im- « 
biberepoterit.Magnetemhocmodoitacorroborare poteris,vtela- « 
uum b pariete extrahere poffit, multaq; alia fimilia mirarida perfi- « 
cere, qua^vulgarimagneti nonfuntpoffibilia. Sed magnesinoleo u 
fic extin&us, non foliim vires non aflumit,fed infitarum etiam iad:u- 
ram quandam facit . Magnes politus & fricatus acie, emendatur. In 
fcobe ferri optimi,fiue aciarij puri, non rubiginofi obrutus,vires 
conferuat: Aliquando etiam acquirit aliquas melior fortiorque,cuni 
aduerfa parte fupd polum alterius confricatur virtutemque conci- 
pit. In his omnibus experimentis conuenit obferuare polumterra^ 
ckfecundum magneticasleges reponere lapidem , quem corrobo- 
rare volumus ; quod poftea demonftrabimus . Magnes robuftior, 
maiorque, vires auget magnetis , quemadmodum ferri # Supra po- 
lum borealem magnetis pofito raagnetc, *H 




borcalii 



5> 4 GVILIEL. GILBERTI 

borealis polus robuftior euadit, & obelus ferreus(tanquam fagitta) 
adhseretpolo A boreali, nonpoloB omnino. Polus etiam A,cum 
in rectalincafucrit fuperne x cum axe vtriufque magnetis iuxta mag- 
neticas leges coniun&i , obelum attollit ad perpendiculum , quod 
non poteft fi magnus magnes remotus fuerit , propter proprias vi- 

* res imbccilliorcs. Sed globulusferreus fuper terrellae polum , vt at- 
tollitobelum adperpendiculum, itdnona latere dirigitur obelus 
verfus centrum globi, fed oblique eleuatur , & vndique adh^ret : 
Quid polus femper in ferro rotundo , eft pun&um quod proxime 
adiungiturpolo terrelk, nec conftans eft ficut in minoreterrella. 
Tellurispartes vt magneticorum omnium concordes funt, & mu- 
tuis vicinijs gaudent : fuprema potcftatc pofitae , inferiores non Ia> 
dunt, non contemnunt 5 mutuus eft amor in omnibus, beneuolen- 
'tia perennis . Infirmiores magnctes & validioribus recreantur,atque 
imbelles fortioribus nullum maluminferunt. Magis vero allicit & 
* conuertit firmiorem validus,quam impotentem : Quia ftrenuus ac~ 
tum fortiorem confert, & ipfe accurrit, aduolat, & pellicit acrius ; 
ita conaclus eft & cohxrentia certior & confirmatior. 



C AP. XXVI. 

Quaremaior appareat ferri <3cmagnetisamor, 
quam magnetiscum tnagnete, autferricum 
ferro, iuxta magnetem intra" or- 
bcm rvirtutis. 

Agnes magnetem allicit, non vndiq; & ab omni Ia- 
tcreasqui conditione ficutfenfum, fedab vno& 
certo pun&o ; quare iufte opoijtet vtriufque polos 
difponere, alias probe & valide) non coharrent . Sed 
hxc difpofitio facilis non eft & expedita 5 quare mi- 
niis magnesmagneti obtemperare videtur,cum ta- 
menmaxime jnter fe concordent. Ferrum fubit& impreflionemag- 
netis non folum aliicitur -\ lapide, fed viribus clatis renouatur, qui- 
bus magnetcm non minore impetu infequitur & pellicit, & aliud e- 
tiamferrum captiuum ducit. Sit paruusfuper magnerem obelus fer- 
reus illi firmitcr adhaerens; fi obclo bacillum ferri inta&um adiun- 
gas, nontamen vt lapidem tangat, videbis obelum vtferrumteti- 

gerit, 




DE M A GN ET E 5 L IB. II. 
gcrit, rclido magnete, bacillum fequi, inclinatione appetere>eique 
(fi contigerit)firmiter adhsercre j fortius enim vnitum & adiunchim. 
ducit ferrum , aliud ferruni intra orberfl virtutis magnetis pofitum, 
quammagnesipfe. Virtus magnetica naturalis, in ferro confufa& 
fopita, a magnete expergifcitur , affociatur magncti , & formS pri- 
mariS congratiilatur j fit indeferrum conflatum magneticum per^ 
feclum , tam robuftum atq, magnes ipfe i Nam vt alter immittit & 
commouet ; ita alter concipit, & commotus in virtute permanet, & 
ipfoa&u viresrefundit. Cumvero" ferrum fimiliusfit ferro quam 
magnes, &in vtroq; ferramentomagnetisconfinio virtus exalretur 5 
ficutin magnete ipfo; inparibus viribus praualet fimilitudo fub- 
ftantia%& ferrum ferro magis fe tradit ? &homogenicis viribus fimil- 
limis vniuntur.Quod fit non tam coitione quam vnitione firmiori : 
&glans vel nafus ex Chalybe,poIo lapidis artificjofc adhibitus,ma- 
ioraferri pondera attollit quam lapis per fe poffrt. Cum ex magne- 
tc aut ferrea venS. excoquitur aciarium , ferrdmue ; recrementa & 
cdrruptse fubftantise a meliori fufione materiai fecernuntur ; vnde 
(maxima ex parte) ferrum illud naturam tellur is ab aliena labe Sc 
corruptcl^ repurgatam,magifq; hbmogenicam , & perfectam con- 
rinet, licet deformatamfufione . Atque illa quidem materia cum a 
magneteprouocatur,magneticas virtutes concipit, & robore ele^ 
uatur intni orbem magis qudm magnes infirmior, qui plerumque 
apud nos noncaret corruptelarum mixtione aliqua. 



CAP. XXVII. 

Centrom virtutum magneticarum ifttellure, 
cft telluris centrum . Et in terrella, Iapi- 
dis centrum. 

Adij virtutis magneticse, vndique fparguntur in or- 
bem ; cuius orbis centrum non eft in polo (vt Bap- 
tifta Porta exiftimat cap.22.) fed incentro lapidis 
& terr ellae. Ita etiam centrum terrae eft centru mag- 
neticarum motionum telluris 5 quanquam non ad 
centrum dire&e feruntur magnetica motu magne- 
tico, nifi cum a vero polo alliciuntur . Nam cum poteftas formalis 

• lapidis 




$$ GVILIEL. GILBERTI 

lapidis&telluris, non nifi vnitatem & conformitatem difiun$orum 
promoueat ; fit vt vbiqj sequali diftantiS a ccntro,aut conuexacir- 
cumferenti^ficutin vno loco rc&e attrahere videatur , itain altero 
etiam difponere & conuertcre poffit, fi modo lapis non fuerit vir- 
tuteinaequalis. Namfiin diftantia C , a polo D lapis alliccre verfo- 
riumpoterit; 




iiitamlonginquo, & pari interuallo fupra arquatorcm in A l potcft 
etiamlapis ille dirigere,& conuertere verforium.Iti centrum ipfum 
&medium terrellse eft centrum virtutum 3 dquo ad circumferentia 
vfq; orbis(sequalibus vndiq; interuallis)eius magneticas virtutes ef- 
feruntur. 

CAP. XXVIII. 

Magnes non ad ftatum pundtum , aut polum tantum 
allicitmagnetica, fed ad omnem partem terrellse, 
frateraqumoffialem cingulum. 

Oitiones femper fiunt validiores, vbi poli polis im- 
minent, in quibus totius confpiratione vis firmior 
exiftit,- quare validius alter altcrum ample&itur. 
Declinantiaapolis loca vires etiam habent allici- 
entes, fed paulo infirmiores, &pro diftantia; ratio- 
ne languidas ita vt tandem in atquino&iali circulo 
eneruatse fint prorfus & euanida*. Neq; etiam poli tanquam puncta 
mathematica alliciunt; nec polis fiiis magnetica , tantum inpolis 

magnctis 




DE M AGNETE^LIB.II. 

magnetiscoeunt : Sedcoitio fit inomni parte peripheriaefeptentri- 
onalis & auftralis, a toto corporemanante virtute j languide tamen 
magnetica magneticis incumbunt, in finitimis partibus aequatori,fe^ 
ftinanter ver<3 in locis polo vicinioribus . Quarenon -poli, non par- 
tes tantum polo proximae alliciunt,& inuitant magnetica ; fed mag* 
netica diiponuntur , & conuertuntur , & cum magneticis coeunt, 
proutimminentes partes& adiun&ae, vires fuas conferunt, qua? e-> 
iufdem funt femper potentiaein eodemparallelo ? nifialitercuftra« 
hantura variationis caufis» 

c aV. XXIX, 



De virium varietate propter quantitatem, 
feu molem. 



Vi eiufdemfunt minerse lapides, nec ab adiacenti* 
busmetallis aut venis corrumpuntur , eiufdem eti- 
amfuntpotentise: Attamenqui magnitudine prg- 
cellit, maiores oftendit vires, quod maiora ponde- 
raarripit, & ampliorem orbem virtutishabet ■ Ne* 
queenimvncialis magnes clauum magnum attollit; 
ficutlibralis,nec tam late dominatur & extendk vires ; &fi de li- 
brali magnetepars aliqua detracla fuerit,de poteftate etiam aliquid 
decedere videbitur $ nam abftra<5ta parte,detrahitur de virtute. Sed 
jfi illa pars iufte v appofita fuerit & vnita,licet agglutinata non fit& 
adnata,tamenappofitione priftinum obtinet robur, reditq; vigor. 
Aliquandotamen detra&S parte firmjor virtus euadit, propter ma- 
lam figuramlapidis; cum videlicet perangulos inconuenientes vi~ 
gordifTunditur. Invarijs ipeciebus varia eft ratioj namplus rapit 
drachmalis, quam aliuslibramm viginti. In gjurimis cirni adeo fit 
efFoeta virtus vt vix percipi poffit 3 ab argillis praeparatis illi infirmi 
fuperantur . Sed quxri poteft fi eiufdem fpeciei & bonitatis lapis 
drachmalis, ferri drachmam arripiat, num etiam vncialis vnciam, 
Jibralislibram,& itadeinceps? Quod verum quidem eft; nam $c 
proportione intendit, &: remittit vires fuas; adeo vt 11 proportione 
asqualis magnes, cuius drachma vna alliceret drachmam vnam ferri, 
apponeretur idoneo vel maximo obelifco , vel ingenti pyramidi 

I j. ferreo? 



G VILIEL* GILBERTI 
ferreo ; intali proportione attolleretilic6,&ad fc raperet, nonrna- 
iore namr£grauamine & moleftia\quam drachmalis magnes drach- 
mamanipbditur.Sed in omnibus hmu&aodi experimentis iit vigor 
a^quafe magnet^m jfit etiamfigurariinrj lapidum iufta in omnibus 
proportio, & ferri alliciendi eadem & figura , &metalli bonitas, & 
polorummagnetumexacl:iflima pofitio , Hocverum etiam.eft non 
minus in magnetc armato quaminermi. Pro experimento detur 
magnes 8 vnciarum qui armatus 1 2 vncias ferri attollit 5 ab illo mag- 
nete refecabis partem aliquam, quse cum redu&a fit in formam pri- 
orisintegrij&fuerit tunc tantum vnciarum duarum , talismagnes 
armatus attollit appofitum ferrum yiciarum trium , pro molis pro- 
portione. Oporteretiam in hoc experimentovteadem fitforma 
ferri trium vnciarum, quae priiis fuit vnciarum duodecim ; fi illud in 
conum aflurgebat, vt hoc etiam pro molis ratione py ramidatam in- 
ducrctfiguram priori proportionatam. 



C AP. XXX. 



Ferri figura & moles valet in coitionibus 
plurimum. 



Stenfum eft antea magnetis figuram &moIem mul- 
tum praualerc in magneticis coitionibus; fimiliter 
etiamferramentorum figura &molcs vires refun- 
dunt vaIidiores, & firmiores. Oblonga bacilla fer- 
rea,& feruntur ad magnetem citius,&maiorecon- 
tumacia adharrent, quam rotunda aut quadrata; ob 
cafdem caufas quas in magnete probaiiimus.Sed & illud etiam ob- 
feruatione dignum,qudd minus ferrum, cui appendituralteriusma- 
terix pondus, ita vt fimul fcrro alteri maiufculo integro iufti(pro 
magnetis vigore) ponderkaequalefit, non attollitur & magnete fi- 
cutmaius ferrum: Non enim coit minus fcrrumcum magnete ' 
tam firmiter, quid minorcs refundit vires, folumq; vi- 
res concipit quod magneticum eft : materia 
alicnigena appenfa magncticas 
vircs concipercnon 
poteft. 

CAP; 



DE MAGNETEj LIB. II. 



C AP. XXXI. 



De longo & rotundo lapide. 

Orpora ferrea firmius coeuntcumlongiorelapidd 
quam cum rotundo , fimodd polus lapidis fuerit m 
extremitate,.& termino longkudinis • fcilicet quia 
in longo lapide , magheticum in fine dif igitur dire- 
&e v verfus corpus, in quo virtus prbcedit per recfao- 
rqslineas, &per lohgioremdiametrum..SedIapis 
ille longior a latere parum poteft , & multo minus quam rotundus. 
Manifeftum eftenim qu6d in a&B fortius coeunt in rotundo, pari 
diftantid a poloj quam in c & D. , 






CAP. XXXIL ' 

Problemata quaedam, & experimenta magnetic^ 
de coitione, & diuortio, & motu iufto 

magneticorum* 

Ares magnetes pari incitatione coeunt, 

Paria etiam in omnibus magnetica ferrea cor* 
pora excita, fimili vtrinq,- incitatione coeunt. 

Ferrea item corpora magnete non excita , fi pa- 
ria fuerint, nec mole grauata , aequali motu con- 
currunt. 

Duo magnetes infuperficieaquae conuenientibus cymbisdifpo- 

Iij. fiti. 




GVILIEL. GILBERTI 

fiti,fi intra orbcs virtutum conuenienter inftru&i fuerint,mutu6 fefe 
inamplexum incitant. Itaferrum proportionatum in vna cymba 
cadem celeripte ad magnetem feftinat,atq; magnes ipfe iniua cy m- 
ba ad ferrum contendit. A fuis enim locisvtrinq; itd feruntur,vt tan- 
dem in medio interuallo iungantur, & acquiefcant . Duo fila ferrea 
magnetice excita, cum iuftis fuberiscorticibusin aqua flu&uantia, 
ad contaclum contendunt, &conuenientibus terminis mutuo.fefc 
feriunt, & connecluntur. 

... 

Coitio firmior eft & celerior, quam fuga & diuortium, m paribus 
magneticis. Ignauius repelli magnetica fbrpora quam allici, mani- 
feftum eft inomnibus magneticis experimentis j in flucTuantibus fu- 
pcr aquam lapidibus in conuenientibus cymbisjtum in f erreis filis 
aut bacillis (percorticem traieclis) natantibus 9 & magnete probe 
excitis ; & in verforijs. Quodideo euerjit quia cum facultas alia fit 
coitionis, alia conformationis difpofitionifue ; fuga & auerfatio 
tantum fit cx dilponenti j congreflus veroex mutuo alliciente ad 
contaclum & difponente, duplicifcilicet vigore. 

Difponens vigor, coitionis faepe eft tantum prccurfor, vtconue- 
nienter fefe habeant ante congreffum j quare etiam conuertuntur ad 
couenientes tcrminos,fiperimpcdimetaad eos peruenire poftunt. 




Simagnes per meridianum diuifus fuerit in duaspartes aequales^ 
feparatae partcs fefe mutuo fugant, in conueniente & ^quali diftan- 
tia polorum recte appofitorum : maiore etiam velocitate fugant fe 
mutuo, quam cum incongrue polo polus opponitur. Velutipars 
magnetis B appofita prope alteram partem A fugat illam in fua 
cymba fluctuanxem,quia D declinat abF,&E a C„« At fi Brur- 
fus exacte iungatur cura A ? confentiunt \ &Tvnum fit corpus mag- 

neticum ; 



DE M AGNETE, LIB. II. 

neticum ; in vieinitate vero inimicitias agunt.Quod fi altcra pars la- 
pidis conuerfa ftierit vt C refpiciat D, & F refpiciat E, tunc A inie- 
quitur B intrd orbem donec eoniungantur. 

Fugiunt partcs lapidis meridionales a meridionalibus, & fepten- 
trionales a feptcntrionalibus • Attamcn fi per vim cufpiderri ferri 
mcridionalerrinimis prope admoueas meridionali parti lapidis^ ap- 
prchcnditur ciifpis* & amicisamplexibus ambo connectuntur: quii 
ftatimverticitatemferrb infitamconuertit & prsefcns immutat po- 
tcntior lapis, fuilqiie vifibus ferro cbnftantior. Conucniunt c~ 
nim fecUndum naturam itaut conuertendo aut inimutandofitve- 
ra conforrriitas * & iufta coitio, turri etiam directio regularis . Mag- 
neteslapides ciufdemfigur£,magnitudinis, & roboris , pari effica-* 
cii alliciunt fefe mutuo &in adueriS pofitione fimili vigore fefe mu- 
tuo pcllunt. 

Bacilla fcrrea non tacta,licet paria & f qualia, diuerfis tamcn plc- 
ruiiquc viribiis femutudagunt : quia vt acquifitae verticitatis, firmi- 
tudinis etiam , & rbboris ditief fae funt rationcs; ita validius excita, 
magis ftreniie eoncitant. 

Ferramenta vno & eodem polo excita,illis terminis in quibus ex- 
citafijcfintfefemutUopellunt} tumctiam aduerfi illis ferramcnto~ 
rum fines inter fc inimicitias agunt. 

InverforijsquorumcUfpides affricl:a2 fuerint non cruces, cruccs 
pellunt fe mutuo, fcd infirmiter, & pro longitudinis ratione. 

In paribus verforijs cufpides tacli eodcm magnetis pold, paribus 
viribus cruces alliciunt. 

In longiorc verforio, crux a curpide brcuioris ferri segrius aduo- 
catur ; crux breuioris a cufpidc longioris validius : quia crux lon- 
gioris verforij verticitatcm habct imbecillem j cufpis vero fortio- 
rem. 

Cufpis longioris vcrforij cufpidcm breuioris vchementius abi- 
git , quam cufpis breuioris cufpidem longioris ; fi alterliberfuper 
acum, alter in frianu tencatur : narri licet acqualiter ambo eode mag- 
netc cxciti fuerint,longiortamcnfuo cufpideproptcr maiore mo- 
lem praualet. 

Bacillifcrreinonexciti, tcrminus mcridionalis ducit bbrealem, 
& borealis meridionalem; ctiam & partes meridionales pellunt 
meridionalcsj&borealcs^borealcs. 

Si magnetica diuifafucrint,aut quouis modo difrupta, vnaquarq$ 
pars terminum habet fcptcntrionalem, &meridionalem. 

Iiij* Verforium 



GVILIEL; GILBERTI 

Verfbrium tam longe mouetur a hiagnete interpofito obice, at- 
que per aerem & medium apertum. 

AfFri&a bacilla fuper polum lapidis, eundem polum affe&ant & 
n infequuntur : Errat igitur Baptifta Porta , qui capite 4. dicit, fi ean- 
?> dem admoueris partem parti qua:eivires conciliauit, horret, ex- 
5> pellit & dcturbat eam, contrariamq; & oppofitam partem trahit. 
Magnetis ad magnetem, magnetis ad ferrum, ferri etiam adfcr- 
rum,eaedemconuerfionum&inclinationum rationcs. 

Magnetica feparata pcr vim & diffe&a in partes,cum in vnitatem 
iuftamc^nfluunt&connedunturconuefeienter; vnum fitcorpus, 
& vna virtus vnita, ncc diuerfos habent terminos. 

Separata: partes diucrfos induunt polos vtrofq; fidiuifionon fu- 
eritparalleletice % : inparallclolidiuiliofucrit vnum polumin eadem 
qud priusfede retincrc poffunc. 

Affri&a ferramenta & cxcita magrlete, ccrtius & celcrius amag- 
nctc conucnientibus terminis apprehenduntur, quam nonaffrida. 

Obelo erecto fuperpolum magnetis, obclus liue ftilus ferrcus 
appofitus fup erno fini,cum illo valide fcrruminatur, & obelum ere- 
clum de terrella fimotus fuerit ducit. 

Siobcli ere&i fini inferiori , finis altcrius obeli adhibcatur, cum 
eo non cohaeret nec vniuntur inter fe. 

Qucmadmodiim bacillumferridetrahitferrumiterrellautdcti- 
am minutus magncs, & minor tcrrella, licet viribus infirm ior; 




Ferrum C cum tcrrella A coit , & in co vigor exaltatur cxciturq* 
magnetice\ & in termino adiun&o& in altcro etiam auerfo pcr 
coniun&ionem cum terrclla ; Aucrfusterminus vigorcm ctiam co- 

cipic 



E) E M A G N E T E 3 L IB 4 IL 
cipit a magnete B, polus item magrietisillius D validus cft, propter 
afpe&um conuenicntem &propinquitatem poli tcrrellae E. Plures 
igiturcaufeconcurruntcurterrellse B adiunctuni ferrum C,firmi~ 
us cohsererct, qudm cum A terrellarvigdrexcitusinBacillojexci* 
tus ctiam vigor in B lapide, & infitse vires in B cdncurrunt : Ferru- 
minatur igitur magnetice firmiiis D cum C* quarn E cum C. 

Scd fi verticem F conuerteres ad ferrumC, non ita adhseretC in 
F, qucmadmodum antea in D: Nam intra orbem virtutis lapides fic. 
confiftentes contra naturse ordinem ponuntur j quare F ab E vigo- 
remnonconcipit. 

Duo magnetes, feu ferramenta excita, rit8 cbhserentia , alterius 
magnetis aut ferramenti cxciti robuftioris aduentu,diuortiumfa- 
ciunt.Quodnouiteradueniensfacieaduerfi fugat alterum , &illi 
imperat, & duorum antea iunctorum conactus definit. Sic demit- 
tuntur vires alterius & fuccumbunt ; qui fi conuenienter poffet,exu- 
tus a confortio debilioris ad robuftiorem fefe conuerteret , facta 
volutatione : quare & cadunt pcndula in aere magnetica , admoto 
inagnete aduerf^faciej non qudd amborum prius iunctordmfacul- 
tas elanguefcat, torpeatq; (vt Baptifta Porta docet) nulla enim ini« 
micapoteft effe facies vtrifq; finibus cohaerentibus,fed vni tanturn, 
qucm cum d fe longius propellit aduerfa facic nouiter adueniens 
firmior magnes, ab amico congreffu prioris fugatur. 



CAP. XXXIII. 

De diuerfa ratione roboris , & motus Coitionis, 
intrdorbemvirtutis. 

I pondus maximum quod in propinquiffima dU 
ftantia ad magnetem fertur , in quotlibct aequalcs 
partcsdiuidatur , & in totidcm partcs diuidatur 
radius orbis magneticseattractionis ; partibus ra- 
dij intcrmedijs , refpondebunt partes ponderis 
cognomines. 

Orbis virtutis latius extenditur quam orbis motionis cuiufuis 
magnetici 5 afficitur cnim magneticum incxtremo etiamfi non mo- 
ueatur locali motu, qui propius admotomagnete efficitur. Verfo- 

rium 




GVILIEL. GILBERf I 
rium etiaexiguum longius remotu vertiturj etiamfiin eade diftan- 
ti&Iiberum&folutu abimpedimento admagnetem nonconfluat. 

Geleritas motus magnetici corporis ad magnetem, eft aut ratio- 
ne roboris magnetis, aut molis, aut figura^ autmedij, aut diftantiae 
in orbemagnetico. 

Accurrit magneticum validiori lapidi cclerius qu5m ignatio, pro 
proportione viriu, & comparatione magnetum inter fe . Minor etia 
ferri moles celerius fertur , ficut & figura longior paulo , ad magne- 
tem . Celeritas rnotus magnetici ad magnetem mutatur medij rati- 
one : Celerius enim jn aeremouentur corpora quam in aqua$ & ae> 
re fereno, quam craflb & nebulofo* 

Diftanti3eratione,inpropinquo citatior mdtus qualn in longin- 
quo. In terrellae of bis virtutis extremitatibus £gre v & lente v mouetur 
magneticum.Inproximisinteruallis iuxta terrellam, maximuscft 
mouendiimpetus. 

Magnes quiinvltimaorbisvirtutis fuae partevnopede remotus 
vixmouet verforium 5 adiun&o ferro longo, tribus etiam diftans 
pedibusvalidiusducit&fugat verforium diuerfispolis^ fiuemag- 
nes idern armatus fuerit, fiue inerrriis ; fit ferrum corpore idoneum, ; 
crafiitudine minoris digiti. 

Magnetis enim vigor in ferro vertieitatem excitat, & procedit in 
ferro, & per ferrum longius multo quam per aerem extenditur. 

Per ferramenta plura(coniun&isfibiinuicem eomndem finibus) 
etiam procedit vigor ; non iti tamen conftanter, vt per vnum foli- 
dum continuatum. 

Chalybis puluis pofitus fuper chartam, fuperne admoto magne- 
te affurgit hirfutic quadam Cnalybea j inferne vero pofitomagnete 
perindehirfutics talis attollitur. 

Puluis Chaly beus (prope appofito magnetis poIo)in vnum cor- 
pus ferruminatur j cum vero coire cum magncte defiderat, finditur 
turma, & per partes coalitas affurgit. 

At fi magnesinfrachartam fuerit, eodem modo finditur turma, 
&parteseuaduntplurima: > quarum fingulas ex plurimis partibus 
conftant,&mancntfcrruminatae,tanqudm fingularia corpora : quo- 
ruminfernsepartes dumdire&£ magnetis polum infra pofitum a- 
uide infedantur, etiam &illa attolluntur magnetica integra ; quem- 
admodum cxiguum filum fcrreum longitu dinis grani , aut duorum 
granorum hordei attollitur , & cum infra, & ciim fuprd admouc- 
turmagnes. 

CAP. 



DE M AGNETE,LIB/IL 

G AP. XXXIIII. 

Cur magnes in polis fuis diuerfa ratione robuftior 
fit j tam in borealibus regionibus, cjuam 
aujlraltbus* 

Ellurisvirtus exirnia magnetica , huius magnetici 
experimenti fubtilitate egregie demonftratur. De- 
rur terrella vigoris non contemnendi , aut magnes 
longus sequaiibus terminorum polarium conis-fed 
in aliS quauis ..fijgarS, cjiise non fit exa£te N rotunda,fa~ 
cilis eft error, & experimentum difficile. Terrellse 
polum verum Borealem, in Borealibus regionibus attollc fupra fi- 
nitorem dire&e verfusZenith :manifeftum, qudd obelum ferri ma- 
iorem erigit inpolo boreo , quam poteft meridionalis polus eiuf- 
demterrelfe, verfus fummum cceli eodem modo conuerfes. Idem 
etiamdemonftratur exigu£ terrella eodem modopofita fuprdma- 
iorem. 




Efto terra vel terrella maior a b,tcrrellaetiam minor a b, obelus 
fuper feptentrionalem polCuerrellae minoris erigiturmaior , cjuam 
poteft eleuare b polus terrellas minoris, fi ad fupcriora conuerfus 

fuerit. 




io* GVILIEL. GILBERTI 

fuerit • Atque A polus minoris terrellae vires habet a maiore, decli- 

5f nansa Zenith ad horizontis planum fiue libellam . Iam vero fi eo- 
dem modo difpofiti. terrella ,ferramentum inferno polo & meridi- 
onali appofuerisjmaius pondus alliciet &retinebit , quam Borcalis 
polus poterit,fi verfus inferiora conuerfusfuerit : Quod lic demon- 
ftratur • fit A terra vel terrella; Epolus Borealis , aut locus aliquis 
/ in magn^ aliqua latitudine ; B terrella maior fupra tellurem 5 ayt ter- 
rella minor fupra terrellam maiorem;-D polus meridionalis ; Ma- 
nifeftum quod D (polus auftrinus) allicit maiusferrum Cquam po- 
terit F (polus boreus) fi deorfum conuerfus fuerit adpofitionem 
D, verfus tellurem aut terrellam in feptentrionahbus regionibus. 



t. 




Magnetica per magnetica vires acquirunt, fi iufte 8c fecundum 
naturam,in vicinid & intra orbem virtutis pofita fuerint : Quare ter- 
rclla cumimponitur telluri, aut terrellae, it£ vt meridionalis polus 
fit conuerfus ad fepterftrionaleni; feptentrionalis vero auerfusa fep- 
tentrionali 5 polorum eius virtus & vires augenturJtaque feptentri- 

onalis 



t> E M AGNET E,LlB.lL S 
onalis polus terrelix in tali pofitione, maiorem attollit obelu,qudm 
meridionalis, fi meridionalis auerfus fucrit . Similiter meridionalis 
polusiniuftafecundumnatura conftitutione vires acquirens atel- 
lure aut a 1 maiore terrella,maiores ferri bacillos allicitretinetque Jn 
altedparteglobiterreftrisverfu5auftrum 5 vtetiamin auftrali ter- 
rell«parte 3 contraria eft ratip : Meridionalis enim terrellse polus a- 
uerfus, robuftior eft , vt etiam & feptentrionalis polus conuerfus,; 
Quo magis diftat regio in tellure ab sequinocliali, (vt etiamin ter- 
rellamaiore) eo roboris acceffio maior cernitur : Prope vero atqua- 
torcm diffimilkudo parua eft 5 in ipfo autem a:quatore nulla; in po~ 
lis denique maxima. 

CAP. XXXV- 

De inftrumentoperpetui motus.ab authoribus 
commemorato , per attra&ionem 
magwtis* 

Ardanus fcribit quod ex ferro $£ lapide Hereulecs 
inftrumentu fieripoteft perpetui motus, non quod 
ipfe vidiffet vnquam, fedopinione tantum concep- 
ta,& ex relatione Antonij de Fantis Taruifini-Qua- 
lem defcribit machinam lib.p.dererumvarietatev 
Sed parum exercitati funt in experimentis magne- 
ticis qui ifta cudunt. Nulla enim attra&io magnetica maior efle po- 
teft (vllaarte, autinftrumenti formS) retentione • retinenturetiam 
maiore vi & adiun&a & appropinquantia quam alle&a 3 & motu per- 
citamouentur; eftq; , vtantea docuimus,motusille coitio vtriufqj, 
non attra&io vnius. Talem machinam multis ante fseculis finxit>au£ 
ab alijs acceptam delineauit Petrus Peregrinus, multo adremapti- 
orem 5 quam miferis figuris deformatam , etiam edidit Iohanncs 
Taymer, & rationem omnem verbatim exfcripiit .• vt dij tan- 
dem male perdant huiufmodi fiutos, & furatos, & 
deformatos labores 5 quibus ftudiofo- 
rum mentes perftringun- 
tur. 

' CAP. 




GVILIEL. GILBERTI 



CAP. XXXVI. 

Robuftior magnes quomodd 
cognofcatur* 

Alidus magnes aliquando £quale fibi pondus ferri 
attollitinaerem : Imbecillis vixtenue filum allicit. 
Robuftiores igitur funt qui maiora aduocant reti- 
nentq; corpora , fi non fuerit in forma vitium ; aut 
polus lapidis non appofite admotus fuerit ♦ Praete- 
rea in cymba acrior virtus citius ad polos terra?, 
aut variationisin horizonte terminos>fuos conuertit polos : Qui a?- 
grius fuum officium facit,labem indicat,& effcetam naturam. Simili 
femper opus eft pra?paratione, fimili figura, & pari magnitudine,- na 
in diffimilibus & difparibus anceps experimentum . Eadem etiam 
ratio experiendi roboris, cum verforio in remotiore a magnete* lo- 
co : Nam qui in maiorc diftantia conuertere verfbrium poterit, is 
vincit & potentior habetur. Rede etiamad libram cxpenditurmag- 
netis vis 1 B. Porta : Magnctis fruftum in Iancem ponitur,in alteram 
tantundem ponderis alteriusrei vtgque pendeantlances : moxfer- 
rum fupra tabulam iacens accomodatur vt magneti in lance pofito 
ha^reat, &fecundum eorum amicapun&a, perfe&iffirnecoh^ereant: 
in alteram lancem arena paulatim inijcitur, idq; donec lanx in quo 
magnesporiitur dferro feparetur. Sic arense pondus expendendo, 
magnetica vis innotefcit . Similiter &cum altero lapide in xquili- 
brio, obferuato arenae pondere etiam experiri & valentiorem cog-: 
nofcere per ponderaarenarum iuuabit. Tale eft experimentu Car- 
dinalis Cufani in ftaticis,'a quo videatur B. Portam experimentum 
didiciffe . Conuertunt fefe magnetes meliores expeditius verfus 
polos, aut variationis punda ; tum etiam nauiculam , & alia impedi- 
menta, ex Iigni maiore quantitate & mole, citius fecum ducunt & 
circumagunt. In inftrumento declinarionis magnetis vis validior 
confpicitur & defideratur. Viuaciores ergo funt, cum opus expedi- 
teabfoluunt 9 &ceIeriter pertranfeunt & recurrunt, & feftinanter 
tandem in fuo punclo acquiefcunt . Languidi & effoeti pigrius ince- 
dunt, tardius acquiefcunt, & incertius harrcnt, & facile de poffeflio- 
ne deturbantur. 

CAP. 




DE M AGNETE, LIB. II. 



CAP. XXXVII. 

Vfas magnetis iri eo quodferrum 
• aflfectat. 

Er coitionem magneticam experimur venamferri 
incamino fabri ferrarij, eadem vritur> comminui- 
tur, lauatur, ficcatur, quo modo alienos humores 
deponit : magnes in ramentum lotura colle&um 
irnponitur, qui fcobem ferream ad fe allicic,ea pen- 
nis deterfa catino excipitur, atque magnes vfque 
eo in ramentum lotura colle&um imponitur , & lcobs detergitur, 
duiri reftet quarn adfe alliciat : Ea autem limul cum halinitro co- 
quitur in catino donec liquefcat , & ex ep.ferrca maffula confletur. 
Quodfi magncs.cito facileq; fcobem ad fc traxerit, venam ferri di- 
uitcrn efle conijcimus $ fi tarde, pauperem j fiprorfus eam refpuere 
vifus fucrit, ferrumpaulum aut nihilin fe continere , Perinde ferri 
fcobs ab alio metallo fecerni poteft . Multa etiam funt ludicra cum 
ferrurri occulte applicatur corporibusleuioribus,quod rra&ummo- 
tumagnetis non apparcntis , ftupendas facit incitationes illis qui 
caufam ignorant. Talia quidem plurima vnufquifque ingeniofus ar- 
tifex,arte ioculatorii tanquam incantationibus &prasftigijsprse- 
ftabit» • 

CAP. XXXVIII. 
De^Horum corporum attradlionibus. 

,Vlgus philofophantium ■& exfcriptores fiepius 
^SJ^S^^j^ ex aliorum monumentis in phyfiologia opiniones 
^^%Wvfc^^ &errores repetunt de variorum corporumat- 
^^^^WJ^^S tra&ionibuj ; veluti Adamantem ferrum attrahe- 
^^^Km^mj re > & 2. magnetefurripere s Magnetes varios eflq 
\<&^^^^MM alios qui auram attrahant, alios qui argentum,aes, 
plumbum } etiam qui carnem,aquas,pi(ces alliciant.Sulphuris flam- 
ma dicitur»ferrum& lapides peterejiti naphtha albaignem allicere. 

Kj s Dixi 




Iio GVILIEL. GILBERTI 

Dixi antca corpora naturalia inanimata, non aliter in globo telluris 
attrahercaut attrahi ab ali js, quam magnetice,aut elcdrice . Qua- 
renccverum eftqudd magnctcsfintquiaurum aut csetera metalla 
alliciant : quia tnagneticum non trabit nifi.magneticum. Quan- 
quam Fracaftonus dicat, fe oftendifle magnctem argentum tra- 
hcntem $ quod fi verum fit, ob immixtum artificiose illi argento & 
latensin eoferrumfierinecefleerat; autquod natura(vt aliquan- 
d6,fedrariusfacit)mtfctfitcumargentoferrum: ferrumenim raro 
mifcetur cum argento a naturi, argentum vero cum ferro rariflime 
autnunquam. Amonetarum faKarijs , autprincipum auaririS in cu- 
dendismonetisjferrummifceturcum argento ; qualis fuit Antonij 
denarius,'fi modoPlinius verum commemoret . Sic Cardanus (ab 
alijs forfan deccptus) magnetis quoddam genus dicit efle, quod ar- 
gcntumtrahit: addit experimentum eius rei vaniflimum; fi ergd 
» (inquir) tcnuis virgula cx argentoeo infe&a fuerit, vbi verfatilis 
» conftiterit,ad argentum (ipraefertkn multum) licet fepultum con- 
» uertctur : qua' arte thefauros abfconditos cruere facile poterit quif 
wpiam. Addit,quod oportet optimum effe Iapidem,qualem non- 
» dum vidit. Neq; fane videbit vnquam aut ipfe, aut quifquam alius> 
vcllapidcm eiufmodi, vel expcrimentum . Cardanus magneticx 
valdediflimileminducitimpropriamcarnis attra&ionemj nam eius 
magnescreagus,feu carneus, experimentoquddlabijsh^reat, cx- 
plodcndusemagnetum ccetu,aut quouismodo attrahcntium fa~ 
milia . Terra Lemnia, rubrica, plurimaq; foflilia hoc efficiunt, & ta- 
meninepte dkuntur attrahcrc. Alium vultmagnetem quafi tertiam 
fpecienyn quem acus ada&a, & pofted infixa corpori non fentitur. 
Sed quid attra&ioni cum ftupefadione.autftupori cum philofophi 
ingenio cum de attraaione dnputaret ? Multi funt lapides & natu- 
ra orti, & ane facli, qui ftupefaciendi vim habent. Sulphurea flam- 
ma aquibufdam attraherc dicitur, quod metalla quaidam ob pene- 
trandi vim confumat. Ita naprfia alba flammam allicit, qudd nido- 
rem inflammabilem emittit & exhalat, quamob caufam in diftan- 
tia aliqua inflamatur ,• qucmadmodum fumus nouiter extin&a: can- 
delse, flammam rurfus concipit ab altera" flamma^ ferpit enim ig- 
nisad igncmper medium inflammaWe. DeEcheneide feu Re- 
mora cur nauigia fiftcrct, varie d philofophis actum ; qui fxpi fo- 
lcnt hanc fabulam (vt alias multas) fuis rationibus componere, pri- 
ufquam rem ita fe haberc in rerum natuii cognofcant. Quare vt 
antiquorumincptijs fuf&agentur aftipulcnturque , inepriffimas eti- 



t>E MAGKETE, LIB. II. 
am ratiunculas & ridicula problemata promunt, fcopulosattra-* 
hentes vbi Echeneides commorantur, & vacui nefcio cuius,auc 
quomodo admiffi neceffitatem . Meminerunt Chatochitis lapidis 
Plinius, atqus Iulius Solinus . Dicunt iilum attraher e carncm,& ma- 
nus rctinere ; ficutmagnes ferrum, &fuccinumpaleas. Sed iiJud 
fit tantum ex lentore & innato glutine, cum manibus calentibus fa- 
cilius adhserefcit . Sagdavel Sagdo coloris prafij, gemma eft com- 
memorata a Plinio, Solino, Alberto, & Euace> cuius naturam fin- 
gunt, & exalijs recitant, peculiariter fibiligna attrahere. Sunt eti- 
am qui nuganturligna non poffe auelli, nifi abfcindantur ; &narranc 
aliqui talem reperiri lapidem qui nauigijs pertinaciter adnafcitur, 
quemadmodumteftacea quaedatnin longis nawgationibus. Sed la- 
pis quia adha^ret non trahit ; & fi traheret, fane el ectrice adubcare t 
ramenta. Talem vidit Encelius apud nautam quendam debilis vir« 
tutis, qui vix farmenta quam minima attrahebat, coloris nonvere 
prafij . Sic adamas, carbunculus, cryftallus, & alij alliciunt Omitto 
fabulofos alios : Pantarbem quem alios lapidcs ad fe trahere Philo- 
ftratus fcribit : Amphitanem etiam aurum ducentem . Plinius in vi- 
tri origine vult magnetem effe vitri alle&orem, vt ferri . Nam in vi= 
tri conficiendi ratione cum naturam indicaffet,ifta adiungit de mag- 
nete. Mox (vt eft aftuta & ingeniofa folertia J ncn fuit contenta ni- a 
trummifcuifle; coeptus addi&magnes Iapis,quoniaminfeliquo- cC 
remvitri(vt ferrumj trahere creditur. Georgius Agricola fcribit (i 
quod ad materiam vitri (arenas & nitrum) magnetis etiam pars ad- 
ijcitur. Quod vis illa noftris temporibus, asque ac prifcis, ita in fe li- c <? 
quoremvitritrahere creditur, vtad feferrum attrahit,tra£tumpur- « 
gat, & ex viridi vel luteo candidum facit i fed magnete poftea ignis « 
confumit. Verum quidem eft quod magnes aliquis (vt vitriariorum 
magnefia nullis magneticis virtutibus imbuta)aliquando immittitur 
& immifcetur materise vitriariae ; non tamen quod vitrum attrahat. 
Magnes vero ignitus nec ferru vllo modo apprehendit, nec ferrum 
candens a magnete vllo allicitur; &magnes etia ab ignibus validi- 
oribus comburitur, & attractrices potentias amittit, Neque mag- 
netis folius hocofficium eft in vitriarijs fornacibus; vcrumetiam 
pyritarum quorundam , & ferrearum venarum facile combuftibili- 
um, quibus folis vtuntur noftri vitriarij qui clara & nitida confici- 
untvitra. Mifcentur cum arenis, cincribus,& nitro(quemadmodiim 
folent additamenta cum venis metaliicis dum excoquuntur) vt cum 
materiainvitrum fluit, viridis ille & luteus colorvitri,ardore pe~ 

K ij. netrabili 



GVILIEL, GILBERTI 
netrabili cxpurgaretur . Nulla enim materia aded incalefcit nec 
tam conuenienti temporeignem fuftinet, donec materia vitri per- 
feclefluat, & fimul cum vehementi illo igne abfumatur, Accidit ta- 
men aliquanddvt proptermagneticum lapidem^magnefiam, vel ve- 
nam, vel pyritem, vitrum fufcum habeat colorem, cum nimis igni- 
bus refiftunt, & non abfurnuntur, aut maiore quantitate ingeruntur. 
Quare artifices fibi idoneum quamint lapidem, & proportione eti- 
am mixturse diligentius obferuant. Male igitur Phnij infcita philo- 
fophiaimpofuit Georgio Agricofe,& recentioribus , vt putarcnt 
magnetem a vitriarijs defiderari,proptermagneticas vires & attra- 
clionem. Quod verd Scaligerdc Subtil. ad Cardauim 5 adamantcm 
infert ferrum attrahentem, cum de magneticis difputat, longe a ve- 
ro aberrat:nili qudd adamas ele&rice ferrumvt Iigna& feftucas 
omniaq; aliaminuta corpora fricatus alHcit. Fallopius exiftimatme- 
tallatrahcre argentum viuum ratione occultas proprietatis , iicut 
magnes ferrum, fuccinum paleas. Sedcum metalla ingreditur ar- 
gentum viuum, male dicitur attra&io . Imbibunt enim metalla ar- 
gentum viuum,ficut argilla aquam j nec hoc faciunt niii coniungan- 
tur j non enim de Jonginquo allicit aurum aut plumbum ad fe ar- 
gentum viuum, fed manent immota fuis fedibus. 



C AP. XXXIX. 




De corporibus mutuofepellentibns. 

Vi de attrahentium corporum viribus difputarunt, 
de pellentium quoque corporum potentijs dilferue- 
runt ; prsefertim verd illi qui per fympathiam & anti- 
pathiam, rerumnaturalium clalTes inftituerunt.Qua- 
re & de litc corporum inter fe neceffarid nobis di- 
cendumefie vidcatur 5 ne vulgati errores ab omnibus in pernicicm 
vcrx philofophi<e concepti, vlterius ferpant . Dicunt qudd ficut fi- 
milia trahunt propter confcruationem , ita diffimilia & contraria 
propter eundem fiinem, fefe mutud pellunt & fugant j quodin anti- 
periftafimultorum patet 5 in plantis autem & animalibus manifcftif- 
fimum eft ; qua? vti affinia & familiaria attrahunt , ita extranea &in- 
commoda abdicant . Atinalijscorporibus non efteadem ratio^vt 
cum difiunfta fint , fefe mutud allicicndo, conueniant .• Animalia a- 

limenta 



DE MAGNETEj LIB. II. 
limenta fumunt (vt quae vcgetant orrinia) ad interiora alliciunt^ nu- 
trimenta abforbent partibus quibufdam & inftrumenris (agentc& 
operante animl-) appofitis tantuni & adiun&isfruuntuf naturaiin-» 
ftinclu, non e longinquo pofitis; abfq; alien^ vi & motu; quare neq$ 
alliciunt animalia corpora vlla* neq; f ugant. Aqua oleurii non peJIic 
(vt quidam putant ) quia oleurrt innatataquab; nec lutum pelJit a- 
qua, quia lutum immixtum tandeni refidet. Eft Kfec fecretio corpo- 
rum dillimiliurn, aut non perfe6temixtorum,materig rationc ; fecre- 
tatamen manent coniun&a fine pugni aliqua naturali. Quarein 
fundo valis lutofum fedimentum rcfidet quietum, & olcum m fum- 
mo aqusemanet, neclongiusamandatur. Aqusegutta inficco rria- 
net integra ,non a ficeo fugatur. Inique ergoqui de Iiis difputant, 
antipathia(id eft per aduerfas paffiones pellcndi vim)inferunt ; cum 
ncq ; vis aliqua fugans illis infit, & repulfus fit ab aclione non a pafii- 
one. Sed illis nimis placent fua graecula vocabula , Nobis vero qua> 
rendum eft num aliquod cofpus fit, quod aliud Iongius propellat fi> 
ne materiali impetu, quemadmodum magries allicit. Atqui magncs 
etiammagnetem fugare videtlir:Nam vniuspolum fugat alterius 
magnetis polusqui illi fecundum naturam non conuenit : fugando 
inorbem conuertitvt fecundLimnaturaconucniantmaxime\ Quod 
fi magnesimbecillior natans Iibere N in aqua coUerti propter impedi- 
menta expedite non polfit, totus magnes fugatur & longius ab al- 
tero araandatur. Electrica omnia alliciunt cuncla, nihil omnino fu- 
gantvnquam,autpropeIIunt. Quodde ftirpibus cjuibufdam con> 
mcmoratur,(vt dc cucumere quod oleo fuppofito declinct) matc- 
rialis eft a vicinia immutatid, non abdita antipathia . Cum vero o- 
ftcndunt candelae flammam adiunclam frigido folido , (vt ferro) iri 
latus abfcederc, caufamqjfingunt antipathiam,nihil dicunt . Cuius 
rationem luce clariorcm videbunt,cumde calore quid fit di£ 
putabimus . Quod autem Fracaftorius putatmagne- 
tempofle inucniri, quod ferrum abigat,prop- 
tcr latcns aliquod in co principium 
fcrro contrarium,ina- 
nccft. 



LIBER 



LIBER TERTIVS. 



CAT. t 
DE DIRECTIONE, 

SxENsvMa nobis eft in fuperioribus 
Jibris magnetem habere mos polos, 
ierrum etiam polos, & conuerfionem, 
& verticitatem certam habere 5 magne- 
tem denique &ferrum fuos polos ver~ 
fus telluris polos dirigerc : Nunc vero 
harumrerum caufa* & admirabiles ef- 
ficientia: antea confpicua:, fed non de- 
monftratse, nobis aperiendas funt . De 
hiice conuerfionibus qui ante nos 
fcripferunt pmnes ? tam breuiter tarn 
ieiune&ancipiti iudicioopinionesfuas tradiderunt, vt nemini vix 
vncjuam perfuadere nedum ipfis fatisfacere poffe videantur: Eta 
prudentioribus, omnes eorum ratiunculae, tanquam inutiles, incer* 
tx,,&ab.furdce , nullis demonftrationibus aut argumentis fuffultae, 
reijciutur, vnde & negle&a magis & incomprehenfa exulauitmag^ 
neticafcientia. Magnetis pqlus auftralis verus,no borealis(vti ante 
nosomnes putabant) incymbafua fuper aquapofiti,vertiturinBo- 
ream: ferri magnete exciti,& non exciti finis auftrinus,mouetur etia 
in Boream. Ferrum oblongum trium vel quatuor digltorum, mag- 
nete artificiose\attritum, expeditein feptentriones conuertitur& 
auftrum.Quare artifices hoc prseparatum, ina?quilibrioftlper acum 
inpyxide &horologijs fciotericisinftruunt , aut ex duobus curuis 
£erramentis,finibusfefe mutuo contingentibus , vt motus fiat eon- 

ftantior 




U<$ feVILIEL. GILBERTI 

ftantiorvcrforhmx parant:Hoe modo verforium nauticum ordi- 
natur,quod eft inftrumentum nauigantibus ad falutem & viam com- 
monftrandam,tanqu^mbonus gcnius, bcneficum, falutare, & au« 
lpicatum.Sed intelligendum in limine huius argumenti (priufquam 
longiusprogrcdiamur) magneticashas vel ferreasdire£tiones,non 
perpetuo verfus veros polos mundi fieri, non illa certa & deftinata 
pun£tafemperappctere,autin veri meridiani linca confiftere j fed 
aliquoplerumqueinteruallo,vcIinEurum,vel inOccidentem di- 
uagari ; Aliquando etiani in quibufdam terra? aut maris locis ipfbs 
veros polos indicarc . Ha:c difcrepantia variatio ferri & magnetis 
dicitur; qua*cumab alijscaufis efficiatur, & vera: dire&ionis tan- 
tum fit perturbatio qusedam^&deprauatio; nosifto loco dc vcra 
pyxidis & magnetici ferri diredione (quae vbiquc terrarum eadem 
eflet in veros polos, &in vcro mcridiano, fi alia non obftarent im- 
pedimenta, &malaperuertentia)fcrmoncmintendimus : variatio- 
nem illius, &pcruerfionis caufam, proximo libro tra&abimus . Qu£ 
apudficulumpriusdc mundo& naturali philofophia fcripfcrunt, 
praecipue cgregij illi elementarij philofophi,& ab ijspropagati om- 
nes, & edocl:i,ad noftra vfq; tempora j hi inquamqui terram femper 
quiefcentem & tanqu^m inutile pondus,a?qualibus vndique a ccelo 
interualJis in vniuerfi ccntro pofitam,fimplicem natura, nccitatis & 
frigoris qualitatibus tantum imbutam pofuerunt; rerum omnium & 
effe&uum caufas in ccelis, in ftellis, in planetis, in igne, aere, aquis, 
in mixtorum corporibus,feduloperquirebant:Nunquam vero ter- 
renumglobum preter ficcitatem & frigus, prxcipuas aliquas aut 
effcclrices facultates pradominatrices, & feipfum confirmantes,di- 
rigentes, mouentefque habere pcr vniuerfam molem, & per ima ip- 
fius vifcera cognofcebant,aut an effent inquircbant. Ob eamq; cau- 
fam philofophantium vulgus,vt magneticorum motuum rationes 
inuenirent, caufas longe v remotas & diffitas appellabant . Atque ille 
mihi videtur fupra omnes rcprehenfione dignus , Martinus Cortc- 
fius,cuicumnulla placuiffet invniuerf& rerum naturS caufa,vltrd 
ccelos pundum attra£tiuum magneticum,ferrumducensfomnia- 
uit. Pctrus Peregrinusa polis cceli direclionem oriri putat.Carda- 
nus £ ftella in caudavrfacmaioris conuerfionem ferri fieri exiftima- 
bat: Beffardus Gallus ad polumzodiacimagneticumconuerti opi- 
natur,- Marfilius Ficinus polumfuum Arclicum fequi vultmagnc- 
tem, fcrrum vero magnetem, fuccinum palcas $ hoc vero polufor- 
taffis Antar&icuni, vaniffimo infomnio. Defcenderunt alij ad rupcs 



DE MAGNETE, LIB.III. 

& niontes nefeio quos magnetieos.Ita fempcrmortalibusvfuvenit, 
vtidomeftica for<defcant,peregrina &remota charafint &defide- 
rata . Sed nos tcrram ipfam colimus, & caufam tanti efTedkis obfer- 
uarnus. Terra eommunis mater fuispenetralibus has caufas inciufas 
habet-.ad eius normam, pofitionem, habitudincm , verticitatem, 
polos, aequatorem, horizontes, meridianos,centrum,peripheriam, 
dimetientem, &totius interioris fubftantise formam,omnes magne- 
ticx motiones difcutienda? funt. Terra ita a fummo opifice & natu- 
ri ordinataeft, vtpartes haberet pofitionediffimiles, terminos cor- 
poris mtegri &abfoluti, certis fun&ionibus nobilitatos, quibusipfa 
certadireutioneconfifteret.Nam quemadmodum magnes cumfu- 
peraquaminvafe conueniente vehitur, aut in aere tenuioribus filis 
pendetjVerticitateinfitapolosfuosad comunis matris polos con- 
fbrmat iuxta leges magneticas ■ ita terra^ fi a naturah refpectu &ve- 
ra fua in mundo pofitur^declinaret; aut eius poli in orientem folem 
aut occidentem , aut verfus alia quseuis in afpeclabili firmamento 
pundfca (fi poffibile eflet) diftraherentur, rurfus ad feptentriones & 
auftrummotumagnetico recurrerent,ijfdemq; pun&is quibus nunc 
perftant, infifterent. Cur vero terreftris globus altero polo in illas 
partes, & verfus Cynofuramconuerfo,conftantior permanere vide- 
retur ; aut cur polus eius 23 gradibus, minutis 2pcum variatione 
qu&damnon fatis adhuc ab Aftronomis explorata ab eclipticis po- 
lis variarer, a magnetici pendet virtute : Anticipationis xquinocti- 
orum, &progrelfionis ftellarum fixarum , mutationis denique de- 
clinationum folis & tropicorum caufx ex magneticis virtutibus pe- 
tendx funt: vt neq; abfurdusilleThebit Bencore^trepidationis mo- 
tus ab obferuatislonge difcrepans , nec aliorum monftrofe ccelo- 
rum fuperfdificationes amplius defiderentur. Ad telluris fitum fcr- 
rum verfatile contiertitur , & fepius commotus &d eadem femper 
puncta recurrit.Namin vlterioribus borealibus climatibus fub al- 
titudinc/oautSo graduum (ad qua: mitionbus anni temporibus, 
finefrigorisnoxa peruenire nautx noftri folent) in medijs regioni- 
bus fub aequirioctiali in calidiore zona; tum inmaritimis locis om- 
nibus & terris auftralibus, fub maxima qux hactcniis innotuit latitu- 
dine- femper magneticum ferrum viam inuenit fuam, tenditque in 
poloseodem modo (variationis excepti.differentia) exhac parte 
a:quatoris (quam incolimus ) atq; exaltera meridionali , magis in- 
cognita, a nautis tamen aliquatenus explorata : femperq; pyxidis li- 
lium verfus Boream dirigitur. Hoc illuftriflimi nobis confirmant 

nauclerij 



GVILIEL. GILBERTI 
naucleri, & nautse ctiam fagaciores plurimi . Hoc mihi indicauit 
confirmauitque illuftriflimus nofter Neptunus Francifcus Drake,& 
alter orbis luftrator Thomas Candifh: hoc ipfum indicat terrella 
noftra . Dcmonftratur hoc in lapide orbiculari cuius poli A B, filum 
ferreum C D, quod pofitum fuper lapidem , femper in meridiano 
dire&e tendit verfus polos A, B,fiue fuerit centrum filiin media 
lineavcl aequatore lapidis,fiue invlla alia rcgione interie&a inter 

C D 




sequatorem & polos, vt in H, G, F, E. Ttl ferri magnetlci cufpis ex 
hac parte asquatoris Boream refpicit j ex altera parte s crux femper 
in auftrum dirigitur ; non autem conuertiturin auftrum cuipisaut 
lilium vltra acquatorem, vt quidam putauit . Aliqui vero mexperri 
quiinlonginquisvltra sequatorem, viderunt aliquando vcifoiium 
hebetius & minus promptum fieri , exiftimabant diftanriam a polo 
ar&ico, autamagneticis rupibus huius rei caufam eftc . Scd pluri- 
mum decipiuntur; nam xquc potens eft, &tam cito fe componit ad 
meridianum,fiue variationis punclum, in meridionalibus quam in 
borealibus mundi regionibus. Aliquando tamen tardiorapparet 
motus,cumvidelicetacusdeferenslongiore tempore,& diuturni 
nauigatione obtufior euadit j aut ferramenta ta#a aliquid de vigo- 
re acquifito, fenio aut rubigine amiferunt . Hoc licet etiam experiri 
pofito exigui folaris horologij verfatiii ferro fupcr acum breuicu- 
lam , a fuperficic lapidis perpendiculariter ereclam ; nam fcrrum ta- 
&um magnetepolosrefpicitIapidis,&relinquitmundi poIos;Nam 
generalis & remotior caufa^ particulari tam pra?fenti & va]id& vin- 
citur. Magnetica inclinationcm ex fe habent in tclluris pofitionem, 
& a terrella conformantur.Duo lapides equales paribus viribus ter- 
rella? fe coponunt,iuxti leges magneticas. Ferrum a magnete vigo* 
re concipit,& magneticis motionibus conformatur. Quaredire&io 
vera eft motus magnetici corporis ad telluris verticitaie,in naturale 

fitum 



DE MAGtiETE, LIB* ilt t] 
iitum 8c vnitatcm vtriufq; fbrmis confentientibus virefque cbnfe- 
rentibus. Enimuerd multis cxperimentis & vijs tandem inuenimus, 
elTe difponcntcm naturam proptcf varium fitum commouente per 
vnam formam Vtrifquc communeiii ; & in oranibus magncticis ap- 
prehenfionem eue & auerlionefn. Nam & lapis & magneticum fer- 
rum componunt ie inclinando &declinando, ad communem natu- 
. rx & telluris fitum . Et vis telluris virtute totius verfus pblos allici- 
endo&auerfando difponit quae foluta funt&laxa magneticaom* 
nia. Inomnibus cnim ad terraglobum conformantfemagnetica 
omnia,ijfdcm vijs Iegibufque,quibusad terrellam magnes altcr,aut 
magnctica vlla. 

C A P. II. 

Dirigens virtus, feu verforia (quam verticitatem 
dicimus) quid fit, quomodomagneti infit, quo- 
modo ingemtaacqumtur* 

Irigens virtus qua* & vcrticitas a nobis dicitur, eft 
ab innato vigore fufavirtus ab aequatore vtrinquc 
verfus>polos. Vigor ille verfus terminos vtrinq; inf 
cumbens directionis motum facit, & ftationemin 
rerum natura facit conftantem & pcrmancntem $ 
non fblum intellure ipfa, fedetiam inmagneticis 
omnibus . Magnes lapis in propria vena, aut in ferreis metallis re- 
peritur, cum fubftantia telluris homogcnica primariam habens aut 
concipicns formam,in lapidofum corpus conuertitur concrefcitue; 
qui praeter primarias formse virtutes, varias habet a varijs fodinis & 
metallis tanquam & diuerfis matricibus, diffimilitudines & differcn- 
tias, plurimafq; in fubftantia fecundas qualitates & varietates.Mag- 
ncs in hac fupcrficiei telliiris & emincntiarum cormptcIS erutus, Ih 
ue per fc integcr (vt aliquando in China) fiue in maiore vcna natus, 
& tcllure informatur, & totius naturam fequitur. Tellurisinteriores 
partes omnes mutuo confpirant vnitse , & dire&ionem faciunt in 
fcptentriones & meridiem , Qux vero in fupremis telluris partibus 
coeunt magnetica corpora , non veras funt partes vnita? totius 5 fed 
appendices & adnatse partes,totius naturam imitantcs : quare que- 
admodum ponuntur in rcrum naturi terreftri , difponunt fe foluta* 
in aqua. Magnetemin vena fu£ magnum viginti librarum, obferua- * 

ti$ 




GVILIEL. GILBERTI 

tis primum cius terminis &fignatis, excidi & erui curauimus : po- 
fteaerutum in cymba fuper aquam collocauimus, vt libere conu^rti 
poffet ) tunc illico facies quaz feptentriones in mineii fpe&abat, in 
feptentriones fefefuper vndas conuertebat, &in illo pun&o tan- 
dem acquiefcebat : facies enim illadefpeclans in minera feptentri- 
ones eft auftralis, &i telluris feptentrionalibus attrahituq non ali- 
ter atque ferramenta quaea tellure verticitatem concipiunt \ de qui- 
bus pofteain verticitatis immutatione di&urifumus. Sodaliacon- 
uerfio eft partium terra&internarum qua* perfecle telluri funt vnitse, 
quseq; non feparantur a terrena vera fubftantii interpofitione cor- 
porum, vt magnetes in eminentiore parte telluris mancd , conupti, 
& inasquali . Sit A B minera magnetica$ inter quam & vniformem 




telluris globum variae glebx aut mixtura interiaceant , & diuidant 
quodammodo mineram a verae terrasglobo, Quare informaturi 
telluris viribus quemadmodum C D ferrum in aere : Itaque B facfes 
alicuius minera aut partis illius mouctur in polum Borealem G, 
quemadmodum C fcrri extremitas/non A nec D. Atalia ratio eft 
partis E F, quaepars nafcitur continuata cum toto, nec ab eo, mix- 
to aliquoterreno feparatur. Nam fi E F pars abftra&a,Iihcre v flin'ta- 
ret in fua cymba, non E dirigereturin polum Borealem fed F.Itd in 
illis quae verticitatem acquirunt in aere C eft mcridionalis pars, & 
allici videtur a polo Boreali G; In alijs qux in terrat fuperiore parte 
caducaproueniunt,B eft meridionaIis 5 &perihde Inpolum borea- 
4em labitur.Quaevero penitus connafcunturtelluri partes,erut£ fi 
* fuerint,alio YoIuuntu.rinftituto.Nam F eonuertitur in boreales par- 
tes telluris,quia meridionalis pars eft;?E in auftrinas, quia eft fepten- 
trionalis.Itdmaguctici corporisiuxtaterrapofiti CD,Cterminus 

voluitur 



DE M AGNt EfEjLIB. III. 

volaitur In polum Borealem : Adnati B A,B inclinat in B Oream: Tn- 
nati E F,E in polum meridionalem ; quod tali confirmatur demon- 
flratione, & neceiTario fit per omnesleges magneticas . Sit terrelk 




cum polis AB, a cuius molediuideparticulam E F, qusefifilo tenu- 
iore fufpenfa fuerit fupra foueam, vel alium locum • E non petit A 
polumfed polum B : & F conuertitur ad A 3 longe aliter atque ba-* 
cillurnferri C D : quia C tangens feptentrionalem aliquam partem 
terrellse, magnetice elatus conuerfionem facit in A, non in B . Atq; 
hic tamen obieruandum,quod fi polus terrellg Amoueretur inme- 
ridiem telluris, etiam & E terminus partis folitariae excifae, nec pro- 
pe lapidcm admota?, per femoueretur in meridiem; at C terminus 
ferramenti extraorbem virtutis pofitiin feptentrionem conuerte- 
tur.EF pars terrellaein integro dirc&ionem promouebatvt totumj 
ca autem feparati & filo fufpenfa, E conuertitur in B,&FinA, 




GVILIEL, gilberti 
Ita* partes verticitatem habentes eandem cum toto, feparatje agun- 
tur in contrarium : contrariaeenim partes contrarias alliciunt. Neq; 
tamen vcra haec eft contrarietas, fed concordantia fiimma 3 & cor- 
porum ma^neticorum in rerum naturS, vera & genuina conforma- 
tio,j(i modo diuifg & feparataefucrint : oportet enim lic diuifas par- 
tes aliqua diftantia attolli ab integro, vt pofted patebit. Magne- 
tica quasrunt vnitatem formalem,non itamolem obferuant fuam, 
Quare F E pars non attrahitur in fuam foueam antiquam ; fed vt 
primum vaga fuerit & diftans, allicitur £ contrario polo . At fi parti- 
cula F E,rurfus rcpofitafueritinfoueS fua,autpropeadmotafine 
medijs interpofitis, combinationem acquirit priftinam, & totius 
pars rurfiis vnita, cum toto confpirar, &libenter in priftina pofitu 
one coharrct ; atque E verfus A, & F vcrfus B manent, & in matris 
gremio conftanteV acquiefcunt . Eadem eft ratio cum lapis in x- 
qualcspcrpolosdiuiditurpartes . Sphsericus lapis diuiditurindu- 
as asqualcs partes per axem AB;fiue igitur A B fuperficics in altcrS 




parte fupina fucrit (vt in priorc diagrammatc) fiuc in ambabus pro- 
na (vtin pofteriorc) A finis tendit verfus B. Sedintelligendum cti- 
am cft,quod non ccrto afpeclu femper ad pun&um B fertur A, quia 
verticitas proccffit cx diuifionc in alia pun&a, vclutiin FG; vt ap- 
parct in capitc decimoquarto huius libri . EtLM iam funt in vtro- 
quc axes; nec amplius eft AB axis : Nam magnetica corporavt 
primum diuiduntur, fingulafiunt magnetica & intcgrajverticet 

quc 



DE MAGNETE, LIB. III. 

quehabent pro molis ratione, nbuis polis ex diuifione vtrinque af- 
furgentibus. Axistamen &polifemperfequuntur meridianiduc- 
tum ; quia vis iila extenditur per meridianoslapidis ab arquinoftiali 
in polos, inftituto perenni, virtute ingenid materise conuenienti ex 
longa St diuturnSpofitione &pfofpecl:u corporisidonei verfuspo- 
los telluris; a cuiusviribus permultafa^cula continiiatis informa- 
tur,incuius certas & deftinatas partes ab origine fua 3 firmitcr&j 
conftanter conuerfa permanfc 



C AP. IlL 

Quomodoferrum verticitatemacquiratper 
magnetem, & quomodo verticitas illa amit- 
iitur & imnmtatur. 

, Errum oblongum cum fricatum fuerit magnete* 
magneticas virtutes recipit non corporeas , aut irt 
corpore aliquo haerentes & confiftentes, vt in co- 
\ itione difputauimus . Manifeftum quod ferrurri 
altero flne duriterfricatumj&diutiiislapidi ad- 
i iun&um , nullam concipit naturani lapidofam, 
nullumacquiritpondus: Nam fi exigua & exadWima aurificis fta- 
tera antequam lapide taclum fuerit ferrum ponderabis 3 videbis" 
poft fricationemidem& iuftum pondus,nec diminutum nec auc- 
tum retinere. Quod fi pannis abfterges ferrum tactum, aut aqu£ 
lauabis, aut arena aut cote fricabis, minime tamen vires fuas acqui- 
fitas deponit . Fufa enim vis eft per vniuerfum corpus, &in intimis 
partibus concepta, qua? dilui aut detergi nullo modo poteft . Fiat 
igiturexamen in ignibus 9 immoderatis naturas tyrannis. Sumi- 
to fcrrum longitudinis vnius palma?, crafTitudinis pennae anferi- 
nx fcriptoris : Tranfeat ferrum iftud per fuberis corticem con- 
uenientem rotundurii,& ponaturin aquse fuperficie, &animad- 
uerte finem, qui dirigitur in feptentriones$ hunc ipfum frica ve- 
ro meridionali fine lapidis; ita ferrum tadlum in meridiem con- 
uertitur. Remoueto corticem, & impone finem illum excitum, 
inignem donec tantum candefcatferrum, quod refrigeratum vi- 
res lapidis retinebit , & verticitatem licet non tam expeditam $ 
fiue quia adhuc vis ignea non fatis continuata vires non fuperauit 

L ij. totas^ 




G VILIEL. GILBERTI 
totas, vel quia totum ferramentum non incandefcebat 5 nam virtus 
pcr totum difFunditur . Iterum corticem remoueto, & ferro toto 
ignibus immitf o, follibus vrgeto ignem , vt ignefcat totum , & diu- 
tius paulo ignitum permaneat; quod refrigeratum ( ita tamen vt 
dum refrigeratur in vnapolitionenon quiefcat)iterum fuper aquam 
ponito cum cortice, & videbis quod verticitatem amiiit acquifi- 
tam&lapide. Exquibus patet quarii difficile deftruatur immifla d 
magnete polaris proprietas. Quod fiexiguus magnes tam diil in 
eodem igne perduraiTet,viresetiam fuas amififfet. Ferrum quia 
non tam facile pcrit & comburitur, vt plurimi magnetes , vires fir- 
miores retinet , & amiflas rurfus a magnete recuperare poteft; at 
magnes vftus non reuiuifcit. Nunc verd ferrum illud magnetica 
fpoliatum forma, alio modo qua^m quoduis aliud ferrum mouetur • 
nam polarem naturam amifit ; atque cum ante magnetis tadum^ 
motum habucrit in feptentriones , poft ta&um in merrdiemj nunc 
ad nullum pun&um certum & proprium fe conuertit, fed poftea" 
lenteadmodum in polosmundilongo tempore (conccpto aiiquo 
vigore a tellure) incerte conuertitur . Dixi duplicem caufam dire- 
dionis efle,vnam infitam lapidi & ferro^ alteram verd telluri, a 
difponente virtute infitam j ob eamque caufam ( fublata iarfi in f er- 
ro polorum diftin&ione & verticitate) acquiritur denuo Jenta & 
imbecillis dire&io a verticitate telluris. Videre igitur licet quam 
difficile, & non nifi ignibus feruentibus, longfique ferri admolliti- 
emvfqueinflammatiignitione, eruitur imprefla magneticavirtus. 
Ignitio hxc cum acquifitam polarem potentiam fuperauerit , vt iam 
euifh, nec expergefa&a rurfus fuerit, ferrum illud vagans relinqui- 
tur,& diredioni prorfus ineptum . Sedampliusquomodoferrum 
verticitate afTe&um maneat, inquirendum . Manifeftum quodna- 
turamferriyehementer afficit &immutat,quod etiam mira promp- 
titudine adYe ferrum allicit magnetis prarfentia . Neque tantkm 
attrita pars, fed totum ferrum propter attritionem(inaIterofine 
tantum/ compatitur ; & ab illo potentiam adipifcitur permanen- 
tenylicet inacqualem, quod fic demonftratur. Frica filum ferre- 
uminfinevtfit excitum , &infeptentrionem conuertetur; poftea 
amputato partem eius aliquam,vid :bis tamen in feptentriones mo- 
uen,(vtantea)fedimbecillius . NamhocinteIIigendumeft,quod 
magnesinferro toto verticitatem fufcitat firmam (fibacillum ni- 
mis longum non fuerit)in breuiori obelo robuftiorempertotam 
molem, & quamdiu ferrum magneti contiguum manet paulo vali- 

diorern. 



DE MAGNETE, LIB. III. 

diorem. Cum verd feparatur ferrum ab eius contaclu, tunc rhulto 
euadit imbecillius, pradertini in fin e non ta&o: Et ficut baciJIu Jon- 
gum cuius finis alter inignemponitur& ignitus eft, inilJofineca- 
let vehementer j in fequentibus & in medio minds, in altero fine 
manu teneri poteft, Sc tepidus finis ille tantum eft ,* ita magneticus 
vigor d termino excito ad alterum terminum diminuitur $ fed in- 
ftanter ineft non temporis interuallo immittitur, non fucceffiue, 
cjuemadmodum calor in ferrum 5 narri vt primum ferrum ta&um 
eft,pertotum excitum eft. Experimentigrati^ fit 4 vel 5 digitorum 
bacillum ferri intavtum ; vt primum finem alterum tantum attinges 
magnete, finis aduerfus illico vel in idfcu oculi , concepto vigore fu- 
gat vel attrahit verforium, fi illi apponatur qusfcrh citiflime. 



C A P. IIIL 

Cur ferrum tadumacquirit contrariam verticitatem.» 

& cur ferrum l feptentrionali lapidis latere yero taBuw, 
mouetur in feptentriones telluris , a vero meridionali'in meridi- 
em ; non feptentrionali punclo tapidis affriclum ad aufirum 
^vertitur^ & auftra/i ad boream 3 njtfaifd omnes 
qui de magnete fcripferunt exifit- 
mabant . 

I Emonftratum eft antea quod feptentrionalis pars H 
pidisnon allicit alterius lapidis feptentrionalepar- 
tcm,fed meridionalem, & in fugam agit apartebo- 
1 reali appofitam alteriuslapidis terminum borealem. 
Generalis illemagnes globus terreftris ferrum tac- 
tum eodem mododifponit, & fimul magneticum 
ferrum fuis infitis viribus hoc ipfum agit , & motum incitat & com- 
ponit . Nam fiue inter magnetem & magnetem, aut magnetem & 
ferrum, aut ferrum & ferrum, aut teliurem & magnetem , aut tellu- 
rem & ferrum atellure conformatum, aut lapidis vigore corrobo- 
ratum ^comparatio Sc experimentum fuerit, mutuo conuenire & 
confpirarevtriufq; codem modo vires 8c inclinationes necefle eft. 
Sedillud querendum eft, cur fufcipiat ferrum tadtumamagnete diC- 
pofitionem motionis in contrarium polum telluris , & non verfus 

L iij. illum 




126 GVILIEL. GILBERTI 

illum terrse polum quem magnetis illius polus a quo excitum fuit, 
refpiciebat . Di&um eft ferrum &magnetem vnius efle primariae 
natura?, ferrum cum iungiturmagneti, ht vnum quafi corpus,& im- 
mutatur non Enis tantum ferri, fed reliquas etiam partes compatiun- 
tur. A, polus magnctis borealis iungitur cufpidi ferri 9 cufpis ferri 
iam facla eft meridionalis pars ferri, 




quia contiguaeft feptcntrionali Iapidis; crux ferri feptentrionalis 
euadit , Contiguu enim corpus iftud magneticum fi feparetur a po- 
loterrella?, autpartibus polo propinquis , alter terminus (fiue m 
commifTunhltera extremitas quse boreali parti lapidis contigua fu- 
it) eft meridionalis, altera^erofeptentrionalis. Ita etiam fi verfori- 
um excitum in quotlibet partes(etiam veIminutiiTimas)diuifumfu- 
criteodemplanemodofedifponentpartes iftse feparata: quopriiis 
difpofite. funt cum continua: fuerant* Quare dum manet eufpis fuper 
polum Afeptentrionalem, non eft meridionalis, fed eft quafi pars 
integri ; vbi vero diuellitur d lapide meridionalis eft, quia tendebat 
fricatus in feptentriones lapidis,&crux (altervcrforij finis)fepten- 
trionalis eft. Maghes & ferrum vnum faciunt corpus ; £ eft meridi- 
onalis polus totius j C (id eft crux) eft feptentrionalis terminus to- 
tius ; diuide etiam ferrum in E, & erit E meridionalis ad crucem, e- 
ritetiam idemE fcptentrionalis refpe&u B. Averus eftfeptentrio- 
nalis polus lapidis & attrahirur a meridionali polo telluris . Ferri fi- 
nisaver&borealiparte lapidis ta&usfit meridionalis s &conuerti- 
tur ad Boream lapidis A.-fi propefuerit, aut fi longius diftiterit a Ia- 
pide 3 in Boream telluns conuertitur. Ita femper quod tangitur ferru 
(fi folutum&liberum fueritj in diucrfam partem telluris tendit, ab 
* illa parte in quam tangens magnes collimat.Neq; intereft quomodo 
fricaturfiue cre&e fiue quouismodo oblique. Nam verticitas om- 
ni modo influitin ferrum, modd alterofine tangat. Quare omnes 

cufpides 



DE MAGNETEj LIB. IIL 



11 




cufpides in B vcrticitatera acquirunt eanderii pdftquam feparati 
fuerint , fed a Iapidis polo illo diuerfam : quare & vniuntur magneti 
inpolo B t & omnes cruccs inpraefenti figura" verticitatem habent 
aduerfam polo E, & moucntur & apprehenduntur in conuenienti 
pofitione ab E : Non aliter ac in longo lapidc F H diuifo in G, fem- 
per F & H & in integro & indiuifo moucntur ad contrarios polos 
telluris, &O&P mutuo fefe attrahunt, quorum alter feptentriona- 
lis eft, altcr meridionalis : nam fi H meridionalis in integro &F fep- 
tentrionalis fucrit ; erit in diuifo P feptcntrionalis ad H, & O meri- 
dionalis ad F: Sic etiam F&H inclinant mutuo ad connexum fi pau- 
lulum conuerfa fuerint, & concurrunt tandem coeuntque. At ii di- 
uifio lapidisfuerit meridionalis (id eft fecundum du&um meridiani 
non paralleli cuiuluis circuli)tunc conucrtuntur , & A trahit B, & 




finis B ducitur ad A,&ducitA,donec conuerfa connedhmtur &fer- 
ruminantur; quia magnetica apprehenfio non flt paralleletice fed 
meridionalitcr : Ob eamq; caufam fuper terrellam cuius poli AB, 
pofita ferramentaprope xquatore paralleletice non corabinantur 
ncquc cohxrent firmiter : 



* GVILIEL. GILBERT t I 




Atmeridionaliter fibi inuicem appofita ? firmiter flatirh coniungun- , 
tur ; non folum fuper lapidcm & prope, fed etiam in quauis diftan- 
tiaintra regentis orbis vim : Ita coeunt & agglutinantur in E, non itx 
C alterius ngurae: Aduerfi enim termini C Sc F inferro,quemadmo- 
dum anteainlapide A & B, concurrunt & cohserent. Aduerfi autem 
funt termini , quia ab aduerfis terrellse partibus & polis procedunt 
ferramenta.- Et C ad Apolum feptentrionalem eft meridionalis, & 
F ad B meridionalempolum eft borealis. Similiter etiam ferrumi- 
nantur , fi bacillum C (non nimis longum) moueretur vlterius vcr- 
fus A, & F verfus B,& fimul coniungerentur fuper terrellam vt lapi- 
dis antea diuifi A & B . Iam vero fi ta&a cufpis A fit meridionalis, at- 
quehictangas & frices cufpidem alterius ferri verfatilis non tadtam 
B, erit B feptentrionalis, &in meridiem dirigetur . Si verocutpide 
B feptentrionali tangas aliud adhuc nouum verfotile ferrum in cuf- 
pide fua, hax rurfus meridionalis crit, & conuertetur in feptentrio- 
nem: viresfibinecelTarias ferrum a magnete fi bonus fuerit magnes 
non folum concipit , fed etiam conceptas infundit in aliud ferrum, 
& fecurtdum intertium (faluis femper legibus magneticis.) In om- 
nibus iftis oftenfionibus noftris femper reminifci oportetpoJostam 
lapidis, quam ferri, fiue ta&i, fiue inta£ti,re& natura contrarios 
femper cffe polo in quem diriguntur, &anobis fic appellari vt an- 
tea docuimus . Nam in omnibus femper feptentrionale eft quod in 
meridiem tendit auttelluris aut lapidis, & meridionale quodin fep- 
tentriones vertitur lapidis. Septentrionalia alliciuntur ameridio- 

nalibus 



DE MAGNETE, LIB. II. g: 

nalibus telluris, itaincymba in meridiem tendunt . Ferrum taftum 
a feptentrionalibus magnetis altero fine fit meridionale, & tendit 
femper (fi prope fuerit intra orbem magnetis)in feptentrionalem 
lapidis 5 & in feptentrionalem partem telluris fi Iiberfuerit &foli~ 
tarius longiusalapide. Polus feptentrionalis magnetis A> 




conuertitur in meridiem telluris G, verforium in cufpide ta&umab 
A parte fequitur A, quia fa&us meridionalis . At verforium C pofi- 
tum longius amagnete, culpidem conuertit infeptentriones tellu- 
ris F,quia fa£ta eft cufpis meridionalis ex conta&u borealis partis la- 
pidis . Ita feptentrionali parte lapidis ta£ti fines funt mcridionales 
facti, feu meridionaliter exciti ; & tendunt in boream telluris : me- 
ridionali polo tacti, funt feptentrionales facti, fiue feptentrionaliter 
exciti, & vergunt in meridiem telluris. 1 



C AP. V. 

De tadtu ferrorum diuerfarum 
figurarum. 

Acilli ferrei tacli alter finis eft feptentrionalis alter 
auftralis, & in medio eft terminus verticitatis : ve- 
luti in globo terrella? , aut in ferreo gIobo,aequinoc- 
tialis circulus. Cumveroferreusannulus cx vnapar- 
te magneti affricatur , tunc polus alter eft in loco 
conta&o, alter vero in aduerfo punclo 5 poteftafq; magnetica diui- 
dit annulum in duas partes diftinctione naturali, & licet nonfiguri 
tamen poteftate & effeclu sequinocliali: Quod 11 ftilus rectus in an- 
nulum reducatur, abfq,- finium ferruminatione & vnitione,& in me- 
dio tangaturmagnete, fines ambo eiufdem etunt verticitatis.Su- 
matur annulus qui fit integer & continuus in vno loco tactus, atque 

diuidatur 




GVILIEL. GILBERTI 
diuidaturpoftcain contrario puncto 5 &in rectum extendatur, an> 
bo ctiam nnes erunt ciufdem verticitatis, non aliter atcjue ftilus ia 
medio tactus, autannulus in commiffuri non cohajrens. 

q AP; VI. 

Contrarius qui videtur motus magneticorum 
cft iufta ad vnitatem confluentia. 

N magneticis femper natura tendit ad vnitatem, 
non confluxumfoliim &accumulationem,fed con- 
uenientiam ; id vt conuertendi & difponendi vir- 
tusnon difturbaretur;veluti in exemplo fequenti 
varieoftenditur. Sit magneticum integrum CD, 




C tenditin Boreamtelluris B, &D inmcridiem A -> diuidehunc in 
mcdio & asquatore, & erit E tendens in A, &F tendens ip B. Sicut 
enim in integro, ita in diuifo natura pctit hxc corpora vniri, E Jfinis 
conuenienter & defiderate cu F rurfus coit,& coh£rent,E vero non 
iungitur vncj cum D,nec F cum C; tunc enim oportebat C conuerti 
contra naturam in A auftrum, aut D in B boream, q> eft alienum & 
incongruens . Separato lapidem inloco fe&o & conuerte D ad C, 
& optime conueniunt & combinantur . Nam D tenditinauftrum 
vtprius,&Cinaquilonem$ E&F connata? partes inminera, iam 
fiint diffitasmaxime j non enim confluunt propter affinitatcm mate- 
rialem, fed a form&motum & inclinationem fufcipiunt . Ita termini 
jfiue coniundi fiue diuili eodem modo tendunt magnetice ad tellu- 
rispolos in prima integra figura & diuifa, perinde vt in fecunda fi- 
gura,perfectumq;eftmagneticum F E in fecund^flgurS, in vnum 
icorpus confluxum, atque C Dprimitus infua ven3 genitum, & FE 




DE M AGNEf E 3 LlB. III. 
in fua cytrtba co triodo ad telldris polos coquertuntur & cbnfor- 
mantur.Oftenditurhxc conuenientia formx magneticae, in vege- 
tabilium etiarh formis. Sitvirgula cxfronde falicea autalia arbore 
quxfacilegerminat A B. A fuperna pars, B verfus radicem inferna^ 




diuide illam in C D ; Dico qudd flnis D arte putaforiS inferta rurfiii 
in C> accrefcit ; pcrinde etiam & B inferti A confolidantur £mul* 
&germinant. At D infcrta in A,aut C inB, lites agunt ncc vncjuam 
accrcfcunt, fed cmoritur altera propter pra:pofteram,& inconueni- 
entcm appofitionem, cum vis vegetatiua quaevna via procedit iam 
in contrarias partes agatur. 

CAP. VIL 

Deftinata verticitas & difponens facultas componunt 
magnctica, non vis attrahcns conucllcnfue, ncc coitio 
fola rvafidior aut rvnitio. 




In 




GVILIEL. GILBERTI 
N arquino&iali A nulla cft terminorum ferri ad 
terrellam coitio.in polismaxima.Ab «quinoctiali 
quomaior eftdiftantia , eo vehementior fit coitio 
cum lapide ipfo,& cum quauis eius parre non cum 
polo tantum . Ferramenta tamen non attolluntur 
1 propter vim fingularem aliicientem , aut vim vni- 
tam fortiorem; fed proptercommuncm illam dirigentcm , con- 
formantemue, & conuertibilem : neque cnim obelus in regione B, 
vel minimus & nullius ponderis 5 a validiflima terrella attolliturad 
perpendiculum,fed oblique adhaeret: Etiam quemadmodum ter- 
rella varie allicit viribus diffimilibus magnetica corpora,ficctiam 
nafus ferreus pofitus fuper lapidem, potentiam diuerfam pro latitu- 
dinis ratione obtinet ; veluti nafus in L fortius valido connexu era- 
uioriponderi refiftitquamin M,&in Mquam in N.Sed neq^na^ 
fus attollit obelum ad perpendiculum nifi in: polis, vt in Rgur&dc- 
monftratur «Nafus in L retinet & attollit a teni ferri vniti vncias du- 
as ; attamen erigerenon valet ad perpendiculumfilum ferreum du- 
orum granorum ; quod eueniret fi propter attradionem s aut verius 
coitioriem validiorem, aut vnitionem verticitas affurgeret. 

CAP* VIIL 

De ferramentorum fuper eundem polum rna^netis 
difcordijs, & quomodo conuenire poflunt & 

iunBim conjlare» 
I duo fila ferrea fcu binse acus fuper polum terrelk har- 
reant, cum in perpendiculum erigi debeant , in fummi- 
tatemutuofcfe auerfantur, &furcx fimilitudinem refe- 
; runt; atque fi vi alter finis verfus alterum impellatur de- 
clinataltcr & nutatab eius confortio, vt in fequenti figud. 7 

A 





DE MAGNETE 3 LIB. III. 

A>&B obeii ferrei oblique fuperpolum hserent propter vicinita- 
ten>, alioquin alter folus ere&us ftaret &perpendieulans. Extremi- 
tates enim A B eiufdem Verticitatis 3 fe inuicem horrent & fugiunt. 
Nam fi fit C feptcntrionalis polus terrellae, A & B funt etiam fepten- 
trionales fiiies: qui vero adiunguntur & detinentur-in polo G fines, 
ambo funtmeridionales. Atobeli illififintpaulo longiores (veluti 
duoruin digitorum) & vi coniungantur, cohaerent & amice vniun- 
tur 5 nec fine vi feparantur : magnetice enim ferruminantur, nec iam 
amplius funt duo diftin&ifines, fed finis vnus, vnumq; corpus^ non 
minus quam filum quod duplicatum eft &erigitur ad perpendicu- 
Jum.Sed hk cernitur etiamalia fubtilitas,quod fi obeli illi breuiores 
fuerint,vixlatitudinis vnius digiti,aut longiudinis grani hordeacei, 
nullo modo conuenire volunt, aut fimul in altum attolli ; fcilicet 
quiainbreuioribus filis, verticitas interminis a terrella" diftantibus 
fortior eft, & difcordia magnetica vehementior quam in longis» 
Quare nullo modo confortium & amplexus familiares admittunu 




Item fi ferramenta illaleuiora feu fila ferrea pendentia A & B, e te- 
nuifllmo ferico filo noncontorto fed contexto fufpendantur, grani 
vnius hordeacci longitudine a lapide diftantia ; tunc aduerfi fines 
A & B intra orbem virtutis fupra polum pofiti obeandem caufam 
abfcedunt afe aliquantulum > nifi quando valde prope funt polo la- 
pidis C, firmius tunc ad vnum terminum alliciente lapide. 

Mj. CAPo; 




134 



GVILIEL. GILBERTI 



CAP. IX. 
Figurse diredtoriae conuerfionum varietates 

indicantes. 



wswm 



Ofitafic anobis fatis probabili caulS ( iuxta Icges 
& principia magnetica) motionis ad deftinatos ter- 
minos : fupercft vt motiones illas oftendamus. Su- 
per rotundum magnetem ( cuius poli A,B)pona- 
tur verfatilc inftrumentum cuius cufpis excita eft 
polo A j cufpis illa certo dirigitur in A, & flrmiter 




allicitur ab A ; quia tacta ab A vere conuenit & combinatur cum A : 
& tamen dicitur contraria quia cum feparatur verforium a lapide 
videtur moueri in partem telluris aduerfam illi in quam mouetur 
magnetis polus A. Namli Afitfeptentrionalisterrelke polus^eulpis 
cft meridionalis verforij terminus, cuius finis alterf nempe crux) 
dirigitur in B ; ita B eft meridionalis magnetis polus, crux vero fep- 
tentrionalis verforij terminus. Sic etiam allicitur culpis ab E, F, G, 
H, & ab omni parte meridiani ab sequatorc verfus polum, d difpo- 
nente facultate j & in i jfdem locis meridiani cum fuerit verforium, 
verfus A cufpis dirigitur. Nonenim Apun&um conuertit vcrfori- 
um,fed totusmagnes, tota etiam tcllus , inmagneticis adtellurcm 
conuerfionibus, 

Figurse magneticarum dire&ionum fn recla fphaerS lapidis, &re- 
<5t£ fphaerS telluris, tum etiam polares dire£tiones ad polorum per- 
pendiculum. Omnes ha:cufpidcs tacta: funt a polo A,omnes cufpi- 
des refpiciunt A, prsetcr illam quajfugaturdB. 

Figurae 



BE M AGNETE, tlB.III, 




Figurac dircctionum horizontalium fupra corpus magnetis. Om~ 
ncscuipidcs factae mcridionales ex attritione poli borealis aut loci 
alicuius circa pol um feptentrionalem A, conuertunturinpolum A, 
& auerfantur meridionalem B, quem omnes cruccs obferuant . Ap- 




pello diVcctionem horizontalem quiaad planum horizontis com- 
ponitur; itaenim inftruuntur nautica^ & horologica inftrumenta, 
vt ferrum pendeat aut fuftineatur in arquilibrio fuper apicem acus 
acuts, quod impedit declinationcm verforij, de qua poftea di&uri 
fumus. Ethoc modo maxime humano vfui inferuit,omnes punctos 
horizontis & ventos indicans &diftinguens. Alioqui in orrini obli- 
qua fphsera (tam lapidis quam tclluris) infra horizontem fu& naturS 
declinarent verforia , magneticaque omnia $ & in polis directiones 
cffent perpendiculares ; quod in declinationis rationibuspatet. 

Lapis rotundus (fiuc terrclla) diflectus in asquatore ; & omnes 
cufpides tactae funt £ polo A. Sic diriguntur cufpides in ccntro tcl- 
luris , &mter duas tcrrellac partes fecundum sequatoris planum 

M ij. diffectas, 



GVILIEL. GILBERTI 




diffectas, quemadmodum in prsefenti diagrammatc . Hoc etiamco- 
demmodo eueniret, fipertropici planum lapidis effetdiffcctio& 
diffectarum partium a fe inuicem dhiunctio& interuallu, quemad- 
modum prius per aequinoctialis planu diuifo magnctc & difiuncto. 
Cufpides enimfugantur a C, alliciuntur a Dj & verforia funtparal- 
lela jinuicem imperantibus in finibus vtrinquc polis feu verticitate. 

Dimidium terrella» per fe, & eius diredioncs diffimiles dire&io- 
nibus duarum partiu finitimaru in fuperiori figuni oftenfis . Omnes 




cufpides tada^ab A, crucesomnes inferiores prseter mediam non 
redtefed oblique tenduntad magnetem ; quia poluseftinmedio 
planiquod antea fuit asquino&ialisplanum . Omnescufpides tadsc 
alocis diftantibusdpolo 5 mouentur adpolum (haudfecus acfifu- 
per ipfom polum fuiffent attritae) non adlocum attritionis , vbi- 
cunque fuerit in integro lapide inter p olum & arquatorem in aliqui 
latitudine. Obeamque caufam diffcrentia? regionumfunt tantum 
dux, feptentrionales &meridionaIes > tamin terrella,quamin gene- 



DE MAGNEf E 5 LIB. III. 
raliterreftri globo; riec eft vllus locus orientalis aut qccidentalisi 
nec vllx regiones vere orientales aiit occidentales ; fed, refpedual- 
tcrius fiint denominationes verfus orientern> vel occidentem par- 
teni cceli. Quarcnon re&e Ptolemaeus in quadfipartitb; regiones 
& prouincias oricritales, & occidentales facere videtuijquibus pla- 
netas male anne&it ? quem fequuntur vulgus philofophantium,& 
fuperftitiofi ariolk 

De immutatione verticitatis <3c proprietatum 
rnagneticarum,fiuedevig6ris amagnete 
excitia£ieratione 9 

Errurii magneticd influxu excitum verticitatem tiak 
bet validam fatis, non tamen aded ftabilem quin ad~ 
uerfae partis affri&u (non tantum potcntioris mag-; 
netis fed eiufdem ) immutetur, & exuatur ofnni pri- 
ftini verticitate,& nou£ aduerfS induatur . Cape 
filumferreum & vno codemq;polo magnetis ffica- 
to arcjualiter vtrumq; fili finem, & tranfeat corticem iuftum,& pone 
fuper aquam : Tumnamque fili finis alter illum tclluris polum ref- 
piciet ad quem flnis ille lapidis non conuertetur . Sed quis ille f er- 
reifili terminus ? profe&b qui vltimb fuit attritus. Huius tilaltefum 
finem eodempolo iterum frica; & couertet fe illico finis ille in con- 
trarias fedes . Rurfus priorem fili ferrei finem tange tantum eodem 
quo prius magnetis polo j atque ille ftatim imperium nadus in con- 
trarias partes trarifit . Sic proprietatem ferri fsepius immutare pote- 
ris, & nouiffime qui contaftus fuerit fili terminus imperat . Iam tan- 
dem protende tantiim aliquandiu polum lapidis borealcm , in bo- 
realem fili partem vltimo taclam^ita vtnon tangat* fed ab e4dem re- 
moueatur vno, duobus* aut etiam tribus digitis, fi lapis fortior fue- 
rit 5 &iterum proprieratem immutabit & conuertetur in contrari- 
am partem: quod etiam eueniet (licet paulo imbecillius) fi vel qua- 
tuor digitorum interuallo remotus fuerit magnes. Idem porrb effi- 
ccre poteris & auftrali & boreali parte lapidis in hifce omnibus ex- 
perimentis . Verticitas item acquiri & immutari poteft interpofitis 
laminis auri, argenti, &vitriinterlapidem &ferramenti yel fili fer- 
rei finem $ filapis robuftior fuerit, etiamfi lamina intermedia non 

M iij. tangatur 




j 3 8 GVILIEL. GILBERTI 

tangatur aut a ferro aut k lapide. Atcj; ifte vcrticitatis immutationes 
fiunt i n f crro coflato.Quod verd aitcr polus lapidis immittit & inci- 
tat,alter dcturbat & cxtinguit,nouaq; vim confert. Non enimdefi- 
deratur valentior magnes, vt infirmior & ignaua virtus exuatur, & 
noua induatur; ncc paribus viribus magnetu inebriatur ferrum, & 
prorfus incertum & neutrum fit, vt docet BaptiftaPorta; fed vno* 
codemq;magnete aut magnetibus a?quali potenti^ & robore pra> 
ditis,vires fecundum artem magneticam conuertuntur,immutan- 
tur, incitantur, reparantur, deturbantur . Magnes autem ipfe alteri- 
us vel maioris vel robuftforis lapidis attritu de proprietate fua& 
verticitatenondeturbatur,nequein aduerfas fedes in M nauicuIS, 
aut inalium polum diuerfumab illo in quem fuS natura &infid ver- 
ticitate inclinat,conuertitur . Nam vires innata? & longiffimo tem- 
porc infitseinhaercntfirmius, nec facilede antiqudpoffeffione decc- 
dunt y & quod longo tempore accreuit, non confeftim fine fubiecli 

* fiii interitu in nihilum redigitur. Attamen longo temppris interual- 
lo immutatio fit ; anno videlicet vno aut akero,aut aliquotaliquan- 
do menfibus ; cum nimirum imbecillior magnes, contra natura: or- 
dinem robuftiori appofitus permanet, adiuncto fcilicct feptentrio- 
nali polo vnius magnetis, alterius polo fcptcntrionalij aut meridi- 
onale, meridionali . Nam iic paulatim diuturnitate temporis lan- 
guefcuntimbecilliorcs vires. 

C AP. XI. 

De attridlu ferri fupcr magnetem in medhjs locisinter 
polos, & fuper terrelte acquino&ialem. 

Vmito filum ferreum trium digitorum non ta&um; 
(meliusautemeritfieius verticitas acquifita fuerit 
imbecillior, aut arte aliquadeformata) tangitoip- 
fum, &fricafuper terrellse sequatorem, in lineaipfa 
asquino&iali fecundum eins duclum &longitudine, 
in alterofinc aut finibus tantum, aut per omnes ip- 

* fiuspartes jponefilumhocmodotacl:umfuperaquam cum corticc 
fuo ; natabit vagans in vndis fine vlla acquifiti verticitate, & verti- 
citas prius infita perturbabitur . Si tamen cafu verfus polosflu&u- 
auerit, & polis telluris aliquantulum fiftetur, & tandem a telluris vir- 
tute verticitate induetur. 

CAP. 




DE MAGNETEj LIB IIL 




C A P. XII. 

Quomodo verticitasexiftitinferro quoilis excodto 

magnete ndn excito. 
f! Adenus naturales & ingenitas caufas, & acquifitas 
perlapidem potentias dcclarauimus .• Nunc vero 
j&inexco&o ferro lapide non cxcito* magnetica- 
j.rum virtutum caufa? rimandse funt. Admirabiles 
j nobis magnes &ferrum promunt &oftendunt fub~ 
tilitates.Demonftratum eftanteaf^piusjferrum la- 
pide non excitum in feptentiones ferri & meridiem,- fed &habe- 
reverticitatem,id eft proprias & fingulares polares diftin&iones, 
quemadmodum magnes, aut ferrum magnete attritum . Iftud qui- 
dem nobis mirum & incredibileprimum videbatur: Ferri metallura 
cx vcna in fornace excoquitur, effluit ex fornace, & in magna ma£ 
lamindurefcit,mairailladiuiditur inmagnis officinis, &in bacilla 
ferrea extenditur, ex quibus fabri rurfusplurima componunt inftru- 
mcnta, & ferramenta neceffaria . Ita Vane elaboratur & in plurimas 
limilitudincs eadem mafla tranfformatiir.Quid eftigituriliud quod 




conferaat 



GVILIEL. GILBERTI 
confcruat vcrticitatem,aut vnde deriuatur? Hoc fic habeto primum 
ex precedcntiferraria officina\ Ferri maflam duaru vel trium vncia- 
rum ignitam extendat faber ferrarius fuperincudem,in obelum fer- 
reum, Iongitudinis lpithama^ auc dodrantis. Sit fabervultuinfep- 
tentriones,tergo in meridiem compofitus,ita vt ferrum ignitum ver~ 
beratUm, motum habeat extcnfionis in feptentrionem ; & ita" perfi- 
ciat opusfuumvnaautalter4ferriignitione(li illa requiratur) fem~ 
per tamen dirigat ferri idem punclum duni verberat, & cxtendit, in 
feptentrionem ; & verfus feptentrionem finem illum reponat.Duo, 
tna vel plura fic perficiat ferramenta, imo centum aut quadringen- 
ta , manifcftum , quod omnia fic extenfa in feptentrionem , & fic 
repofitadum rcfrigeranturconuertuntur fuperccntrafua; &ferra- 
mentanatantiaf pcridoncosfcilicettraiedacortices)rriotum faci- 
untinaqua,deftinato finein feptentrionem . Eodem ctiam modo 
verticitatem concipiunt ex dire&ione ferramcnta dum extendun- 
tur, cudunturque, aut trahuntur, vt folent fila ferrea vcrfus aliquod 
pun&um horizontis inter orientem & meridiem, aut intcr mcridi- 
cm & occidentem, aut e conucrfo. Veruntamen quse verfus orien- 
tis aut occidcntis punclum diriguntur magis ac extenduntur, nullas 
fere aut valde obfcuras verticitates concipiunt . Accjuiritur ifta vcr- 
ticitas precipue per exteniionem.Sedvena ferri imperfe&ior in qua 
nullae virtutes magnetica? apparent, immiffa in ignem (obferuata e- 
ius verfus polos mundi fiue telluris pofitione) torrefa&aq; per o&o 
vel deccm horas • deinde cxtrd ignem refrigerata , in e&dem verfus 
polospofitione,verticitatem acquirit iuxtdpofitionem torrefacti- 
onis & refrigerationis. Ferri conflati bacillum validoigne meridi- 
onalitcr (hoc eft fecundummeridiani circuJiduclum) incandefirat, 
cxcmptumabigncrefrigcretur,«&inpriftinam temperiem redeat, 
in eadem qu& priuspofitura manens^ hinc namque eueniet vtcon- 
ucrfis ad cofdem telluris polos ijfdem finibus vcrticitatem acquirat, 
& finis qui fic relpexit Boream,inaquacum corticcante ignitio- 
nem,fiin ignitione & rcfrigerationc pofitus fuerit verfus meridi- 
em,nuncconuertituradmeridiem. Quod fiforian aliquando va^a 
& infirmior fuerit conuerfio, rurfus f eponatur in igne j & cum exi- 
miturcandens,perfede refrigereturverfus polumdquo verticita- 
tem defideramus & acquiretur verticitas . Efferuefcat rurfus idem 
bacillum contrari^ pofitione, & reponatur fic candcns donec refri- 
geratur ; nam exrefrigerationis pofitione, ( operantc telluris verti- 
citate)in ferrum infunditur vcrticitas, & conuertitur in contrarias 

priori 



DE MAGNETE,LIB. III. I 4I 
priori verticitati partes. Ita finis qui priiis refpexit feptentriones, 
nunc conuertitur in meridiem. Iftis rationibus&modis polus tellu- 
ris borealis, dat ferrifini ad illum conuerfo, meridionalem verticp- * 
tatem, & alliciturab illopolo. Atque hic obferuandum quodnon 
folumhoc contingitferro 3 quando ad planum horizontis refrigera- 
tur, fcd etiam quiuis declinatione 5 ferevfq; ad perpendiculum cen- 
tro terrae . Ita celerius a tellure cocipit vigorem & verticitatem fcr- 
rum ignitum inipfo reditu ad fanitaten^ & quafi renafcentia(in qua 
transformatur) quam pofitione tantum fimplici. Hoc meliiis & per- * 
fectius efficitur in hyeme & aurd frigidiore ; cum certius ad temperi- 
em naturalemmetallumreuertitur 5 quam in a^ftatc & calidis regio- 
nibus . Videamus etiam quid iine igne& caloribus efficere pofjit 
pofitura fola,& verfus polostelluris dire&io perfe . Bacilla ferrea 
quas diii per viginti aut amplius annos, pofita & fixa fuerunt a m eri- 
diein feptentriones (vti fsepius in a;dificijs & vitreis feneftris tranf- 
uerfim firmantur) bacilla inquam illa diuturnitate temporis vertici- 
tatem acquirunt, & conuertuntur, vel in aere pendentia, vel (impo- 
fito cortice) natantia, ad polum quem refpiciebant, & magneticum 
ferrum in sequilibrio alliciunt, & fugant 'magnetice ; multum enim 
valet diuturna pofitiocorporis verfus polos. Hanc rem (licet expe- 
rimentis manifeftis confpicuam) conflrmat quod in epiftola qua- 
dam ItalicS fcribitur, in fine libriM. Philippi Coftas Mantuani, de, 
compofitionibus Antidotorumltalice, quod italatino fermone fo- 
nat. Mantua: pharmacopola oftendit mihi fruftum ferri, omnino in « 
magnetem conuerfum , itaferrum aliud trahens vt cum magnete cc 
conferri poftet . Ferrum autem hoc cum diu fuftinuiftet*ornamen- « 
tumquoddam lateritium, fuper turrem templi fan&t Auguftiniin « 
Ariminio, tandem vi ventorum incuruatum erat, ficque per decen- « 
nium remanfit. Quod cum monachi in priftinam formam reducere « 
vellent, fabroferrariotraditum, M.Iulius Caefar chirurgus depre- a 
hendit fimile efle magneti, & ferrum attrahere Quod diuturnaver- t c 
fus polos extremitatum conuerfione factum eft. MeminiiTe itaque 
oportetquid antea pofitumfit, de verticitatis immutatione 5 quo- 
modo fcilicet ferreorum obelorumpoli alteiiantur, cum magnes il- 
lis polo tantum fuo obijcitur,&ipfos intuetur,etiamin diftantia 
paulolongiore . Eodem plane modo & magnus ille magnes (tellus 
fcilicet ipfa) ferrum afficit, & verticitatem mutat. Nam quanquam 
non tangat ferrum telluris poIum,nec telluris partem aliquam mag- 
neticam ; verticitas tamen asquiritur & immutatur; non quod po- 



GVILIEL. GILBERTI 

los tclluris & punctum ipfum quod diftat %9 gradibus a ciuitatc 
noftrS(Londino)in tot milliariorum diftantia verticitatem immutet; 
fed qudd terra tota magnetica profundior que eminet 3 & cui ferrunn 
imminet, & qua? pofita eft inter nos & polum,& vigor in orbe mao-- 
netic^ virtutis exiftens verticitatem( confpirante totiusnatura)pn> 
ducit. Regnat enim vbiqjintrd orbem virtutis fuae, telluris magne* 
tica effluentia, & tmmutat corpora .• Quse verd funt illi natura ma- 
gisfimilia & coniun&a maxime, regit &componit$ vt magnetem 
& ferrum. Quare in plurimis negotijs & a&ionibus non eft plane fu- 
perftitiofum,&vanum,pofitiones &habitudines terrarum, hori- 
zontispuncta,&aftrorumloca obferuare. Nam vt cumexvtero 
materno natus in lucemeditur, &refpirationem & animales quaf- ( 
damactiones adipifcitur, tuncplanetae&corpora cadeftiapro ha- 
bitudine fua in mundo,& pro ea quam habent ad horizontem & ter- 
ram configuratione, proprias & lingulares nato immittunt qualita- 
tes : fic ferrum iftud dum fin gitur & extenditur , a communi caufi 
(tcllure fcilicet)afficitur; dum etiam abignitione adpriftinamtem- 
periem reuertitur, verticitate fingulari pro pofitionis rationc imbu- 
itur.Longioraferramentaverticitatem aliquando habent eandem 
in vtroq; fine ; quaremagis incertos & incompolitos habent motus 
propter longitudinem & artificia praedi&a ; non aliter quam cuni 
filum ferreum quatuor pedes longum fricatur vtroq; fine fuper eun- 
dem magnetispolum. 

CAP. XIII. 

Curnullum aliud corpusprater magneticum verci- 
citate imbuatur ex attritione magnetis & cur nullum 
corpus virtuternillam immittere &incitare valeat 
nifi magmtkum fucrit. 

[Ignum innatans aquxinpolos mundi fuis viribus 
inunquam nifi cafuconuertitur: Itanequeaurifila 
necargentinec aeris, neq; plumbi albi,autnigri>aut 
vitri,per cortices traie&a &fluitantia diredionem 
vllam certam habent : ©b eamq; caufam neq,- mag- 
nete confricata polos oftendunt, aut variationis 
puncta. Quse enim per fe in polos non inclinant & telluri famulan- 

, tur 




DE MAGNETE, LIB. IIL u 

tur a magrietis ta&u ctiam minime reguntur j neque enim in eorurri 

[ vifcera ingreflum habet magnetis vigot> nequc ab illis concipitur 
magnetica forma, nec eorum formas magnetice excitantur $ neque 

; fi ingrederetur quicquam efficerct, propterea quod in illis corpori- 
bus(commiftis humorum efflorefcentiiim & formarum varietati- 
bus, aprirria tclluris proprietatc deformatis) primaria* qualitates 

\ nullaefunt. Fcrri vero virtutcs illas prima^maghetis appofitione ex~ 
citantur 3 quemadmodum bruta animalia aut homines cum e fbmno 

P expergifcuntur,tuncmotum&yires fuas exerunt.Hicmirari licet 
B.Portse manifeftum errorem : qui cum adamantis inueteratomen- 
dacio, de contraria virtute magneti recle refiftit , aliam peiorem o- 
pinionem inuehit 5 nimirum, quod ferru adamante tactum conuer- 
titur in feptentrionem. Si (inquit) fuper adamantem, ferream acum a 
adfricauerimus j deinde in cymba vel palea infixam, Vel filo fufpen- 
famaccommodauerimus , illico ad feptentrionem voluitur vt fere u 
ferrum magncte contactum, velaliquantulo languidiiis. Imo (quod « 
eft notatu dignumj aduerfa parsvt magncs ipfe ad meridicm fer- «« 
rum abigit,&cum idinqulm plurimis obelis ferreis experiremur « 
inaquis , omnes fibi adquidiftantes mutuo,aquiIonem oftcndebant. <« 
Hoc quidem contrarium eflet regulis noftris magneticis. Ob eam- * 
que caufampericulum nos fecimus feptuaginta adamantibus pra> 
itantibus, coram multis teftibus,in plurimis obelis & filis, arte ac- 
curatfffima, in vndarumfuperficie(per fuos nimirum cortices tra- 
iectis) fluitantibus j nunquam tamen hoccernere licebat.Deceptus 
eft ille a ferri ipfius in obelo,autfilo verticitate acquifiti a tellure(vt 
fupra ) declinauitq; ad fuum certum polum ferrum ipfum ; quod illc 
nefciens,ab adamante fieri putabat. Sed caueant naturalium rerum 
fcrutatores 9 ncillifuisexperimentis male obferuatis ampliusdeci- 
piantur, & literariam rempub , erroribns cVineptijs perturbent. A- 
damas aliquando Sideritis nomine infignitur, non quod ferreus fif 
aut quia ferrum ducit , fed propter fplendorem ferro micanti 
fimilem; quali praeftantiflimi adamantes refulgent; 
Hinc multa imputantur adamanti a pluri- 
mis, quae reuerS fideriti mag- 
neti compctunt. 



CAP, 



GVILIEL. GILBERTI 



GAP. XIIII. 

Situs magnetis nunc fupra ? nunc infra corpus mag- 
neticum in aequilibrio fufpenfum,neq; virtutem 3 neq; 
*verticitatem magnetici corporis immutat 9 

Vod preterire re&e non poffumus, quiarecens er~ * 
ror exmala Baptifta* Portse obferuatione ortus de~ 
lendus eft : Exquo etiam (improba repetitione)tria 
componit capita, videlicet dccimum oclauunx, tri- 
celimum primum,quadragefimum fecundum. Non 
enim lapis aut ferrum magneticum , in aequilibrio 
pendens,aut in aqui natans, ficum fuperiusferruautalterum lapide 
admoueris , in certa aliqua puncla attrahitur, & difponitur 5 ii po- 
fteainferiusetiam appofueris,incontrariaspartes conucrtetur : fed 
femperad eofdem lapidis terminos, ijdem ferri autmagnetisfincs 
dirigentur, etiamfi quouis modoinsequilibrio fufpendaturmagnes 
autferrum, aut fuper acum vt libere conuerti poflit collocetur.De- 
ceptus eft^lapidis alicuiusinxqualiorefigura; autquia nonappo- 
fite rem tradaret. Quare van& opinione fallitur, & conijcere.fibi li- 
cere putat, quod quemadmodum Iapis ar&icum & antar&icum po- 
lum habet ,itd etiam & occidentalem, & orientalemj&fuperiorem 
&inferiorem habeat polum.Sic ex ineptijs conceptis & admi(fis,va- 
nitatesalise oriuntur. 

CAP. XV. 

Poli , sequator, centrum, in integro permanent, 
O Jlabiliter perftant : ex diminutione, & partis 
alicuius fepararione, variant, &alias 
fedes accjuirunt, 

It terrella A B, cuius centrum E, dimetiens (vt etiam x- 
quinoclialis circulus) D F. Si amputaueris partemfver- 
bi gratii per circulum arclicum) G H, manifeftum eft 
quod polus qui fuit in A , nunc fedem habetin I. Cen- 

trum 






trum vcr6&^quino(5l:ialistahtum rcceduntverfus B vtftmper fint 
in mcdio molis reli&ae intcr planum ar<5tici circuli G I H &poIunx 
antarcticum B . Itaque fegmentum terrellse comprehenfum inter 
planum prioris aequino&ialis (qui nimirum ante partis illiusampu- 
tationem fuerat) D E F, & nouiter acqiiifitum aequatorem M L Ni 
sequale femper erk femifll partis illius amputatae GIHA* 




Quod fi pars dctra&a fuerit i latere C D 3 poli& axisnon eruntin 
A B linea, fed in E Fj & ineadem proportionc axis immutatur, vt 
in luperiorc figurS asquator. virium enim & virtutum loca illa,feu 
potitis virtutum termini quas a forma tota deriuantur, quantitatis 
& figura? immutatione promouentur : Cum omnes hi termini & to- 

N y tius 



14* GVILIEL. GIL&ERTI 

tius & omnium fimul vnitarum partium confpiratione affurgant> 
verticitafcjucautpolusnoneftvirtusinnata parti,aut terminoali- 
oiicerto, autmaterias deftinata; fed virtutisin illam partem incli- 
natio. Et quemadmodum terrella diuulfa atcrra , non amplius 
habet polos & aequatorem telluris, fed proprios &fuos; ficeti- 
am fi rurfus diuifa fucrit , in alias procedunt partes illi formarum 
virtutumquetcrmini&diftincliones. Quod fimagnes aliquomo- 
do diuifus fucrit vel paralleletice,vclmeridiona]iter 5 ita vt ex immu- 
tatione figurse, vel poli vel aequator in alias fedes recedant j fi tan- 
tum naturali fitu apponatur pars amputata &integro coniungatur, 
etiamfine aliqua agglutinatione aut fcrruminatione$redeunt ite- 
rumad primas fedesvirtutumtermini,aciinulla pars corporis am- 
putatafuilTet.Cumintegrumfucritcorpus, integra manet forma; 
fed cumcorpus diminuitur , nouum fit integrum, & nqua aiTurgit 
integritas vnicuiq; magncti vcl minimo, magnetico etiam fabulo, 
&arenae cxiguas deftinata. 

C AP. XVI. 

Si meridionalis pars lapidis imminuta fuerit, 
aliquid etiam detraheturde virtute bore- 
afts fartis: 

Am ctfiborcaliparte allicitur ferri magneticimerk 
dionalis finis,& abigitur d meridionali j tamen mc- 
ridionalis pars lapidis non diminuit fcd augct bore- 
alis partispotentiam. Quare fi lapis difTectus & di- 
uifusfuerit perarcticum circulum, vel pertropicQ 
cancri,aut sequatorem ;meridionalisparsfuopolo 
non tam valide allicit magnetica vt prius : quianouum exoritur in- 
tegrum, & sequator mouetur a priftin^ fede &procedit,prop- 
tcrfe&ionem illam lapidis.In priore ftatu quid aduerfa 
pars lapidis vltrd planum aequatorismolem 
augct,verticitatem etiam,&poten- 
tiam, motumq; ad vnita- 
tem corroborat. 

CAP. 




D E M A G N E T Ey LIB. IIL 



G AP. XVIL 

De vfu & prseftantia verforiorum ; & quomodo 
yerfbria ferrea diretforia horologiorum y tum nau^ 
ticx pyxidis fila confricentur,vt validiorem 
acquirmt uerticttatem* 

Erforia magnete praeparata, tam multis in huma- 
navitaacl:ionibus inferuiunt; vtmeliorem in illis 
tangendis & magnetice excitandis artem, & con- 
ueniente operandimodum tradidifte, non fueric 
alienum.Ferreoobeloin aequilibrio fufpenfo,& 
magnetice pra?parato, venat ferrea? diuites 8c me~ 
talli feraciores cognofcuntur; Magnetici lapides, argiilae, temecpe 
auc crudae aut pra^parata; difqernuntur . Ferreus obelus ( nauticx 
pyxidis anima) in nauigationibus ftupendus dire&or, & tanquam 
dei digitus, viam indicat; & totum terrartim ambitum (totfeculis 
incognitum) commonftrauit ^Hifpani, (vt & Angli) fjepiusorbem 
vniuerfum (ingenti circuitu) nautica? ffyxfdis beneficio, circumna- 
uigauerunt . Qui per terras peregrinantur, autdomi fedent, horo- 
Iogia-habentfcioterica . Magneticus index venas in fodinisperfe- 
quitur , fcrutaturque : Huius ope cunicuJi in vrbium expugnatio- 
nibus aguntur; tormenta& inftrumenta bellica no&udirigunturj 
locorum topographias, acdificiorum areis diftinguendis &politi~ 
oni , aqucE duetibus fub terra excauatis inferuit . Ab illo pendent 
inftrumenta ad inueftigandam ipfius tam declinationem , quam va- 
riationem excogitata. 

Quando ferrum alapide viuificatur, mundum fit & nitidum,nul- 
3£ rubigine aut forde foedatum, ex optimo aciario. Lapisipfe terfus 
fit 3 nulloque humore madidus, fed fplendido aliquo ferramentole» 
uiter limatus . Nihil autem valet percuffiolapidis cummalleo. HiC 
ce modis nudum nudo adiungatur, friceturque, vt firmius mu- 
tuo conueniant: non vtcorporea materia lapidis adiuncta adha?~ 
reat, fed fricatione conteruntur Ieuiter,&(derafis inutilibus) vniun- 
tur intime j vnde virtus affurgit magis inclyta in ferro cxcitato . A, 
modus optimus verforiutangendi cumcufpis polum attingit & ref. 
picit ; MediocrisB, cum refpiciendo,paruo interuallo diftat i polo : 

N ij* Perinde 




GVILIEL. GILBERTI 




Pcrinde fnediocris ctiam C, proptcr aucrfam d polo cufpidem,-pe- 
iorqui longius diftat D : malus qui parallclctice tranfuerfim para- 
tur F : Nullius virtutis &plane excors & inualidus eft magneticus 
index qui in asquatorc confricatur U« Obliquusindire&us G,& ob- 
liquus indirectus auerfusH, mali . Haecita pofita funt vt vires indi- 
carent diftinctas lapidis rotundi. Sedartificeslapidem plerumq,- ha- 
bent magis in conum tendentem, magifq- ob iliam formam poten- 
tem, cum in fumma eminentiS fitpolus, in quofila confricant fua. 
Habetctiam aliquando Iapis in fummo & fuperipfumpolum, glan- 
dcm artificiofam, fiue nafumex acie paratum,virtutis ergo. In cuius 
fummo ferrea verforia atteruntur, vnde conuerfionem faciunt ad e- 
undempoIum,ac fi fupcr illam partem lapidis remotiglande eflent 
pr.zparata.Sit lapis fatis magnus & robuftus; verforium etiam fi lon- 
gius fuerit, fatis efto craflum,, nonadmodum tenue ; cufpide medi- 
ocri,nonnimis acut^quanquam virtus non tantum fitin ipfacuP 
pidc, fedin toto ferro . Validus& niagnus lapis non ineptus cftad 
omnia verforia confricanda; nifi quod aliquando fuo robore dc- 
clinationem quandam ferri, & perturbationem inlongioribusver- 
forijs efficiat: vt quod ante tactum ,ad planum horizonris quie£ 
cebat m ^quilibrio, nunc tactum & excitum inclinet altero fi- 
ne, quantum erecta acus fuper quam voluitur pcrmittit. Qua- 
re in longioribus verforijs, finis qui futurus eft Borealis, ante- 
quam confricetur paulo lcuior efle debet, vt accurate poft tac- 
tum in arquihbrio maneat. Sed verforium hoc mbdo pnepara- 

tum 



DE MAGNETE, UB. III 
tumpcius fuum officiumfacit, longius vltra xquino&ialem circu- 
lum . Praeparatum vcrforium rcponatur in fu£ capfula, nec tanga- 
tur alijs magneticis, nec in propinquis eorum vicinijs maneat - y ne 
aduerfis viribus potdntibus, aut ignauis, incertum cuadat Bc hebcs. 
Si etiam in altero pblo lapidis , alterum fincm verforij fricauerisj 
conftantius fua munera objbit verforium, praefcrtim fi oblongum 
fucrit. Ferrum magnete ta&um virtutcm magneticam in fe excita- 
tam, etiam perniulta fecula firmam validamq; retinet, fi fecundum 
naturammeridionaliter non paralleletice repofitum fuerit^ & neq; 
rubigine, neq; externo aliquomaloab ambiente deformetur. Per- 
peram proportionem quserit Porta magnetis & ferri.- quia inquit 
paruum ferri corpus,non capax effe poterit magne^ virtutis j ingenti 
enim vi magnetis abfumitur. Suam ferwmplene virtutem concipit, 
etiafi fit ponderis vnius fcrupuh rantunijmagnetis vero moles mille 
librarum.Vanum etiam eft planiufculum verforium in fine ta£to fin- 
gerc, vt melius fiat & perfe&ius magneticuna, atq; vt optime parrj- 
culas quafdam magneticas- recipiat, teneatquej ciim acutje cufpidi 
vixpars aliqua inhaerebit: Qui^putauit adnsefu partium magnetis 
(tanquam pilorum) virtutem immitti & conferuari; cum particulae 
illxtantum derafse fint ferri attritufupermolliorem lapidemjtac» 
tumqj ferrum non minus dirigitur in Boream & Auftrum, fipoft ta~ 
c1;um, arena\ autfmyride lapide,aut alia qu&uis materia repurgatum 
fuerit , etiamfi longa huiufmodi attritione , exteriores eius partes 
imminutae atque abfumptaefuerint. Verforium cumtangitur,opor- 
tet femper definere in finem : alioqui fi a cufpide verfus medium fri- 
cetur magnete, minor excitur in ferro verticitas, aliquando nulla, 
aut valde exigua.Nam vbi vltimus conta&us , ibipolus eft & verti- 
citatis terminus. Vtfirmiorverticitasin ferro per magnetis affrictu 
paretur, oportet in feptentrionalibus regionibus conuerterc verum 
polum magnetis feptentrionalem, verfus lummum cceli; in quo al- 
ter finis verforij atteretur,qui pofted in feptentriones telluriscouer- 
.tetur; Aliumveroterminum verforij fiiper meridionalem terrella* 
polum,vcrfustellurem conuerfumjfricariiuuabitjquificexcitus iri 
meridiem inclinabit.Inmeridionalibus regionibus vltra^ aequatorerri 
diucrfa eft ratio: caufahuiusdiffimilitudinis demonftraturlib.2.cap, 
34. in quo oftenditur, (combinatione quadam manifefti terrella^ 
& telluris ) cur magnetis poli diuerfa ratione fint alter altero robu- 
ftiorcs. Si inter duorum magnetum terminosinter fe conuenientes, 
virtutc, figur&\& mole a:quales,v.crforium ta&um fueritmullas vires 

N iij. acquirit 



GVILIEL. GILBERTI 




acquirit vcrforium. A, B, duo magnctes coeuntcs diffimilibus tcr- 
minis fecundum naturam j C, cufpis vcrforij ab vtrifq; fimul ta&us 
non excitur ( etiamfi illi magfictes fecundum naturam conne&an- 
tur) fi fuerint arquales i fin insequales fiicrint, virtus acquiritur a va- 
lidiore. 

Cum verforium excitur magnete ? incipc in mcdio, &ducitover- 
foriumad eiusfinem ; in finc continuetur applicatio leuiffimo circa 
finem affridu, aliquo tempore,minuto fcilicet horaeyno aut altcro; 
non itcretur motus d medip ad fincm (vt folent) iti cnim perucrti* 
turverticitas. Moraaliqua defideratur; nam etfiin inftantivigorin- 
funditur,& excitur ferrum ; tamen vicinio magnetis & mora conue- 
nicnte, conftantioraffurgit & firmius in ferropermanfuraverticitas. 
Etiamfi armatus lapis maius ferri pondus attollat quam inermis; ta- 
men verforium non fortius cxcitur armato lapide,quam inermlSint 
duo fila ferrea eiufdem logitudinis,ex eodem filo conflata: exciatur 
alterum armatofine, altcru inermi,manifeftum qudd cadem verfo- 
ria in paribus diftantijs eodem armato magncte & inermi principi- 
umhabcnt motus, autfenfibilcm inclinationcm ; quod menfura & 
longiorc iunco cognofcitur. Valcntius autem excita citius 
commouentur ; imbecillius excita, asgrkis, & non 
nifi propius admota : cxperimcntum 
fit in aqlia cum acqualibus 
corticibus. 



LIBER 



DE MAgnETE, LIB. IIII. 



LIBER QVARTVS. 



C AP. 1. 
DE VARIATIONE; 

E diredionchadeniis di&umeft, ac fi irs 
rerum naturi variatio nulla effet - } hanc c- 
niminpratcedenti phyfiologia omiffamj 
& negleciam voluimus, perinde acfiirj 
globo terreftri perfecto, &omnibusnu- 
merisabfoluto nulla effet . lam vero cum 
directio magnetica telluris , malo aliquo 
&labe de vii rc&S &meridiano decedat* 
illius erroris caufa occulta & abdita, cjuaj 
j multorum rlfentes perturbauit & incaP 
fum mifere ftrfiti eruenda nobis&de- 
monftranda eft . Qui demagneticis motionibus ante nos fcripfe- 
xunti nullam differentiam poluerunt inter dirC&ionem & variatio- 
nem, fed vnam volunt &fimplicem effe magnetici ferri conuerfio- 
nem. Sed dire&io vera, eftad vcrum meridianum corporis magne- 
tici motus, & in eo conllftentia terminis fuis conuenientibus vtrinq» 
verfas polos. Contingit autem f^piffime per mare, per terras, non in 
vcrumpolum , magnetica ferra refpicere j fedin punctum aliquod 
Honzontis meridiano finitimum diftrahi , &dcflectere,non fblum 
verforium&magnetica ferramenta ,contpafli fiue pyxidis nauticse 
ferrum -> fed etiam in fua cymba terrellamjvenam ferream, & fcrre- 
os lapides, & terras magneticas apte pr^paratas . Terminos namq; 
(acpius diucrfos a meridiano fuispolis refpiciunt . Eft igitur variatio 

(obferuata 




GVILIEL. GILBERTI 
(obferuataperinftrumenta, autpyxidem nauticam variationis)ar- 
cushbrizontjs intcr communcm eius cum vero meridiano interfe r 
clionem, & deflexionis in horizonte tcrminum, liue magnctici de- 
uiahtis profpe&um . Arcus ille varius eft & diuerfus pro loci ratio- 
nc.Variationis termino vulgomagnus attribuitUr circulusqui varia- 
tionis dicitur,& magneticus mcridianus tranfiens per fummum cce- 
li &punctum variationis in horizonte. Fithsecvariatioinfepten- 
trionalibus terrae regionibus aut ^ feptcntrione in ortum, auta fep- 
tentrione in occafiim : In auftrinis fimiliter ab auftro verfus orien- 
tem, aut verfus occidcntem.Quare verforij aut compafli tcrminum 
obferuarc oportet tendcntem in Boream in Borealibus, alterum 
vero auftrum refpicicntcm in auftralibus telluris partibus; quod na- 
uigantes plerumque v fcioliq; non intelligunt $ tantum enim boreale 
timm compafli (quod Boream refpicit) vtrinq; obfcruant . Di&um 
a nobis antea eft omnem motum magnctis & ierri,conuerfionemq; 
omnem,inclinationem,&conftantiam,ab ipfis magncticis corpori-* 
bus, & ii cdmmunimatre,& tellure procederc, quae harum virtutum 
omnium & proprietatum fons eft, propagatrix, & origo . Perinde* 
terra eft variationis huius & inclinationis in diuerfum Horizontis 
punctum caufa; fed quomodd &quibus poteftatibus ampliiis inqui- 
rendum. Atq; hic prius rcijcienda eft vulgaris illa recentiorum opi- 
niodemontibus magneticis, autrupc aliquS magnetica, aut polo 
phantaftico a polo mundi diftante, quibus motus pyxidis aut verfo- 
rij componeretur. Quam opinionem Fracaftorius ab alijs ante in- 
uentam, ipfe coluit & auxitj omnino tamen cum cxperimentis non 
confentit.Nam adpropordr>nem&a:quaIitatcm gcometricam in 
varijs locis per maTcpertfcras variationis punctum mutaretur in 
Eurum, aut occidcntem, (cmperq; polum magneticum, verforium 
obfcruarct : fed expcrientia docet nullu ccrtum cffe polum, aut ter- 
minum in tcjlure pro variationc fixum . Immutantur cnim arcus va- 
riationis varie &erratice\ vt in varijs mcridianis,ita v ctiam in codem 
meridiano, & cum iam magis magifq; deuiaret magneticum fecun- 
dumillam recentiorum opinioncm vcrfus Eurum , fubito inparua* 
loci mutationc ,a feptentrionc in fauonium diuertit, vt in Boreali- 
bus propeNouamZcmlam. Praetereain regionibus auftralibus,& 
mari , longo interuallo abjpquatore verfus polum antar&icum, fre- 
quentes funt & amplas vaff ationes, non folum in feptcntrionalibus, 
a montibus magncticis. Aliorum vero cogitationes vaniores fiint & 
magis nugaccs; vt Cortcfij dc virtutc commouente cxtri ccelos 



omncs. 



DE MAGM*TE,LIB. III I. 

omnes : Marfili j Ficini de fteM in vrfarPe tri Peregrini d e polo mun- 
di : Cardani ab ortu ftellae in cauda" vrfae : Beffardi GalJi d polo zo- 
diaci: Liuij Sanuti dmeridiano quodam magnetico; Francifci Mau- 
rolyci ab infula magnetici : Scaligeri i cxlo & montibus : Roberti 
Normanni Angli aloco refpe<5tiuo. Relictis igitur hifce opinioni- 
bus,a communi experientia" ditfentientibus 3 aut minime demonftra- 
tis j veram variationis caufam perfequamur . Magnus magnesfiue 
terreftris globus, ferrum (vt dixi) in feptentriones & auftrumdiri- 
git; ferrumq; excitum verfus illos terminos expedite fe componit. 
Cumveroglobus tellurisinfuperficie Mmancus fit*.&inaequaliy, 
variS naturi deformatus,fummafque habeat &conuexas partes(ad 
aliquot milliariorum profunditatem) nec natura ncc corpore vni- 
formes, fcd contrarias & diffimiles $ fit, vt vis illa tota telluris diuer- 
tat in eiusperipheri&magneticacorpora verfus robuftiores &emi- 
nentiores continentes magneticas partes . Quare in fuperna tellu- 
ris fuperficie a vero meridiano magnetica paululum perucrtun- 
tur . Etiam cum globifuperficies diftin&afit in terreftres & aqueas 
eminentias, in magnas terras continentes, in oceanum, & maria va- 
ftiffima; vis vero omnium motuum magneticorum , d terreftri fit 
natura conftante & magneticS, qua? in maiore continente magis 
praeualet, nonin aquofa^fluida, & incerta ; fequitur quod verfus ter- 
ram magnam,fiuecontinentem magis eminentem, a quouis meri- 
diano(fiue per mariafiue perinfulas tranfeunte ) orientem verfus, 
aut occidentem,a vero polo inclinatio magnetica panihus quibu£ 
dam fiat • ad forrioremnempe, fiue altiorcm & eminentiorem glo- 
biterreftris magneticam partem . Nam cum diamerer tellurisfit 
milliariorum Germanicorum plus quam i7t>o,terrar illa* magnse in 
altnmafcendere poffunt acentro telluris, fupra altitudinem fundi 
oceanijVltraquatuor milliaria, & tameaa tellus globiformam obti- 
nebit, licet in fummo aliquantulum insequalem . Quare adingen- 
tem molem terrarum prominentem ; magneticum tanquim ad for- 
tiora conuertitur (promouente tellure tota) tantum quantum vera 
verticitas perturbataadmittit, &deiure decedit. Sed variatio non 
itaverecontingitproptereminentiorespartes terreftres imperfe- 
diores, & continentes terras , quam propter insequalitatem globi 
magnctici, & veram tellurem quse_fub terris continentibus magis 
eminet quam infra marium profunditates . Videndum igitur quo- 
modohuius phyfiologia; Apodixisab expcrimentis*certioribusin- 
ferripoffit. AGuinea: littore, ad viride promqntorium , Canarias 

infulas } 



GVILIEL. 0LBERTI 

infulas , rcgni Maroccnfis fines; inde per Hiipanias littora, Gal- 
lix, Angli£,Belgia% Geimanise, Dania: 3 Noruegix j cum a dextri 
parte, & in drtum in toto illo itinere terra continens , vafta?que & 
coniun&a? regiones; a laeua,maria ampliffima, & ingens pelagus 
longe lateque pateant : confentaneum eft (vt multorum etiam in- 
duftria obferuatum) in Eurum conuertere fe magnetica corpora 
a vero polo aliquantulum ad validiores, & magis egregias terre- 
ni globi eminentias. Longevero aliterin orientalibus oris Ame- 
ncx feptentrionalis : Nama" regioneFlorida,per Virginiam,No- 
rumbegam , ad Caput Rafum, vltraque in feptentriones, verfori- 
um verfus occidentem conuertitur. Inmedijsveroquafiinterual- 
3is, vt in occidentalioribus Azoricis ? polum verum refpicit. Non 
tamen propter meridianum illum , aut conuenientiam meridiani 
cum polo aliquo magnetico , vt vulgus philofophantium exifti- 
mat, aut in meridiano illo toto , fimiliter ad eafdem mundi p]a- 
gas contorquet fe corpus aliquod magneticum. Nam in eodem 
mcridiano iuxta Brafiliam longe aliter euenire folet , vti poftea de- 
clarabimus. Variatio (caneris paribus) femper minor eft iuxta x- 
quino&ialem,maior in maiore latitudine ; modo non fueritvalde 
prope polum ipfum. Quare maior variatio in Noruegia?, & Bel- 
gix littore, qudm Maroci aut Guinesej maior etiam apud Caput 
Rafum, quamin Norumbegse, aut Virginias portubus . In Guinese 
maritimis magneticaferramenta inclinat in Eurum tertiS parte vni- 
us rumbi* in infulis capitis viridis dimidio : in Marocenfi littore du. 
abus tertijs:in Anglia ad oftia Thamefis rumbo integro:Londini vn- 
decim gradibuscum trientc fere. Magnetica namq; virtus mouens 
fortior eft in maiore latitudinc , regioncfque ampliores tendentes 
verfus polos dominanturmagis ; qucmadmodumin terrelM vbique 
facileapparet. Namvelutiin veradire&ione, magnctica corpora 
tendunt veffus polum (terminum fcilicctrobuftiorcm , toti 
promouente tellure:) ita etiam verfus robuftiores ex- 
celfiorefq; partes aliquantuluminclinant ac- 
tione totius, fimul & ferramen- 
torum conactu. 



CAP. 



DE M AOHETE, LIB. Ilii 



CAP. II. 

Quod variatio ab insequalitate eminentium 
telluris partium ^fficiatur. 

Emonftratur hoc ipfurrj rrianifefte per tcrrellarrij 
hoc modo :fitlapis rotundus aliquS parte imperfc- 
dior , & marcore labefa&atus ( talem habuimus 
partequSdam cariofa,ad fimilitudinem maris At- 
lantici, fiue Oceani magni) pone fila ferrea longi- 
tudinis granorum duorum hordeaceorumfuperla- 
pidcm,vt in fequente figura . A B, Terrclla partibus quibufdam 
imperfeclior, & virtute incircumferentia, inxqualis; 




A 




Vcrforia E,F,non variant; fcd dire&e polum A refpiciunt : pofitar 
funt cnim in medio firmse & valentis partis terrella? , Iongius ab im- 
perfecli ; fuperficies pun&is & lineis tranfuerfis infignita, imbecilli- 
oreft. O ( verforium) etiam non variat (quia in medioimpcrfedas 
partis) fed in polum dirigitur, non alitcratq; iuxta occidentalcs A- 

zorcs 



io 



5 GVILIEL. GILBERTI 

zores in tellure. U8cL( verforia) variant, ad proximas enim fam„ 
respartes inclinant. Hoc vt manifeftum eft in terrella cuius fuperfi- 
cies ad fenfum imperfcclior eft; ita in aSjs integris & perfe&is etiam 
cernitur, cum vna pars lapidis robuftiores fepe x habeat exteriores 
partes, quae tamen manifefto fub fenfum non cadunt. In tali terrelli 
demonftratio variationis, & robuftarum partium inuentio talis eft. 




Sit A polus, Iocus variationis B, Regiones robuftiores C vcrfori- 
um horizontale in B variat & polo A, verfus C: It£& variatio oftcn- 
ditur, & valentiora magnetis locaagnofcuntur . Firmibr fuperficics 
inuenitur etiam tenui filoferreo, longitudinis duorum granorum 
hordeaceorum : Namcum inpolo tcrrelte perpendiculariter eri- 
gatur, inalijsverolocis verfus sequatorem inclinetj invno eodem- 
que circulo parallelo fi magis ere&um fuerit in vno loco,quam in a- 
!io; vbimagis attollitur , ibi pars &fuperficiesterrella? firmior eft. 
Etiam cum filum fcrreum pofitum fuper polum magis inclinat in v- 
nam partem qusim in aliam. 




Expc^ 



DE M AGNET£,LIB. IIII. 

Experimentumfitperfilum lorigumferreum,trium digitbrum,po- 
fitum fuper polum A, ita vt medium eius iaceat fuper polum: Con~ 
uertitur finis alter a B verfiis C, nec vult acquiefcere verfus B : At in 
perfeclo vndique & sequali quiefcet fuperpolum , verfus quoduis 
pun&umsequatoris dire&um. Aliter,- fintduo meridiani qui con- 




ceniant in* polis A B, in iequalibus arcubus D A, & C A, adeoq; m 
eorumjerminis D &C,erigantur filaferrca - y in D (fortiore regio- 
ne)magis attolletur filum quim in Gimbecilliore. Atq; ficagnofci- 
tur firmior magnetis pars & validior, qua* fenfu aM s non percipere- 
tur. Inperfe&a, & per omnes partes sequali & fimili terreM, atque 
inparibus a polo diftantijs varietas nulla eft . Oftenditur variatio 
perterrella,cuiuspars ampla 5 eminentiorpaul6qdim reliquafuper- 
ficies,verforiu allicit dvera direclione, (totii terrella promouente) 
etiamfi cariofanon fit & corrupta.Terrella in fuperficie insequalis» 



1B 




O j. Oftcnditur 



itf GVlLlEL. GILBERTI 

Oftenditur paruo obelo pofito fuper terrellam, aut breui verforio; 
conuertunturenimi terrella verfusmolem extantem ,& eminenti- 
as magnas.Six; perturbatur verticitas in tellure & magnis continen- 
tibus, qua: plurima? eleuata? funt fupra funda marium, & verforium 
a rectis aliquando femitis (fcilicet a veris meridianis) deuiare faci- 
unt . In terreM fic demonftratur : Finis verforij A 3 non dirigitur re- 
dein polum P,fi fuerit eminentia Ipatiofa in terrella B : Ita cufpis 
C variatd polo propter eminentiam F.In medio inter vtrafcj; emi- 
nentias, G verforium collimat in verum polum, quid paribus inter- 
uallis ab vtrifq; eminentijs B & F diftans, ad nullam diuertit/fed ve- 
rum meridianum obferuat>maximein pari eminentiarum robore. 
Inaltera vero parte N verforium variat dpoloM, verfuseminentias 
H,nec dparua emincntiain terrella O (quafiinfulaaliquatelluris 
in oceano) prohibetur, fiftitur, aut rcfrenatur. L vero non impedi- 
tus in polum M dirigitur . Alio modo demonftratur variatio in ter- 
rella ficutin tellure : Sitpolus telluris A, a^quatorB, circulusparal- 
Ielus latitudinis 30 graduum C ,magna eminentia extenfa verfus 
polum D, altera eminentia cxtenfa apolo verfus aequatoreJE. Ma- 
nifeftum,qu6dinmedioD,verforiumF,nonvariat; fed Gmaxime 




deflcxit^ 



D E M AGNETE, LIB. IIII. 
defle£tit,H vero minime,cum fitlongius remotuma 1 D. Similiter 
etiam verforium l dire&e verfus E pofitum,non defle&it apolo, fed 
L & M conuertunt fe a polo Aj verfus eminentiam E. 



C A P. III. 

if I vJI» ( 'if.iO'. «jiG i~j<f ijti-j VI/L) y t '< »0/2£lLs Rfl *T0/ 1 rj^itVl 

Variatio vniufcuiufque loci con- 
ftans eft. 

T olirri inclinauerit magneticum verfusdrientem, 
aut occidentem ; itd etiam nunc arcus variationis 
idem manet in eodem loco, & regione,fiue fuerit in 
rhari aut continente; & itaerit in perpetuum im- 
mutabilis^niiimagna fuerit continentis difTolutio, 
& interitus terrarum, qualisfuit AtIantidisregionis 3 
de qua Plato & veteres commemorant . Variationis conftantia & 
profpedtus verforij adcertum in horizonte pun£tum in fingulis re~ 
gionibus demonftratur, pofito exiguoverforio fuper terreHam in 
fuperficie inatqualem : femper enim diuertit pari arcu a meridia- 
no . Oftenditur etiam per inclinationem verfdrij ad alterum mag- 
netem : quanquam vere v fit per conuerlionem totius in tellure,& 





tcrrella: Ponefuperplanum, verforium,cuius cufpisdirigiturverfus 
feptentrionem A ; collocato magnetem B appofite, tali interualloj, 
vt verfbrium verfus B diuertatad punctum C, & non vlterius- Mo- 
uetoferru verforij tam fgpe quam volueris(immota pyxide&mag- 
nete)& certo femperrecurret adpun&um C.Perinde Ci appofueris 

O ijo Iapidem 



GVILIEL. GILBERTI 
lapidcm vt iufte dirigatur in E, cufpis reuertitur femper in E, non 
in aliud punclum pyxidis. Perindeex terrarum pofitione, & fum~ 
mitatum globi terreftris diftincta natura,(vincentibus quibufdam 
terrenis & magis magneticis regionum eminentijs ) variatio fit cer- 
ta quidem in vno & eodem loco, diuerfa tamen& inasqualisex 
locorummutatione, cum dire&iovera&polaris, ab vniuerfoglo- 
bo terreftri nata, diuertitur aliquantulum verfus particulares emi- 
nentias robuftiores, in fuperficie manca. 



C AP. I III. 
Arcus variationis non immutatur aequaliter 

fro locorum diflantijs. 

N raari amplo cum nauis fecundo fertur vento in 
eodem parallelo 3 fi variatio immutatafit vnico 
gradu in itincre ccntum milliariorum, non perin- 
de centum milliaria fequentia alium diminuunt 
gradum.Erratice enim variat magncticum pro tcr? 
rarum pofitione,habitudine 5 &robore,- etiam& 
propter diftatiam : Veluti a" Sorlingis infulis ad Terram nouam cum 
vfqueadeoprogreiTumfit vt inverumpolum magneticum dirige- 
retur , tunc procedente haui, prim^ vi3 variatio crefcit in Borrholy- 
bicum, fed obfcurius, & minore difTerentia* ; Inde vero augetur ar- 
cuspariinteruallomaioreproportioncjdonec nonlonge a conti- 
nente abfuerit nauis ; tunc enim maximevariat: At antequam terram 
ipfam appellit,aut portum ingrcditur,diftantiS quadam,diminuitur 
rurfus pauiulum arcus . At fi a parallelo illo multum vel verfus au- 
ftrum aut feptcntriones in curfu declinauerit nauis, variabit 
magneticum magis aut minus pro terrarum pofitio- 
ne, & rcgionis latitudine. Nam f caneris pa- 
ribus) maior variatio in latitli- 
dinemaiore. 




CAP, 



DE MAGNETE*U&IIIL 



CAP. V. 




Infula iri Oceanb variationerri non mutat, vt 

neq; magnetum metalla. 



Nfulse etiamfi niagis fint magneticx quani maria^ 
tamen magneticas dire6l:iones aut variationes non 
immutant. Nam ciim direc1;io 3 motus fit a poteftate 
totius telluris, ridn ab attr actione alicuius tumuli, 
u fed a difpoiltione & conuerfione totius: Ita variatio 
(quse eft directionis perturbatio) eft verx conuerfionis error & 
magnis telluris inaequalitatibus ortus, vnde v ipfaverfus ampliffima 
& robuftiora, pariim diuertit mobilia magnetica . Quoddellua 
Infula mirantur nonnulli (quae licet magnetum ferax fit, tamen ver- 
forium (fiue naiitica pyxidula) nullam facit in illam peculiarem in- 
clinatione, curri prope nauigiainTyrrhenopelago fenintur) vtiarri 
oftenfa caufa fufiicere poiTetjka etiam hx caufaeputande funt s quod 
virtus magneticorum minOrum ex feparumaut nihil extra fuame- 
talla extendatur : Variatio enim non fit propter attractionem r vt illi 
volurit qui magncticos polos excogitarunt. Metalla etiammag^ 
netica adnata tantum funt telluri vera?, non innata, quare illa totus 
non obferuat globus,neq; ad illa feruntur magnetica,quod demon- 
ftratur diagrammate eminentiarum. 



cAp.Vi. 

Quod variatio <3c direclio fintadifpofitrice vi telluri^ 
&conuertibiIi magnetica naturS, nonabattra&ionc, 
aut coitione^ aut aiia occulta cauf i. 

Voniam magnes magnetica(apud vulgusphilofo- 
phantium) quafi rapere & conuellere putatur,nec 
vere vllas alias vires, quam toties decantatas attrac- 
trices animaduertunt fcioli ; igitur motum omnem 
inboream & meridiem aballiciente &aduocante 
natud aliqua fleri exiftimabant . Sed primus Ro- 
O iij. bertus 




l$ % GVII^EL. GILBERTI 

bcrtus Normannus Anglus non ab attraclione ficri oftcndere con- 
tendit, quare & refpe&iuum pun&um tanquamad abdita princi- 
pia tcndens excogitauit , ad quod fcmper ferrum ta&um dirige- 
retur, non attracliuum ; fed magnopere errauit etiamfi priorem 
crrorem deterfit de attradionc . lllc vcro demonftrat fuam opinio- 
nem hoc modo : Sit vas rotundum aqua plenum j 




in medio aquae fuperficiei collocabis filum* ferreum exiguum, cum 
iufta cortice rotunda,vtinnatettantum aquse inasquilibrio : fitfilum 
ta&um prius magnete,vt fortius oftendat variationis punctu, veluti 
punctum D ; maneat in fuperficic per aliquod tempus : Manifeftum 
quod filum integrum cum cortice non mouetur ad limburn vafis D; 
quod facerct fi attraclio adueniret ferro per D; & cortex e loco fuo 
moucretur. Wxc Roberti Nomianni Angli aflertio probabilis eft, 
&attra£tionem dc mcdiotollerc videtur, quiamanet ferrumina- 
qua non fluctuante, tam in directione in polum ipfum ( fi vera fuc- 
rit dircclio ) quam in variatione &directione deprauata: Moue- 
turque circa centrum fuum,non latione aliqu^ ad vafis limbum.Sed 
dire&io ab attractione non fit 5 fed a difpofitrice & conuertentc fa- 
cultate, quae in tota tellure exiftit, non in polo aut parte aliqua lapi- 
dis attrahente, autin mole emincnte extra veri circulipcripheriam, 
vt variatio fieret propter attractioncm illiusmolis. Praetered vis 
directoria lapidis & ferri, & fuper centrum volubilitasnatiua, mo- 
tum directionis efficit, & conformationis , quo includitur declina- 
tionis etiam motus : Nec attrahit terreftris polus quafi terrena vis 
polo tantum infita eflet, fed in toto exiftit vis magnetica 3 in polo au- 
tem eminet & exccllit . Quare acquiefccre corticcm in medio, & 
in limbum vafis non moueri excitum magnete ferrum, magnericae 
nature confentaneum &conueniens eft, quemadmodizm perter- 

rellam 



DE MAGNETE^LIB. llll 




rcllam dcmonftratur : cjuia obelus ferreus fuper Iapidcnrt inC,ha> 
rct in C, nec vlterius auclliturab A polo, aut partibus polo propin- 
quis : perinde in D pcrftat, & direclionem facit verfus A polum; h£- 
ret tamen inD,dcdinat etiam in D conucrtibili naturaquaTe adter- 
rellam componit : de qui plura in declinationc di&uri fumus. 



CAP. VII, 

Cur variatio non fit maior a laterali illa caufa quam 
ha&enus obfcruata fuit, quae raro vifa eft duo piinda 
nautica fyxidis attigifie, nifi frofe 
folum. 

Ellus proptcr latcrales validioris globieminentias s 
ferrum & magnetem avero polo,fiue meridiano 
vero, gradibus quibufdamdiuertit. Veluti apud 
nos Anglos Londini vndecim gradibusvariat& \i 
fjln alijs quibufdam locis aliquanto maior cft vari- 
atio , non tamen multo pluribus partibus in vM vn- 
quam regione remotus eft ferri finis a mcridiano . Nam vt a ver3 
terrae vcrticitate fempcr dirigitur ferru; ita continentis terrae(quem-\ 
admodum totius terrcniglobi ) polaris natura pergit verfus pdlos | 
atqueetiamfi moles illa magnetica corporaa meridiano diuertat j 
cademtamen conFormatj&difponitearundcmterrarum (ficut eti- 
am totius tclluris) verticitas, ne in Eurum maiore aliquo arcu con- 
uertatur. Quantus vero fit inlocis omnibus 3 & quot gradus & minu- 
ta in locis omnibus variationis in horizonte arcus comple&atur, 
non eft facile generali aliqua methodo conftituere \ quoniam ex 

diuerfis 




GVILIEL. GILBERTI 



A 



diuerfis caufis fit maior autmi- 
nor. Nam & robur vere. vertici- 
tatis loci & regionum eminenti- 
um, tiim diftantie^ earum & a Jo- 
co propofito, & a polis mundi, 
confiderandae & inter fe confe- 
rendas funt, quse quidem exadte 
comprehendi non poffunt: Ita 
tamen methodo noftrainnotef. 
cit variatio, nullus vt grauis er- 
ror marinos perturbet curfus. 
Si pofitiones terrarum vnifor- 
mes elfent & meridionaiiter re- 
to,nonmancas& abrupte 5 fim- 
plices eflent variationes prope 
terras; quales in fequenti figu- 
ra apparent. 

Demonftraturhoclogo mag- 
nete, cuius polifunt in terminis 
A B ; medium & iEquino&alis 
C D,G H &E F(Imea^)fintpro 
meridianis in quibus verfbria 
difponuntur , quorum deuiati- 
ones maiores funt in maiore di- 
ftantia ab a;quatore. Sedmari- 
timarum habitabilis terrc par- 
tium inxqualitates, vaftiflima 
promontoriajampliiiimi finus* 
montofa: magifqj excelfa* regi- 
ones ; inasquales magis,aut pra?- 
cipites,aut obfcuriores efficiunt 
variationes: Inmaiore etiam la- 
titudine minus certas,magifque 
incompofitas. 



CAP. 



DE MAGN ETE,LIB. IIII. 



C AP. VIIL 

De pyxidis nauticse vfitatse compofitione, & 

de diuer/itatepxidum diuerfa- 
rumgentium* 

N capfula ligneS caua rotundS, cuius fuperiof 
pars tota vitro clauditur , verforium fuper cufpi- 
dem longioiem in mediofixamimponitur.Clau- 
fura ventum , & aeris motum ab externo impctu 
prohibet. Pervitru intus difeerni omniapoffunt. 
Verforium circulare eft,ex leui materia(vti char- 
ti) conftans, cui fubtus ferramenta magnetica anne&untur. Super- 
ne 3 2 fpatia (quae vulgo pun&a dicuntur) pro totidem in horizon- 
temathematicis interuallis aut ventis diftribuuntur, qui notis qui- 
bufdam diftinguuntur, & lilioindice feptentrionali. Pendetcapfu- 
la ad planum horizontis in sequilibrio, in annulo asreo , qui in alte- 
roetiam a^quilibratur tranfuerfim pendulus in pyxidc fatis ampla s 
appolito plumbeo pondere; vnde ad planum horizontis fe confor- 
mat, etiamfi nauis afludibus varieiaaata fuerit . Fcrramenta aut 
funt bina (coeuntibus terminis) aut vnum ouali fere fonnS promi- 
nentibus terminis, quod certius & celcrius fuu officium facit : quod 
orbi chartaceo aptandum eft, ita vt centrum orbis fit in medio ferri 
magnetici. Sed quemadmodum variatio fit in horizonte, a puncto 
meridiani interfecantis finitorem ad redos angulos : fic propter va- 
riationem, artificcs in diuerfis regionibus & vrbibus, varie pyxidem 
nauticam defcribunt, & magnetica ferramenta orbi illi chartaceo* 
in quo 32 rpatiorumtermini, fiue pun£ta ponuntur , varie connec- 
tunt. Vulgd igitur in Europa 4 funt diuerfas compofitiones & for- 
ma?.Prima ciuitatum in Mari mediterraneo, in Sicilia, GenoS, & 
Venetiarum repub. In illis omnibus ferramenta iti in.yerforio 
chartaceo,rofa: aut lilio fubnectuntur,vt (vbi nulla eft variatio) in 
vera feptentrjonis & meridiei pun&a conuertantur. Quare variati- 
onispunducxactefem^er oftendit feptentrionis notalilio fignata, 
cumin orbcmobili apcx ipfe lilij,vna cum fubiunctis magnetico- 
rum filorum finibus, in variationis pundo acquiefcit . Altera ver6 
bantifci, in toto Mari Balthico,& Belgicis prouincijs ; in qu& ferra- 

menta 




16$ GVILIEL» GILBERTI 

menta orbi fuflixa 5 lilio vergunt in oriente J vnius rumbi. Pro naui- 
gatione in Ruffiam diuerfitas eft f, Qua* vero pyxides Hifpalis, Vty- 
ffiponae,Rupelk,BurdegaIte, Rothomagi, &per totam Angliam 
conficiuntur, habent interuallum { rumbi. Ab iftis differentijs maxi- 
nii in re nautica\& inmarina difciplina creuerunt errores.Nam cum 
diredionales locorum maritimorum ( vt promontoriorum, portu- 
um, infularum) pofitiones, nautica: pyxidis adminiculo adinuenta: 
primumfuerint j mariniqjxftus, pleniue maris tempora ex luna^ po- 
fitione fuper hoc vel illo pyxidispunclo(vt vocantjreperta fmtj 
oportet ampliiis inquirere in quanam regione vel fecundum cuius 
regionisconfuetudinem fa&a fit pyxis illa nautica, qua locorum il- 
lorum dire&iones, seftuumque marinorum tempora obferuata pri- 
muminuentaque fuere. Nam qui pyxide Britannica vfus marina- 
rum tabularu maris Mediterranei dire&iones fequutus fuerit, plu- 
rimumillumdred^otramite aberrare necefle eft. Itaqui vfusfue- 
ritltalicapyxideinMari Britannico, Germanico, autBalthico vn^ 
cum viitatis m ilhspartibus chartis mannis, dere&iorevia fsepius 
declinabit. Ifte. difTerentias fa&ce funt propter dilTimiles variationes 
vt grauiores errores euitare poflent in illis mundi partibus . At Pe- 
trus Nonius pyxidenautica\nueverforio (quod acum Hifoani vo- 
cant) meridianum quserit, nullahabita ratione variationis : mukafq" 
vrget geometricas demonftrationes, fundamentis omnino vitiolis 
(propterminorem rerum magneticarum vfum & cxperientiam)in- 
nixas . Eodem modo Petrus de Medina cum variationem non ad- 
mittit, artem nauticam plurimis erroribus deformauit. 

CAP. IX. 

Anlongitudo terreftris inuemripofijt 
pervariationem. 

Ratum hoc opus nautis effet, & geographia? maxi- 
mum mcremenrum adferret . Sed fpc vana & cogi- 
tatione inani illuditur B. Porta cap. 3 8. libri ^.Nani 
cumexiftimat quod fecunc^mmotum permeridia- 
nos,ordinem&proportionemfequeretur ma^ne- 
> 5 b * ticum ; vt quantd propinquius orienti fuerit \ t^nto 
„ magis verfus onentem deuiaretj quantd autcm verfus occidentem 

perrexeris, 




D E MAGNE te, lib. mii i 

perrexeris,eoad occidentem ferrea cufpis vergeret; (qubd omni- « 
no falfiffimum dft.J Putatfe longitudinis verum inuenifle indicem; « 
fed fallitur : Hifce tamen (quafi omnino vera effent) admhTis j & a£ 
fumptispyxidemmagnamfacit gradus& minuta indicantem,qui 
proportionalesiftas verforij immutationesobferuentur* Atprinci- 
pia illa funt falfa & male v inuentajpeffimeque animaduerfa : nam non 
declinat inEurum magis verforium qtiia iter factum eft in Eurum i 
& licet variatio in dccidentalioribus regionibus Europas, & Maris 
adiun&i fit in Eurum, & vltra Azoricas paulo mutetur verfus occi- 
dentem: tamen variatio varijsmodisincertafempereft,tamprop- 
ter longitudinem , quam latitudinem , & propter acceflum verfus 
terras magnas, terrenarumque eminentiarum magis prseualentium 
habitudinem $ nec meridiani alicuius regulam fequitur,quemadmo~ 
dum anted demonftrauimus . Tali etiarri vanitate feipfum & lefto- 
res plurimum excruciat Liuius Sanutus . Quod vero vulgusphilo- 
fophantium&nauigantium,exiftimat meridianum per Azores In- 
fulas tranfeuntem variationistermlnos defignare ; ita vtinaltera" & 
aduerfameridianiilliusparteperinde magneticum polos vereref- 
piciat j quod idem & lohannes Baptifta Benediutus, & muki alij de 
arte nautica fcribentes exiftimant, omnino verum non eft. Steuinus 
(referente Hugone Grotio)in fiia portuum inueniendarum ratio- 
ne, per meridianos variationem diftinguit : In Coriio nempe infula cc 
magneticum indicem verum feptentrionem indicare $ fedquo quis « 
indemagis orientem vcrfus proficifcetur 5 edmagis itidem videbit c C 
Chalybem' avofoM^v, doncc peruenerit vfqjadvnum milliareverfus cc 
orientem a Plimmutho : vbi variatio ad fummum perueniehs,eft i 3 « 
grad. 24 mi. Abhinc rurfus incipit decrefcere Anatolilmus, vfq; ad « 
Helmmudam: (qui locus nonprocul & Northocapo Finomarchi 6€ 
diffidet) vbi iterum fcptcntrio vere N defignatur , Longitudo a Cor- « 
uo ad HelmChudam eft 60 graduum ; In Plimmutho vero cuius lon- «c 
gitudo 3 o graduum, maximam efte Chalyboclifin . Sed ifta licet in « 
hislocis aliqui exparte vera fint, nequaquam tamen in Corui infu- 
lasmeridiano toto, verfbrium feptentriones vere afpicit : Neque in 
Plimmuthi meridiano, alijs in locis variatio eft graduum 1 $, mi. 24^ 
necin alijs Hemfhudani meridiani partibus verum polum indicat. 
Nam in meridiano tranfeunteper Plimmuthum , in Latitudine 60 
graduum variatio maior eft Euroborea ; in Latitudine 40 graduum 
multominor ; inLatitudinegraduum 20 exiguaadmodum.In Cor- 
ui meridiano, etiamfi iuxta infulam nulla fit variatio, tamen in Lati- 

tudinc 



GVILIEL. GILBERTI 
tudine 55 graduum, variatio eftin Zephyroboream circiter j rum- 
bi.- In latitudine 20 grad.verfus Eurum verforium inclinat; rumbi. 
Iti non conuenienter per circulos maiores & meridianos termini 
variationiseonftituuntur,multominus iic proportiones incremen- 
ti , aut decrementi in quamuis cceli partem probe inueftigantur. 
Quare elattumeni aut auxanomeni anatolifmi, aut dyfilmi • vel ac- 
crefcentis, aut decrefcentis magneticsedeuiationis regula?,taliar~ 
tificio inueniri minime poiTunt. Qux pofted fequuntur rationes va- 
riationisinmeridionalibus teme partibus eodem modo cpxfnx, 
prorfusvan^funt&abfurda!,aLufitanisquibufdam nautis propa- 
latae, non conuenientes cum obferuationibus 5 vt etiam obferuatio- 
nesplurimas male admiffie . Sed portuum inueniendarum ratio, in 
magnis & longinquis nauigationibus,per variationembene perfpe- 
aa (quemadmodum a Steuino inuenta eft, & a Grotio rclata)mag- 
ni eft momenti, 11 modo idonea in promptu fint inftrumenta 7 qui- 
bus inmari magneticadeuiatio certd cognofci poterit. 

. CAP; X. 

Cur varijsin locis prope poluiu, variationes fint 
multo ampliores, quamin minore 
Latitudine. 

Erforium cum fuerit in sequatore aut prope arqua- 
torem tellurfs, variatiofepius exigua eft,plerum- 
que nulla. Inmaiore Latitudine 50,70 aut 8ogra- 
duum, amplirlima^ nonnimquam variationes exi- 
ftunt. Huiusrei caufapartim a telluris natura,par- 
tim d verforij difpofitione pctenda eft.Tellus con- 
uertit magnetica, dirigitq; verfus polos valide insequatore; in polis 
nulla eft direc"tio,fed tantum firma per conuenientes terminos coi- 
tio. Directio igiturinualidioreftpropepolos,quia v ex conuertibili 
natudt fua 3 verforium declinat plurimum , nec valide dirigitur 3 ter- 
rarum vero, earumqj cminentiarum vis robuftior eft, -1 tota teilure 
manante vigore,tum etiam variationis caufae magis in propinquo 
funt: Quare verforium magis a verofcopoadillas eminentias de- 
fledit. Sciendum etiam quod dire&io verforij fuper acum ad pla- 
num Horizontis, multo validior eftin sequatore, quam alibi vfpi- 

am, 




DE MAGNETEj LIB. IIII. \C 9 
am , a verforij difpbfitione \ & pro latitudinis incremento infirmi- 
or euadit dif e&io . Namina*quatore iecundum naturaffi ad pla- 
numhorizontisdirigitur vefforium; inalijs vero Ibcis prseter na~ 
turam fuam , in a?quilibrium cogitur, & in eodem externi qua- 
dam vi compulfum manet: quia natura fdi declinaret fub Hori- 
zonte 5 pro latittidims ratione, vtiri declinationis libro demonftra- 
bimus . Quare infirmior euadit & in polo ipfo nulla eft dire&io \ 
Ob eamque caufam facile vineitur dire&io imbecillioravariatio- 
niscaufisfortioribus, & propepolum verforium a meridiano ma- 
gis defle&it . Demonftratur per terrellam^ fupef cuius aequatorem 
fi filum ferreum duorum digitorum ponatur, valide v & celeriter 
verfus polosin meridiano dirigetur j inmedijsvero interuallis im- 
becillius; vbi etiam cernere licet prscipitem prope polos vari- 
ationem. 

CAP. XI. • j 

Cardani error quserentis diftantiam centri 
terra a centro mundiper mdtum Her^ 
eulei lapidis; 5 . de propor^ 
tionibus. 

Vam procliue fit labi & errare abfque veris expe* 
rimentis , dum abditse rerum caufe inquiruntur, fa- 
cileapparet ex Cardani craffiore errore; qui diftan- 
tias centrorum mundi & terra? , per variationem 
magnetici ferri 9 graduum inuenifle feputat.Ex» 
iftiiriauit enim vbiq; terrarum,nouem femper gra~ 
dibus variationis pun&um in Horizonte^vero feptentrionc 
in eurum diftare 5 vnde ille diuerforum centrorum 
demonftratiuam rationcm fingit, 
vanifllmo errore. 



P j* CAR 




170 



GVILIEL. GILBERTI 



CAP. XII. 

De variationis quantitate inuenienda ; quantus fit 
arcus Hori^ontis a meridiani interfeUione 
ar&ica, aut ahtar&ica , ad magne- 
tici ferri refpeclum. 

Erusmeridianus totius negotij fundamentum eft 
praecipuum, qui cum certo eognofcitur, facile e- 
ritpyxidenautica(cognui eius compolitione & 
magneticorum ferramentorum applicatione)auc 
alio quouis Horizontali verforio ampliore, va- 
riationis arcuminHorizonte exhiberc. Per pyx- 
idulam nauticam variationis fatis amplam(obferuatis binissequa- 
libus folis altitudinibus ante &poft meridiem Jvariatio exvmbra 
innotefcit : Obferuatur folis altitudo per radium, aut per quadran- 
tem ampliorem. 

Aliomodo faciliore, & propter amplitudinem inftrumenti cer- 
tiore, fuper terram variatio inuenitur . Sit tabula crafla quadrata 
ex conuenienti ligno , cuius fuperficies in longitudine frc duorum 
pedum,in latitudine fexdecim vnciarum : fiiper quam defcribe fe- 
micirculos aliquot vtintabellafequenti/ed numeroplures. Incen- 
tro ftilus seneusadperpendiculum erigatur - Sitindex etiam veria- 
tilisa centro extenfus ad extremum femicirculum • verforium vero 
magneticumin fua fouea vitro inclullim : deinde inftrumento plano 
cum fiio perpendiculo, tabula iufte ad Horizontis li.bella difpona- 
tur ; & verte lilium inftrumenti vcrfus feptentrionesyiri vt verfori- 
um vere acquiefcat fupra mediam fouea? lineam , qua? variationis 
in horizonte pun&um intuetur . Tum hora aliqui matutirid conue- 
nienti(o&au$ fcilicet aut nona) obferua vmbrx apicem a ftilo pro- 
ie&am cum peruenerit ad proximum femicirculum ; & nota locum 
apicisvmbra? creta, aut atramento; deinde circumducito verfati- 
lem indicem ad notam illam , & obferuato illum gradum in Hori- 
zonte a lilio numeratum 3 quem index oftendit . Pomeridiano tem- 
pore vide quando vmbra? extremitas rurfus peruenerit ad femicir- 
culi illius peripheriam , & indice advmbrasapicemperducloquse- 
re gradumex altera parte lilij. Ex differentia graduum innotefcit 

variatio, 




DE MAGNETEj LIB. tllL 




GVILIEL. GILBERTI 
variatio 3 detra£to ex maiore,minorenumero,dimidium reli&i, eft 
arcus variationis . Multisalijsinftrumentismodifque cumpyxide 
nauticaxonuenientevariatio quseritur^ per globumetiam, nume- 
ros,per triangulorum&finuum rationcs,cognitalatitudine &fa- 
davnSobferuatione altitudinisfblis: Sedviseillse& modi minoris 
funtvfus,cum quaerere permseandros & ambages fuperfluum fit 
quod promptius, & tam certo fieri poteft breuius . Nam totum ar- 
tificiumeftinidoneo inftrumentorum vfu, quibus folis loctis ex- 
pedite & celeriter (quia non permanet fed proceditjf apprehendi- 
tur; namauttremitmanus, autcaligat fcnfus,autyitium fecit in- 
ftrumentum. Praetereatam expedita eft obferuatio altitudinis ex 
vtraque parte meridiani atque exvna tantum,&poli fimul eleua- 
tionem perquircrc. Et qui vnam apprehcndere poteft altitudinem 
per inftrumentum poteft& alteram, fi vna incerta fuerit perit om- 
nis labor per globum, numeros, finus, & triangulos : laudanda ta- 
men funt illa Mathematicorum ingeniorumcxercitia. Facileeft 
cuiuis fi in terrS. conftiterit, per ccrtas obferuationes , & idonea in- 
ftrumenta variationem cognofcere praefertim in rcctiore fphaera : 
fedinmariproptermotum,&inconftantiam aquarum, exa£tanon 
poffuntfieriexperimenta,ingradibus &minutis;vix vero vfitatis 
inftrumentis in rumbi tertiS parte , aut medietate : in maiore prse- 
fertimlatitudine: hinc tot nauigantium falfa& improba obferuatio- 
num monumenta . Nos vero fatis conuenienti & expedito inftru- 
mentOjper ortum ftellarum quarundam 5 per ortum folis aut occa- 
fum,in feptentrionalibus per ftellam polarem, deuiationeminue- 
niri curauimus : fimplici enim inftrumento , & minus curiofo inter 
marinos flu&us,variatio vcl a peritis agnofcitur certius : cuius com- 
pofitio talis cft. 

Ad pyxidis nauticae veras & meridionalis forniam(autniic|o ver- 
forio aut fimul cumorbe chartaceo^fiatinftrumentum^cuilisdia- 
meter fit ad minimu vnius pedis j diuidatur limbus in quatubr qua- 
drahtcsj quadrantes finguli inpo gradus. Pyxismobilis (vtiiinau- 
tico inftrumento fieri folet) fubtus grauiore pondere fcxdecim 
librarum libranda eft. In Pyxidispendcntismargincin principijs 
quadrantum oppofitis,hemieyclus in medio in conum aiTurgens e- 
rigatur(pedibus hemicycli vtrinq; in marginis foueis fixis)ita vt fum- 
mum coni fit perpendicularc ad Pyxidis planum; in eius fummitate 
regula fexdecim digitorumpermeditulliumtanqudm librileiniun- 
clura vt moueri poffit,inmedio^tanquam axcfirmatur : In regulae 

\ finibus 



GVILIEL. GILBERTI 
finibus fint pinnulaj paruae cum foraminibus per qux folem aut 
ftellas obferuarc poflumus. Per folem orientem autoccidentem 
in aequino&ijs optime variatio per inftrumentum hoc & expedite 
pcrcipitur. Inalijsetiam partibus zodiaci fole exiftente deuiatio 
innotefcit,habid poli altitudine , qua cognita, amplitudinem in 
Horizonte, & diftantiam a vero ortu, tamfolis quam ftellarum flx- 
arum fequentium,per globum, aut tabulas, aut inftrumentum^cog- 
nofcerequispoterit. Poftea v numeratis a vero oriente amplitudi- 
nis ortiuse gradibus & minutis vaf iatio facile innotefcit . Obferua 
ftellam trium praxedentem in Baltheo Orionis, vt primum appa- 
ret in horizonte ; dirigito inftrumentum verfus illam, & obferua 
verforium , nam cum ftella ortum habeat in vero oriente, vno ple- 
rumque gradu'Verfus meridiem,videre licetquantum verforium 
diftat 5 meridiano , habitS ratione vnius illius gradus . Poteris eti- 
amftellam polarem ar&icam obferuarecum fueritin meridiano, 
aut in maxima diftantia d meridiano trium fere graduum ( ftella 
polaris diftat a polograd.2 min.55 iuxta obferuationes Tycho- 
nis Brahe) & per inftrumcntum, variationem cognofces fecundum 
artem,addendo vel detrahendo proftaphaerefin diftantia: ftell^ & 
meridiario (fi in illo non fuerit) congrucntem . Inuenies quando 
inmeridianofuerit ftellapolaris cognito folis loco,& noclis ho- 
r£ : etiam exercitatus illudfacile intelliget per vifibilem inclinatio- 
nem afterifmi, fine magno errorc : neque enim minuta qusedam cu- 
ramus, vt nonnulli, qui dum graduum minuta affequi laborant in 
mari, intcgro plcrunque rumbo aberrant. Pcritus, in ortu folis aut 
ftellarum,aliquid refradioni concedct, vt exactiore vtipoflit cal- 

StelIaeLucifJae& fpediafse. quae non longc 
dijlant ab aquatore, quas orientes pbferuare 
iuuabit aut occidentes j exaltitudine poli, & 
declinatione Uellarum , cognita amplitudme 
ortiua in Bori^pnte.fer globum, tabulas, aut 
infirumentum^ yndeyariatioarttficiofo calculo 
inteliigitur. 

Oculus 



DE MAGNETEj LIB, XIII. 



Jiftcnfo retta r Declimti@ . 



Ociilus Tauri 

Sinifter humerus Orionis 

Dexter humerus Orionis 

Prsecedens in cingulo Orionis 

Canis maior 

Canis minor 

Lucida Hydra 

Caput Geminorum auftrale 

Caput boreale 

Cor Leonis 

Cauda Leonis 

SpicaVirginis J . t 

Ar&urus 

Cor Aquila; 



B 55 15 53 B 

72 24 4 5 B 

83 30 6 19 B 

77 46 1 16 A 

91 10 15 55 A 

10 9 41 5 55 B 
137 10 5 3 A 

110 21 28 30 B 
107 4 32 10 B 
141? 8 13 47 B 
171 38 16 30 B 
iP5 44 8 34 A 
29 13 21 54 B 

W 5* 17 35 B 



Injlrumentum ad inueniendam amplL 



ortiuam in hori%^nte 9 




tnem 



DEfcribatur circuli peripheria,& per diametros duas fefe in cen- 
tro eius ad angulos rectos interiecantes, in quadrantes diuida- 
tur. Harum diametrorum altera sequino&ialem circulu,altera mun* 
diaxem defignabit. Diuidantur quadrantes illi finguli (more confu* 
eto)inpogradus 5 quorum quinto vel decimo cuiq; ab vtriufq; dia- 
metri vtroq; fine>in vtramq; partem,note^numeroru indices)in du- 
obus Iimbis fiue marginibus extra pcripheriam illamhuic vfui defti^ 
natis^afcribantur.AiinguIis deinde gradibus linesere^tse sequatori 
parallelse ducantur.Tum parabis regulam fiue alhidadtfm, circuli il- 
lius diametro sequalem, & in eafdem omnino partes diuifam,in quas 
diuifaeft circulidiameteraxemmundi repraefentans . Regulse hu- 
iusmedio,appendiculaqu2edam adhserens relinquaturj qu£ medi- 
umfiducialis Jineadpfius regula?, centro circuli conneclatur: quin- 
tseautemvel decimse cuiqueparti iftius regulae,numeriadiungan- 
tur, d centro in vtramque partem progredientes . Defignathic cir- 
culus, meridiani planum ; centrum eius, ipfum orientis vel occiden- 
tis pun&um, id eft horizontis & asquatoris intcrfe&ionem mutuam; 
omnesillse linese sequatori sequidiftantes, folis & ftellarum paralle- 
losdenotantj regulse, fiue alhidadse lineafiducialis horizontem ; e- 
iufque partes 5 horizontis gradus ab opcidentis orientifue punclo in- 
cipientes, fignificant. 



Itaquc 



I 7 5 



GVILIEL. GILBERTI 




"i|o " 1" T j|q " i' '^lo"^ o" 1' '^'jTf Sy ? ' 



Itaquc fi datae loci latitudini ab vtrouis illius diametri tcrmino 
quaeaxemmundi defignatnumerata:,linea regulsefiducialisappli- 
cetur; deinde folisvel ftella? cuiufuis data declinatio (minor com- 
plemehto latitudinis loci) ab aequatore in inftrumenti limboinue- 
niatur ; paralleli ab illius declinationis pun&o du&i fe£tio in hori- 
zonte, vclfiduciali regula? fiue alhidadas JincS , ftella* datae , folifue 
amplitudinem ortiuam, ad datamloci latitudinem indicabit." 

CAP. 



DE M AGNfef fe 5 LIJB. HII. 

C AP. xiii. 

Obfcruationes variationis a nauigaritibus^ plerunqd© 
juntyaritf & incerte : partim ab errore & infcitia> <& 
inftitifnentorum impcrfe&ionibu$$ partirri drriarirard 
itatrancjuillo^t^vmbr^ mtluminaiufi} 
in mfitumentts confiare 
fojfmu ; 



] 




|| B illo tempore quo primum variatio pyxidis anim- 
aduerfa fuit, nauigantium nonnulli diligentiores 
dirTerentiam afpe61:us nauticaepyxidis varijs modis 
inueftigarefatagerUrit. Nontamen exafte vt opor- 
tebat fa&um hoc efi% magno artis nauticas incom* 
modo . Aut enim indo&iores viam aliquam ceftio- 
r em non intellexerunt, aut malis & abfurdis vfi funt inftrumentis % 
atit conie&ufam aliquam tantiim ex praui opiniohe d meridianqa- 
li<jUo primo, aut polo magnetico fequuntun Etiamdum alij exa^ 
lijs exfcribunt, & pro fuis obfcruationibus oftentant; qui primi om- 
nium ineptiiTimi, obferuationes fcriptis mandauemnt, tcrriporis 
quafi prasrogatiuS ab alijs in pretio habentur ; neque putant pofteri 
tutum eflTe abillis dhTentire* Hincin longis nauigationibus, prae- 
fertimad Indos orientales,Lufitanorum inartificiofa fpe&antur mo* 
numenta deuiantis pyxidula? : Nam qui eorum fcripta legit , facile 
intelligetjin plurimis illos crrare, rieerectepyxidulasnauticseLu- 
fitanicse (cuiusliliumdimidiorumbia ferramentis verfus occiden- 
tem inclinat) compofitionem &vfumin variatione capienda intel- 
ligere. Quarevariationempyxidis varijs in locis dum oftenduntj, 
incertum eft num meridionali vero compaflo , an alio quouis cuius 
ferramentaa" liliodifiuncta funt , deuiationem metiantuf . Luiitani 
(vtineorumfcriptispatet)LufitanicavtUnturpyxiduIS cuius ferra-' 
menta magnetica, fepofita funta* lilio verfus otientem dimidiov- 
niusrumbi. Magnse etiarn difficulratis eft obferuatio variationis in 
mari ; proptcr motus nauis^ & inclinationes incertas, vel peritiori- 
bus etiam, fi perfectis vfi funt inftrumentis illis> adhuc notis a & vfi- 
tatis. Hinc varix oriuntur fententias dedeuiatione magnetica : ve~ 
lutiiuxta Helenas infulam, Lufitanus Ro^erigesde Lagos , dimidi* 

um 



8 GVILIEL. GILBERTI 

um rumbi menfurat.In diario nautico JBataui integru rumbum fta- 
tuunt.Kendallus expertus, Anglus fextam tantum partem rumbi ad- 
mittit, cum vero compaffo"meridibnali . Faululum verlus Euruma 
capitedasAgulhas DiegoAlfonfonullamfacit variationem^&per 
Aftrolabium indicat mancre pyxidem in vero meridiano . Roderi- 
gespftendit qudd pyxis ad caput das Agulhas direda eft fi pyxis 
compofitionisfitLufitanfc^ rum- 
bi verfus Eurum , Eadem etiam eft confufio* ncgligentia ? & vani- 
tas in alijs plurimis. 

CAP. XIIII. 



De^ariatione fub ^^^qumodtialilinea, 
&propeipfam. 

N Bprealifrus variat magneticum > propter cpnti- 
nentis emrnentiasBorealcs : In Auftralibuspropter 
auftrinas : In asquatore fipares vtrinq; effent , nulla 
fbretvariatip . Sed quia raro contingit,igituraIi- 
, 4j.ua etiam fepc variatiofub asquatore cernitur , eti- 
.amindiftantia aliqu&ab a^quatore verfusBoream, 
tnum ( vel4graduum > variatiopoteftfieri ab auftralibus $ fiampljf. 
fimx Sc validas admodum in prppinquo fuerint a latere auftrales 
continentes. 




CAP. XV. 
Variatio magneticiferriin marimagno 

eAethwpkoi f$ ' Americano t l?Itrd 
#quatoremi 



Iximus antea modum & rationem variationis 9 in 
mari Atlantico magno: Cum verd vltra sequatorem 
( progreftum fuerit,in Braf% orientali littore,diuer- 
titmagneticumcontinentem verfus, termino fcili- 
jcetin auftrum vergente: Ita illoverforij termino, 
declinat dmeridiano vero 3 verlus occidente: Quod 
nauigantes obferuant in altero fine 3 putantq; variationem fieri in or- 
tum. Tota autem vi£ aprimo inortum Braftlise promontorio, per 

Caput 



DE MAGNETE,LIB. IIII. 

Caput fancti Atiguftini, inde adCap. Frio, & vkerius vfque ad fau- 
ces fretiMagellanici • variatioeft femper a meridie verfus occafum, 
termino verforij tendente in polum antarcticum.Conuertitur enim 
femperconuenientifineverfus continentem . Variatio autem non 
folumfit in littore ipfo, fed in aliqu^ diftantia a terra , quinquaginta 
aut fexagintamilliariorurn Germanicorum fpatio $ vel maiore eti- 
am. Sed cumlongetandem a terra progreftum fuerit incipit minui 
arcus: Ad nimis enim longinqua,minus diuertitmagneticum,apr^ 
fentibus & aftantibus minus diuertitur ; praefentibus enim fruitur. 
In Helenx infula (cuius longitudo minor eft, quam vulgo in chartis 
& globis defcribitur) variat verforium gradu vno aut fere altero. 
Lulitanij & ab his edocti alij ? qui vltra Caput bong fpei ad Indos na- 
uigant, vt magis idoneis fruantur tempeftatibus verfusinfulasTrift. 
de Acuna iter inftituunt, ,& ingriore parte itineris non eft magna 
difcrepantia variationis : Sed pofteaquam appropinquauerint infu- 
lis 5 crefcit variatio , prope vero infulas maior eft quam vfpiam, toto 
illoitinere. Agrandi enim promontorio terrse auftralis verfus Afri- 
cum ventum, verforij flnis tendens in meridiem, (in cjuo variatio- 
nis caufamaxima)excipitur alliciturque:Sed cum verfus Caput bo- 
nae fpei progrediuntur, diminuitur variatio, quo magis accedunt ad 
illud, Sed in primo meridiano fub Iatitudine 45 graduum, verfori- 
um tendit ad Euro-auftrum • Etiam qui iuxta littora a Manicongo 
nauigauerit ad tropicum, & vltra paululum, fentiet verforium ten- 
dereab Auftro verfus Eurum, etiamfinon multum. In promonto- 
rio das Agulhas,referuat aliquantulum variationem quam oftende- 
bat prope infulas de Acuna, c\ux tamen plurimum diminuta eft,ex 
maiore elongationea caufa variationis>nec adhuc meridionalis ver- 
forij terminus exacle illic polum refpicit. 

CAP. XVi. 
De variatione in Noua Zembla. 

♦ 

Ariationes in partibus p.olo propinquis maiores 
funt (vtantea demonftratum eft)tum etiam fubita- 
neas habent immutationes, vt non male ODferua- 
bant fuperioribus annis Bataui explorato;*es,etiamii 
non exa.&x fint illae obferuationes : Quod tamen 
illis condonandum eft; quia vfitatis inftrumentis 

difficile 




GVILIEL. GILBERTI 

difficilein tam magna latitudine (80 fere graduum) veritas inno- 
tcfcit . Iam vero d pyxidula? deuiatione ratio apparet manifefta vig 
inorientcm per Scythicum oceanum apertx ; nameum verforium 
variationem habeat tam amplam in Zephyroboream, non in aliqua 
magna diftantia continentcm toi& iM via verfus ortum fefe exten- 
deremanifeftum eft. Igiturmaiore fpe mare verfus Eurum tentanr- 
dum &luftrandum, pro tranlituad Moluccas per Euroboreampo- 
tius qu^m Zephyroboream» 

CAP. XVIL 
Variatio in mari de Zur. 

Vperato freto Magellanico in littorc Peruuise deui- 
atio eft ad Euronotium, id eft,a meridie verfus 01- 
tum: Et continuatur fimilis dcfle&ioper totam Pc- 
ruuiae oram, vfque adaiquatorem. In maiore latitu- 
dinc vfq; ad 45 grad. maior eft Variatio quamprope 
aequatorem; &eadem fereproportionequiinori- 
entali Auftralis Americas littore defle&io erata meridie verfus 00 
cidentem $ ita nuncadEuro-auftrum . Aba?quatore verfusBorcam 
exigua aut nulla eft variatio, doncc ad nouam Galitiam peruentum 
fueritjlndetotolittorevfque adQuiuiram incIinatioefU fepten- 
trione verfus ortum, 

€ AP. XVIII. 

De variatione in mari mediterraneo. 

Vtant nauta? Siculi & Itali, quod in mari Siculo, & 
verfus orientem vfq; ad meridianum Peloponnefi 
(vtrefert Francifcus Maurolycus) magnetica fer- 
ramenta grccizant, hoc eftjferuntur a polo verfus 
ventum graxum diaum,feu Boream ; in Pelopon- 
nefiaco littore, verum polum refpicere : at cum vl- 
terius in eurum progrefli funt, tunc tandem maieftrare,quod a polo 
inventum maieftralem fiue Corum inclinant : Quod cum noftii 
variationis normaconcordat. Nam vtameridiano illo verfus occa- 
fum meditenaneum mare cxtenditur ; itavcrfus ortumalaterepa- 

tee 





DE MAGHETE, LIB. IIII. 
tctadhuc mare medjterraheum ad Paleftinam vfque;tuni verius 
Boream &ortum late patet Archipelagus totus,&ei finitimUs pon- 
tusEuxinus. APeloponnefi terii vcrfus feptentrionalem polum 
tranfit meridianusper.maximas& excelfastotius Europa? regio- 
nes : per Achaiam, Macedoniam ^Hungariam,TranfiIuaniam, Lh 
tuaniam, Liuoniam, Nouogardiam, Coreliam, Biarmiam,* 

€AP. XIX. 
Yarktio in mediterraneis Continentibus 

magnis. 

Agna maria plerunque magnas habent variatio* 
nes, quibufdam in partibus etiam nuljas, fed veras 
funtinpolum dire&iones. In continentibus etiam 
magnetica & meridiano faepiiis defle&unt ,yt in am- 
bitu terrarum & prope finesj fedminorearcudeui- 
are folent : In medijsveroregionibus magnisnulte 
funt variationes . Quare in mediterraneis Europ.ce fuperioris,in me~ 
diterraneis Afix magna?,in intimis Africae , Peruuia^ & Americae 
Borealis 5 fiue Mexicanseregionibus, verforiumin meridiano acqui- 
efcit, 

CAP. XX. 

Variatio in oceano Orientali. 

r ^^^^fS%^\ Ariatio in oceano Orientali 5 toto itinere Goarh 
STS^CT^ vfc];&Moluccas obferuatura Lufitanis $ fed lon- 
gcilli inplurimiscrrantjprimosobferuatoresle- 
cut *> 4 u i ineptioribus mftrumentis & obferuatio- 
^^f^^m^^ nibus minus accuratis 3 aut conie&uris quibufdam 
S^^^^_^t variationes nonnullis in locis denotant. Veluti in 
Brandaone infulavolunt deuiare verforium 22 gradibus in Zephy- 
roboream , Non enim in vlla regione aut lpcoaliquononmaioris 
iatitudmis per vniuerfum terrarum orbem tantaeft dcuiatio : & rc 
vera illic exigua eft deuiatio. Etiam cum in Mofambico pyxidulam 
inclinare volunt in Zephyroboream vno rumbo falfum eft, etiam- 
fi (vt folsnt) vfi fint Lufitanicapyxide : proculdubio enim in littorc 

Q^j. Mofam* 




% 2i GVILIEL. GILBERTI 

Molambiquas verforium inclinatin auftrozephyrium \ rumbi aut 
plus ; Peflime etiam vltra aequatorem in via verfus Goam pyxidu- 
laminelinare volunt ad Zepnyrum rumbo i cum \ : at potius in pri- 
ma parte itineris dixiffent pyxidula Lulitanicam inclinare rumbo i • 
veram autem & meridionalem rumbi \ tantum. Vt certo conftitua- 
tur inplurimis locis per regulas noftras variationis quantitas in oee- \ 
ano orientali, defideratur exactior & verior cognitio terras auftra- j 
lis, quae plus extenditur ab auftro verfus aequino&ialem quam vul- j 
go in chartis & globis defcribitur. 

C AP. XXI. 

Quomodo deuiatio verforij propterlocorum 
diflantias intenditur f£ remittitun 

N medijsterrarum magnarum & continentium, 
nullaeft variatio ; iti plcrunq; in mcdijs marium 
maximorum . In marginc terrarum illarum & ma- 
rium , variatio eft ampla fxpe ; non tamen tanta 
atq; longius aliquantuliim in pelago: Veluti iuxti 
caput S. Auguftini variat; fed 50 milliaribus a 
tcrra verfus Eurum,plus variat 5 & 80 milliaribus, adhuc magis ; an> 
plius autem adhuc in 100 milliarium interuallo . Atadiftantia 100 
mill. tardiores funt diminutiones deuiationis,dum verfus conti- 
nentem nauigant,quam in diftantia 8 o mill . & in 80 mill . diftantia, 
quamin 5o:Celerius enim paulomutantur & diminuuntur deuiatiV 
oncsinmaiore acceflione & appropinquatione,quaminlonginqu4 
diftantia. Veluti verfus terram nouam nauigantes immutatio varia- 
tionis velocior eft (id eft minore arcu itineris in parallelo,decrefcit 
gradus) cum non longe fuerint d terrS , qudm cum ccntum milliari- 
bus diftant : Cum vero in Iittore fuerint verfus interiora regionum 
itinerantes,tardiores funt immutationes in primis partibus 3 quam 
cum magis accedunt ad interiora. 

Proportio arcuum in circulo parallelo, cum mouetur verfbrium 
verfuscontinentes inpolum extenfos 3 correipondcns gradibusva- 
riationis . Sit A polus, B praeualentium terrarum eminentiae • in C 
nullaeftvariatio proptcrB,quialongiiisabeft; in Dmaxima,quia 
verforium allicitur , uuc a tota tellure conuertitur ad eminentem 

terram 




DE M AGNETE, LIB. IIII. 

terram nec adhuc verticitate terrariim impeditur 3 aiit refberiatur, 
aut verfuspolum reducitur ; fed tendcns fua natura inpolum,ab eo- 
dem tamen defle&itur, propter prieualeritium & emineritium terra- 
rum fitum fiue pofitionem & diftantiam conuenieritera» 

A* 




Tam vcroa C verfus D crefcit variatio; nbn tamcti tarii citodeui- 
at verforium in primis fpatijs, atq; prope D ; fed plura milliaria con» 
ficiuntur in circulo parallelo C D, iuxta C,vt deuiarct vno gradu 
verforium a polo A, quam iuxtaD ; fic etiam k D verfus E vt dimi- 
nuerctur variatio, plura milliaria defiderantur prope D, quam pro- 
pe E ; ita inasqualibus curfibus sequales fiunt deuiationes , tam cref 
cente quam decrefcente variatione ; in minoribus tamcn fpatijs 
decrefcit quam incrementum habet . Sed multsein- 
tercedunt alias caufse qux proportionem 
iftam interturbant. 



QJh 



LIBER 



i84 



GVILIEL. GILBERTI 




LIBER OVINTVS. 




CA P. 1. 
DE DECLINATIONE, 

Amtandcmperuenimus ad nobileillud 
experimentuni,&motionem admiran- 
dam magneticorum,conuertibili fuana- 
turS infra horizontem defcendentium : 
cuius fcientia, terreftris globi & magne- 
tis (fiue ferri magnetici) mirabilis appa- 
ret, &per noftram dodrinam manifefta 
combinatio, concordantia, &mutuus 

. : s confenfus. Hunc motum ita plurimis e- 

gregijs experimenfis nobilitauimus,confirmauimufq; eius rationes, 
& infequentibus caufas demonftrabimus , vtnullus vnquarationis 
&mentiscompos,pr«dpuanoftramagnetica fundamenta merito 
contemnere aut improbare poffit. Dire&io, vt etiam variatio de- 
monftratur in plano horizontis, cum in certo aliquo eius pun&o fer- 
rummagneticum sequilibratum acquiefcit. At declinatio videtur 
effeferrifuperaxemfuum aequilibratiprimum,deinddmagnetecx- 
citi,motusabillofinitorispuncto,altero eius fine fiue polo verfus 
terr^centrum tendente. Inuenimufquefieriproratione Iatitudinis 
cuiufq; regionis, Atqui motus ille vere fitnon a motu aliquo ab ho- 
rizonte verfus centrum telluris, fed l totius magnetici corporis co- 
uerfione ad totam tellurcm, vtpofted docebimus, Neq-pro nume- 
ro graduum eleuationis poli in regione propofid, & arcu in qua- 
drante pari, ferrum defcendit ab horizonte inaliqua fphaniobli- 
qua, vtpoftcapatebit. 

Inftru^ 



GVILIEL. GILBERTI 
Quantum vero dcfccndat in omni horizonte cognofcerc licct, 
primumperinftrumentum, quod tamen non tam facile perficitur, 
quemadmodum in horarijs inftrumentis, ad horizontis pun&a cum 
recurrit ferrum, aut in pyxide nauticl Par etur ex lignea tabulS pla- 
num&rotundum inftrumcntumjcuiusdiameterfit adminimum fex 
digitoru, quod oportet lateriquadratae columnse erevffce, fuper lig- 
ncam bafim affigerc» Inftrumcnti huius peripheria diuide in 4 qua- 
drantes : deinde fingulum quadrantern in 90 gradus . In centro in- 
ftrumentiponaturclauus seneus,in cuius finis centro fiat foramen 
exiguum & valde tauigatuin . Inftrumento ligneo circulus fiue an- 
nulusaptetur seneus, latitudinis fere duorum digitorum , cum trant 
uerfa ex codem metallo lamina, fiue bacillo plano fixo permedie- 
tatem cii culi, horizontis vicem gerens- In medio bacilli horizonta- 
lisfitalteruforamen, quod exacliflime fit ex oppofito centri inftru- 
mentiinquo prius fa&um eft fpramen . Poftea formetur filumcx 
chalybe, vt folent verforja fieri : hoc ad re&os angulos ferreo & te- 
nui axe (tanquam crucc) per ipfum fili &-crucis medium meditulli- 
umque,diuidito : pendeat iftud declinationis verforium (repofitis 
crucis finibus in praedi&is illis foraminibus)ira vt poffit Jibere & 
qualiterfupcr axemfuumin exadiiTimo sequilibrio moueri,tam ac- 
curate vt pundum nullum aut gradum in circumferentia notatum 
auerfeturmagis quam alium, fed poffit inillo facillime conquiefce- 
rc. Aduerfe columnae parti aptetur perpendiculum , bafis vero ex- 
tremitati exiguum verforium dirc&orium . Ferrum ita arte curiofa 
fufpenfum, poftei tange fecundumartem ifi vtroque fine contrarijs 
finibus magnetis, fed caute admodum ne fila quouis modo contor- 
queantur ;nifi enim valdeperite, &artificiofe omnia paraucris ni~ 
hilefficies. Alius deinde pauld maior anhulusameus,vt priorem 
contineat 3 paretur jcuiusaIteri lateri vitrum, aut fpecularis Japidis 
tenuiiTimacrufta aptetur;qui priori annulo cum impofitus fuerir, 
totum intus fpatium inclnfum manet, & verforiumnon impeditur & 
puluere aut ventis. Iti abfolutum inftrumentum difpone perpendi- 
cujo fuo, & paruo verforio horizontali , in bafij vt perpendiculari- 
tereredudirigaturetiam ad iuftum magnetici refpe&us punclum. 
Tunc . fili finis alter qui boream refpicit fub horizontem defcen- 
dit in borealibus regionibus : In mcridionalibus vero fili terminus 
auftrum refpiciens verfus centrum tcrrae tendit,pro ratione qu£- 
dam (poftea oftendendi ) latitudinis regionis propofitae ab equa- 
torc vtrinqj . Filum vero valido magnetc fricarc oportet j alioquin 

ad 

v 



DE MAGNET E 3 L1B, V. 
ad verum ndn defcendit pun&um,aut ipfum prcterityiec iri eo fem~ 
per acquiefcit» Licebit maiore etiam vti inftrumento 3 cuiusdiame- 
ter fit 10 vel 1 2 digitorum ; fed in tali 5 opuseft maiorc induftria\ vt 
verfbrium iuft& sequilibretur . Qbferuandum diligenter vt fiJum fit 
cx Chalybe, etiam vt re&um, crucis iterri pun&a acuta vtrinque fint 
difpofita ad recl:os angulos cum filo, & vt tranfeat crux per fili me- 
ditullium. Cumin alijs magneticis motionibus, telJuris & Japidis 
iuftaconuenientiafit,&manifeftefenfibus noftris apparensconfen- 
fus,perdemonftrationesnoftras; iti inhacdeclinatione globiter- 
reftris cum magnete, certa Scperfpicua eftconcordantia. Huius 
tanti, & tamdiu omnibus mortalibus incogniti effe$us , talis caufa 
certa &venffimaexiftit. Magnes lapismouetur&conuertitur, do* 
nec eius polus alter verfus feptentriones incitatus^indeftinatohori- 
zontis puncto acquiefcat; hic qui verfus boream confiftit(vtex 
prsecedentibus regulis , & demonftrationibus apparet) meridiqna- 
lis eft, non borealis, quem ante nosomnes exiftimabant effe borea- 
lcm, ob conucrfionem eius in illam horizontis partem . Filum fiuc 
vcrforium hoc Iapidis polo tactum vertitur in meridiem^ &cfficitur 
boreale quia" tactum eratlapidismeridionali termino :Veluti fi ver- 
fbrijcufpistalimodoexcita fuerit, dirigeturverfus meridionalero 
polum telluris, & adillum fefe etiara dilponet ; crux vero ( alterfl- 
nis) meridionalis crit, & conuertetur ad feptentrionalia telluris 
(tellure ipfam promouente ) iti enim fitdirectio ex difpofitione la- 
pidis, aut ferri exciti 5 & telluris verticitate . Atdeclinatiofitcum 
magneticum conuertitur ad corpus telluris, termino meridionali 
verfus borealem, in aliquaab aequatore latitudine j Namcertum eft 
hoc & perpetuum , quod exacte fubaequatore coelefti, vel potius 
fupcr a:quatorem terreftris globi, declinatio magneticafiue ferrea 
nulla eft ; fed quomodocunque ferrum excitum aut fricatum fue- 
rit,perfecte ad planum horizontis componitur in inftrumentode- 
clinationis, fi prius probelibratum fuerit. Hoc autem ideoflt quii 
magneticumcum paribus fit interuallis ab vtroque polo,conuerti~ 
bili fua natura verfus neutrum declinat, fed aequaliter ad libellam 
horizontis directum manetjvel uti cum fuper acum,aut fuper aquam 
Iiberum & folutum iacet . Cum veroin latitudine aliqua ab 9 qua- 
tore magneticum fuerit ; autcum attollitur telluris polus alter(non 
dico attollitur fgpra horizontem vifibilem, vt in coelo voluentis 
mundi vulgo exiftimatus polus, fed fuprafinitorem centri,fiue pro- 
priam dimetientem, plano horizontis vifibilis aequidiftantem, quce 

vera 



138 ... GVILIEL. GILBERTI 

vera eft clcuatlo poli terreftris) tunc declinatio apparet , & inclinat 
fcrrum vcrfus corpus tclluris in meridiano fuo. Veluti ABhorizon 
rcgionis vifibilis $ C D horizon terrae, ipfam in sequalia diuidens $ E 
F axis terrae 5 G locus rcgionis: Manifeftum, qu6d polus borcalis E, 
cleuatur fupra pun<3uin C,quantum G.diftat ab aequatorc: 




quarecum in E magneticum fcrrum pcrpcndicularrter crigitur iuiU 
conucrfionc (vt antea fsepe docuimus) id nunc in G cft conuerfio 
quxdam incepta pro Iatitudinis ratione ( & plano horizontis decli- 
nantc magnetico ) & magneticum ad angulos inasquales interfecat 
horizontem, & fub horizontc dcclinationem indicat : Ob eamquc 
caufam fiferrum declinatorium pofitum fuerit in G , cius meridio- 
nalis finis qui videlicetin Bprcam dircctus cft ,defccndit infrapla- 
num horizontis vifibilis AB. Itaquemaxima cft difFcrentia inter rc- 
ctam, & polarcm fiuc parallclam fphaeram, vbi polus eft in ipfo Ze- 
nith. Nam in recti fyhxA ferrum plano horizontis parallelum eft. 
Cum autem pdlus coeleftis in verticali puncto fuerit, vel cum tel- 
luris polus fit ipfe locus rcgionis, tunc ferrum cft horizonti perpen- 
diculare. Dcmonftratur hoc lapidc rotundo : Pcndcat in aere exi- 
guum declinatorium duorum digitorum ( magnctc fricatum) tan* 
quam librile, & fuppone artificiofe lapidem, fitque primum tcrrella 
recta,vtinrcctaTpha2ra\&in prima figura: fic namqueferrummag- 
neticum in sequilibrio manebit. Atiri obliquS tcrrellae pofitione,vc 
inlpha£raobliquS>&fecund5 figura; defcendit ferrum altero finc 
oblique verfus polum finitimum, fed non in polo acquiefcit, nec 
rcgitur cius defcenfus i polo, fcd & totius corpore&mole : nam 

decli- 



£>£ MAGNETE, LIB. V; 




dcclinansinmaioreiatitudiaekbitur vltra poltim. Intcrtia ver8 
pofitione terrelte, ferrum eft perpendiculare 5 quidpoluslapidis in 
fummo pofituseftj &ferrum dire&e verfus corpus tendenspolum 
attingit, Cruxin praecedentibus figurisfemper inborealemterrellg 
polum conuertitur, ta&us a boreali terrella* polo, cufpis ta&usme- 
ridionali lapidis, in auftrinum tendit . Itd videre licet aequabilcm^ 
obliquam, & perpendicularem ferri magnetici pofitionem in ter- 
rella. 

CAP. IL 

Diagramma declinationum ferri magnetici exciti^ 
in Varijs Jphterte po/itionibus, & hori^ontibus 
telluris, in quibus nulla eft variatio 
declmationis. 




AB 



GVILIEL. GILBERTI 
Equator A B, C pplus ardicus,D antar&icus, E G 
declinatia magneticainfeptentrionali, H F in au- 
ftrali telluris aut terrellas parte. Inifto dia°ram- 
mate cufpides omnes funt tadse ab Ardico vero 
terrellse polo. 

Talis eft aequilibratio ferri magnetici in A & B 
aquatore telluris&lapidis,*& perpendicularitas in C D poljsjin 
medijs vero locis 45 graduum interuallo verfus auftrum cruces 
ferri declinant; Verfus Boream ver6 cufpides tantundem . Cuius 
rei ratio ex fequentibus demonftrationibusinnotefcet. 

Diagramma conuerfionis declinationifquc terrellae ad terreni 
globi normam^ro latitudine bonali ^ograduum. 




Apolustelluris velterrellsemaiorisBorealis, B auftralis, C ter- 
rellaminorjEpolus terrellae minoris auftralis, declinansinBorea- 
libus. CentrumCponiturin fuperficie terrelk maioris,quia ter- 
rella minor aliquantulum variat propter axis longitudinem ; in tel- 
lureverominime. Quemadmodum ferrum magneticum declinat 
in latitudine regionis graduum 5 o 5 fic etiam & axis lapidis (orbicu- 
laris fcilicet) infrafinitorem deprimitur,decumbitque auftralispo- 
lus innatus,attolliturque in meridie verfus Zenith borealis. E odem 

etiam 




DE M AGN ETE 3 LlB e V. 

etiam iriodd ferrum plahuiri ciixtilare 'iri ambituin locis oppbfitis 
artificiofe ta&um : Scd minus iriagnetica experimenta apparent 
proptcr vires hcbetiores in ferrariientis rotuhdis . Declinationuiri 
varictas cx obelis ferreis in vari£ latitudine terrelli. 




Oftenditur declinatio ferri magneticifiiper terrellam, pervaria 
filaferrcaaequalia, longitudinis grani hordci, difpofita fupermeri- 
dianum. Fila in aequatore virtute lapidis diriguntur verfus poIos,& 
decumbunt fupcr corpus ad horizontis eius planum . Quo propius 
apponuntur polisj eo magis conuertibili natuni eriguntur .• In polis 
ipfis perpcndiculariter ad centrum ipfum tendunt. Atobeli ferrei 
nonrc&e criguntur niii in vegeto lapide,fi fuerint iufto Iongiores. 

CAP. III. 

Inftrumentum oftenfiuum,virtute lapidis indicans * 
gradus dechnationi$,ab "\miufcuiufque 
latitudinis horizonte. 



t)E M AGNET E 3 LIB. V. 




Errella ex optimo magnete robufto,& ex partibtis 
fimillimis conftans,non carie } aut corruptela aliqui- 
bus in locis labefa&ara 3 fit iulte magriitudinis, adeo 
vt diamcter eius fit fcx vel feptem digitorum , exac- 
teq; rotundetur. Polos eius fecundum artem prius 
oftenfam inuentos,inftrumentd ferreo fignabis,tumi 
ctiamaequino&iale circuluni. Pofteaiin aftere quadrato crafto, mag- 
nitudinis pedalis, foramen efficieshcmifphxricum, quod dimidium 
ipfius terrellx capiat ; & femiflis eius fupra aiferfe planum exa&e e- 
mineat:Huicforartiiniproximiore^ 

pro meridiano) diuidein 4quadrant.es, hofque lingulos in 90gra- 
dus. Terminus quadrantum in limbo fit prope centrum quadrantis 
in atfere, diuifi etiam ih 90 gradus, In centro illo fit exiguiim verfo- 
rium breuc(altero fine acutiore,Iongiorcq; , tanquam indice) in se- 
quilibrio conftitutum 5 fuper acum idoneam : Manifeftum 3 qu6d cum 
poli lapidis funt in principioquadratumjtunc verforium iacet re&e, 
tanqUaminarquilibriojfupra terrellam. At fi terrellam mouebis, a- 
deovtpoIus altcr^la^uSafcendatjtuncverforiumerigit fein meri- 
diano,pro latitudinis ratione,quemadmodiim magneticum conuer- 
tit fe ; & in quadrante fuper planum ligni defcripto gradus conuerfi- 
onis fiue declinationis per verforium oftenditur. Limbus foraminis 
defignatmeridionalem circulum* cui & meridianus aliquis terrellas 
circulus aptatur, cum poli vtrinque in intima ipfius limbi circumfe- 
rentia fuerint. Hcec femper eSdem plane N ratione fiunt in tellureipfl 
cumnulla fitvariatio; cum ver6fuerit variatio aut direclionis aut 
declinationis (verae fcilicet conucrfionisperturbatio, proptercau-» 
{aspoftea oftendendas)tuncdifferentia aliqua eft 6 Sit quadrans 
prope limbum,aut fit eius centrum in limbo ipfo 3 verforium autem 
efto breuiflimum vt non attingat terrellam j quia in longiore aut re- 
motiore verforio error eft,nam vere proportionatum habet motum 
ad terrellam in fuperficie terrellae tantum . Quodfi quadrans diftans 
multum dterrella intra orbem virtutis terrellae mouereturverfus 
polum in circulo aliquo terrellae conccntrico, tunc verforium indi- 
caret gradus declinationisin quadrante,pro rationc & lymmetri^ 
circuliillius, non terrella?. 

Rj, CAP. 




GVILIEL. GILBERTI 



CAP . 1 1 1 1. 

De verforij conueniente longitudine fuper 

terreilanh fro declmatione, 

Vnifupra tcllurcm ipfam perinftrumentum *decli- 
natorium declinatio queritur,verforio vti pofTumus 
aut breui aut longiffimo, fi rnodd magnetica virtus 
lapidistangentis per totu meditulliuni eius& lon- 
gitudinem permeare poterit.Maxima enim verforij 
longitudo ad femidiametrum telluris 5 nullum habet 
momcntum aut proportionem fenfu perceptibilem. At fupra ter- 
rellam,vel in plano iuxta meridianum terrell2e,verforium breuc de- 
fideratur, longitudinis videlicet grani hordei : longiora enim (quia 
longius extenduntur) inprimis declinationis gradibus fubitd &ir~ 
regulariter defcendunt, conuertuntq; fe ad corpus terrellse. Veluti 
longum verforium, quamprimiim ab icquatore A promotum fuerit 
in Qcufpide^tanquaim longiore extenfa al4) lapidem apprehcndit, 




* cum ad partes circa B,conuerfionem maiorem quam in C efficien- 
tes, cufpis extenditur *Atq; etiam filorum & obelorum longiorum 
extremitates conucrtuntur irrcgulariter ; quemadmodum a longo 
magnete non orbiculari 3 fila item ferrea,& orbes ferrei,&magnetes 
alijorbiculares irregulariter volutantur. Idcd autem non debent 
habere longiorcm axcmmagneticaautferreain fuperficie terrella:, 
fed breuiffimum; vt vere & naturaliter ad telluris rationem,declina- 
tionem faciant fupra terrellam : longum ctiam verforium iuxta ter- 
rellam difficile perftat inre&a fphaera in horizonte, & vacillans de- 
clinat illicd in alteram partem, maxime finis ta&us,vel ffiambo 
tangantur) qui vltimdlapidcm fenferit. 

CAP. 




DE MAGNETE, LIB. % 



C AP. V. 

Quod declinatio ab attradione magnetis nori 
ftt^fed a yirtute difponente, 
conuertente. 

N Vniuerfarerum naturailludopificis miraculum 
fpeclandum eft , quo corpora praxipua fedibus 
quibufdam , & quafi canceilis (natura difponeri- 
te) coercentur . Quam ob caufam mota 3 & pro- 
mota aftra non confunduntur. Magneticsevolu- 
tationes etiam i difponente virtute fiunt 3 tam ma- 
ioris & dorninantis, quam minoris &obtemperantis, licet minima: 
quantitatis fuerit . Attra&ione enim non perficitur opusi fed incita- 
tione vtriufque, conueniente motu ad terminos certos, vltra quos 
non fit progreffus, Nam fi appellente vi declinaret verforium, tunc 
terrella ex magnetico lapide validifTimomagis ad fe verforium con- 
ucrtcret quam ex mediocri 3 &ferrum robufto magnete ta&um ma- 
gis declinaret • quod tamen nuhquamcontingit, Prsetere^ nafus fer- 
reus pofitus fuper meridianumin quauis latitudine,non magis attol- 
Jit obelum ad perpendiculum quam lapis ipfe folus inermis : quan- 
quam multa maiora pondera fic inftru&us conuellat & attollat. 
Qiiod fi magnes verfus polum alterum acutior fuerit , verftis alte- 
rum obtufior ; acutus terminus fiue polus allicitfirmius magneticum 
ferrum, obtufus & craflus conuertit firmius; Orbicularis ver6 con- 
uertit firmiter & vere, iuxtaregulas magneticas, & globorum for- 
mam ; Longus autem a polo in polum extenfus , irregulariterpro- 
mouet verforium ; nam in hoc polus verforij femper defpectatpo- 
lum ipfum , Similiter etiam , fi in circulum formatus fuerit mag- 
nes, cuius poli fint in circumferentia, corpus vero lit planum , non 
globofum; fi planum apponatur verforio, verforium non moue- 
tur conuerfione magnetica regulari , vt in terrella$ fed conucrtitur 
refpiciensfemper polummagnetis,quiincircun^rerentia plani fe- 
dem habet. Pmerea fi attrahendo lapis conuerteret verforium, 
tuncin primislatitudiuis gradibus, verforij breuioris finem ad cor- 
pus ipfum terrellaeattraheret ; nontamen attrahit ita vt ad contac- 
tum ferantur & coeant ; fed conuertitur tantum verlbrium^ quan- 
tum natura poftuiat, vt hoc exemplo patet. 

R ij. Cufpis 




GVILIEL. GI LBERTI 




Cufpis enim verforij in parua latitudinc pofiti, nontangit nec coit 
cum Iapide, fed tantiim inclinat verfus illum. Infuper cum declinan- 
dovoluiturmagneticum, non fiftitur , aut detinetur a polo telluris 
aut terrellae, polus verforij j fed conuertitur regulariter, neque ma- 
netinaliquopun&o aut termino , nec reda polum reipicit verfus 
quem verforij centrum procedit nifi in ipfo polo, & femel tantum 
inter polum & aequatorem ,* fed declinando incedit, prout fitus cen- 
tri immutatio, inclinationis cautem dcderit iuxta regulas magneti- 
cas. Declinatio etiam ferri magnetici in aqua,in fequentibus de« 
monftrata, conftans eft $ nec ferrum magneticum defcendit ad fun- 
dum vafis, fed permanetinmedio conuerfum fuper centrum fuum 
prodebitafua declinatione 5 quod non accideret,fi terraauteius 
poli attrahendo deducerentfincm magnetici ferri,vtitd declinarer. 

CAP. VI. 

De proportione dcclinationisprolatitudinis 

ratione, £5> de caufa eius. 

E inftrumcntifabricapro declinatione inuenienda, 
de caufis & modis declinationis , & variorum loco- 
rumvarijs conuerfionibus^de lapidis inclinatione, 
de inftrumento perlapidis virtutem indicante gra- 
dum declinationis a quouishorizonte : tum defer- 
ramentorum in mcridiano Iapidis , pro latitudine 
diuerd per ereclionem demonftrati conuerfione diclum eft. Nunc 
vero decaufisproportionis inclinationis illius amplius difleredum. 
Magneslapis,&filum ferreum magneticum dum in meridiano ab 
a?quatorc verfus polum feruntur , conuertuntur ad magnetem ro- 
tundum, tum etiam ad tellurem motu circulari. In horizonte re£to 

f quemad- 




DE MAGNETE,L1B. V. 
(quemadmodum etiarri fuper a^uino&ialem Iapidis) axisferri, qui 
eft eiusmeditullium, eft linea axi terr&.parallela . Axis ille ciim ad 
polum,centrum eius pefuenerit, ineademlinea re6ti cum telluris 
axe confiftit . Idem ferri finis cjui in aequatore refpicit meridiem 
conuertituriafeptentriones: Non eftenim motus centri ad cen- 
truirr, fed corporis magnetici ad corpus magneticum , axifque cbr- 
poris ad axcrri conuerfio naturalis j non ex poli ipfius attfaiftiohe vt 
ferrumterratpolarepuncl:urefpiceret. Sub a?quatofe ferrum mag- 
neticum manet in horizontis asquilibrio $ $x vef fus polum vtrinque, 
in pmni latitudine & primi gradus initio ad nonagefimum ufque, de- 
clinat:Nontamen pro numerd graduum aut arcu latitudinis^de- 
fcendit fub horizonte magncticum ferrum tot gradibus,autfimill 
arcujfedlorig^diuerfo.-quid motushic vere noneft motusdccli- 
nationis, fed eft reuerS motus conuerfionis, tk arcum conuerfionis 
obferuat, proratione arcus latitudinis. Gorpus igitur magneticum 




A, dum progreditur fupra tellurem ipfam, aut paruam tellurem flua 
tcrrcllam a G sequino&iali verfus polum B, conuertitur fupcr cen- 
trum fuum, & in dimidio progreflionis centri ab aequatore ad po^ 
lumB, in sequatorem F inter duos polos medium dirigitur ; multo 
. igiturcelerius oportet verforium conuerti qua^m proceditcentrum, 
Vt conuertendo re&a rcfpiciat punclum F. Quare celer eft in pri- 
misab asquatore gradibus conucrfionis huius motus, ab A nemp& 
ad Lj tardior vero in pofterioribus ab L ad B, in refpe&ibus fcilicet 
ab arquatore F, ad C. Quod fi declinatio latitudini effet aequalis(id 
eftjtotidem femper gradibus ab horizonte,quot ab aequatore receP 
fcrit verforij ccntrum)tuiic magneticum ferrum potentiam & pe- 

R iij. culiarem 



GVILIEL. GILBERTI 

culiarcm eentri virtutem fequereturtanqua"m pun&um per fe ope- 
rantem : Atqui totum obferqat, eiufq$ molem, & externos Jimites, 
coeuntibus vtriufq; viribus, tammagnetici verforij quam telluris. 




C AP. VII. 

rammatis conuerfionis magnetici 

ferri ratio* 

It corpus telluris velterrellje ACDL, centrumM, 
^Equator A D, Axis C L, A B Horizonqui immu- 
tatur pro rationc loci. Ab F pun&o in Horizontc 
diftante ab sequatore A, longitudinefemidiametri 
terrse vel terrellse C M daturarcusad H,pro termi- 
no quadrantum declinationum : Omnes enimqua- 

drantes 




DE M AGNETE, LIB. V. 
drantesdecIinationum,partibus ab Aad C inferulentes incipiunt 
ab ilio arcu, & terminantur in centro telluris M : Huius arcus femidi- 
ameter eft chorda ducla ab aiquatbre A ad polum C * Atque ab A 
•chordse illi a?qualis extenfa linea in Horizonte vfquc ad B,datprin~ 
cipium arcus terminorum arcuurrftonuerfionurn & vertiginis, cjui 
continuatur vfq; in G. Nam quernadmodumquadrans circuli circa 
centrumtellurisf cuius principiuminhorizontceft 3 diftantiiab a!- 
quatore femidiametro telluris sequali ) eft terminus omnium qua- 
drantum declinationis abvnoquoq; horizonte ad centrumvfque 
produclorum • ita circulus circa eentrum ab intio primi arcus con- 
ueriionis B 5 v% ad G, eft terminus arcuum conuerfionum.Inter ar- 
cum conuerfionis B L,&G L,intermedij arcus funt conucrfionis 
& vertiginis magnetici ferri . Centrumarcuseft regio ipfa fiuelo- 
cus in quofit pbferuatioj initium arcusfumitur a circulo qui termi- 
nus.eft couuerlionum &definit in polo aduerfo; velutiab Oad L, 
in latitudine 45 graduum. Diuidatur quilibet arcus conueriionis in 
5>o partes atquales a termino arcuum conuerfionurh verfus polum: 
quotus enim fuerit gradus latitudinis regionis, huic arcus conuerfi- 
onis pars cognominis numeranda eft, quam polus magneticus fu- 
pra aut circa terrellam auttelIurem,conuertendo refpicitjindicari- 
tibus hoc ipfum in diagrammate maiore fequenti re&is lineis. In la- 
titudine 45 graduum media conuerfiomagneticadirigitur in arqua- 
torem,vbi etiam arcus ille a termino ad polum eft circuli quadransj 
ante hunc autcm, quadrante maiores funtomnes conucrfionum ar- 
cus j poft vero minores j in illis velocius conuertitur magneticum ; 
in fequentibus autem gradatim tardius. In vnaquaq; regione arcus 
eft propriusconuerfionis, in quo fecundiim numerum graduum la- 
titudinis regionis propofit^terminus eft ad quem conuertiturmag- 
neticumj itavt linea re&a du&a a regione ad parterri in arcu illo, 
numero graduum latitudinis cognominem, defignet refpe&u mag- 
neticum, &indicet gradudeclinatipnis in interfe&ione quadrantis 
deciinationis quiregioni datse inferuit. Tplle arcum quadrantis de- 
clinationis d centroad linea refpe&us produdlum ; qnod reliquum 
cft, arcus eft declinationis fab horizonte . Veluti in cpnuerfionc 
verforij N cuius rerpe&us linea pergitin D ex quadrante declina- 
tionis S M, tolle arcum eius R M, quod reliquum eft, eft declinatio- 
nis arcus : quantum fdlicet in latitudine graduum 45 declinatmag- 
neticum, * 

CAP. 



aoo 



GVILIEL. GILBERTI 



CAP. VIIL 

Diagramma conuerfionjj magnetici ferri, declina- * 
tionem magneticam indicans in omni latitu- 
dinc, & ex conuerfione & declina- 
tionejatitudmem. 

N fuperiore diagrammate, ad corpus telluris vel 
terrellae , circulus conuerfiorium & circulus decli- 
nationum coaptantur, cum primo, v!timo,& medio 
arcu conuerfionum, & declinationum: nunc & quin- 
ta quaque parte arcus illius qui conuerfionis arcus 
omnes tcrminat(quique in 90 partes f quales diuidi 
fubintelligitur) arcus ducuntur ad polum, & a quinto quolibet gra- 
du arcus terminantis quadrantcs dcclinationum,quadrantes ducun- 
turad centrumj & fimul ducit linea fpiralis declinationeminom- 
ni Iatitudine (quadrantis mobilis adminicu!o)indicans. Linese rectf 
refpe&iua: agradibus illis qui inmeridiano telluris aut terreltano- 
tantur,ad propriosarcus &partes in illis arcubus correfpondentes 
ducuntur. 

Elcuationem poli fiue latitudincm regionis, pcr diagramma fc- 
quensjn inftrumentum magneticum conuerfum y vbique terrarum 
abfque caleftium corporum,fo/is,p/anetarum 9 aut 
fixarum auxi/io, aere caitgmofo & 
obfcuro cognofcere. 

\71dere licet qudm parum otiofa fit philofophia magnctica,quam 
V iucunda, quam falutaris, quam diuina. Nauita? flu&ibus & per- 
petuisnimbisia<5tati,cum nccpercadeftialumina de loco autregio- 
ne vbinam firlt cognofcere quicquam pofTunt, leuiffima opera, exi- 
guo inftrumento confolantur, & latitudinem loci intelligunt. Pcr 
inftrumcntum declinatorium 3 obferuatur gradus declinationis mag- 
netici ferrifub horizonte ; gradus ille in intimo arcu quadrantis no- 
* tatur, conuertiturque circa centrum inftrumenti quadrans donec 
lineam fpiralem gradus ille quadrantis contingit>tunc in aperto lpa* 
tio B ad centrum quadrantis, latitudo regionisin peripheria orbis 

difcer*- 




DE MAGNET E, LIB. V. 
difcernitur per lineam fiducia: A B.Aptetur diagrammatabule ido- 
nex planse, & illius centro iungatur centrum anguli cjuadrantis A, 
itavtquadrans fuperilludcentrum conuertipoiTit. Sed intelligen- 
dumetiam quibufdam in locis variationem efle declinationis, ob 
caufas prsedi&as (licet non magnam)quam etiam confiderare iuua- 
bit probabili conieel:UrS ? plurimumq; conducet varijs in locis vari- 
ationem illam obferuarc,quse maiorem diffieultatem habere vide- 
tur, quam diredioriis variatio ; ied facileper inftrumentum decli* 
nationis intelligitur, cum a diagrammatis norma magis aut minug 
declinat. 




Declinationem magneticam in mari ohferuare. 

Ovpcr inftrumentum noftrum variationis, inftrumentum declina- 
Otionisimponito; interpofito Orbe ligneo intcr pyxidcm rotun- 
r " danj 



iO% GVILIEL. GILBERTI 

dam mobilem & declinationis inftrtimentum : fed primum,verfo- 
rium eximito 5 ne verforium, declinatorium impediat. Hoc modo 
( mari commoto ) adlibellamHorizontispyxis ereclapermanebit. 
Dirigenda eftdeclinationis pyxisparuo verforio in bale eius, pofi- 
to advariationis relpe&um, adeuius circulum maiorem ( vulgo, 
meridianum magneticum) planum ere&a? pyxiduk componitur: 
fic declinatorium ( conuertibili fua natura)gradum declinationis 
defignat. 

Ininftrumentodeclinationis,ferrum magneticum quodin 
pofitione meridionaii defcendit^ft faraUeletict 'cm- 
uerfum fuerit ferpendiculariter 
pendet. 

IN iufta pofitione,conuertibjli M natura dum telluri conforma- 
tur, infra Horizontem in obliqua fphaera ad certum aliquemgra- 
dum defcendit ferrum magneticum , Cum autem inftrumenti pla- 
num d plano meridiani remoueturj ferrum magneticum ( quod ver- 
fus polum tendit^nonampliusmanetindQclinationisiua^gradujfed 
ver^LIScentrummagisinclinat.• IJire&oria enim vis firmior eft de- 
' clinatoriS j Et declinandi omnis rjoteftas tollitur,fiinparallelo fue* 
rit inftrumenti planum . Tum namque magneticum ferrum , quia 
propter axem tranfuerfd pofitum locum fibi debitum obtinere non 
poteft,perpendiculariterterram defpe&at; atquemodo in fuo ma- 
net meridianp, fiue in illo qui vulgo magneticus dicitur. 

CAP. IX. 

Demonftratio directionis, aut variationisavera 

direBione 7 fimulcum declinatione \ lonico tantum 
in aqua motu, a difponente virtute 
Z$ comertibiti. 

Uum ferreum tenue trium digitorum tranfeat per 
fuberis corticem rotundum , ita vt poflit cortex 
ferrum in aqua fuftinere . Sit aqua illa in vafe aut 
fcypho vitreo fatis amplo , Corticem rotundum 
paulatim acutillimo cultello (ita vtmaneat rotun- 
dus)circumfecabis 5 donecfub aqu^ fuperficie vno 
aut altero digito maneat immobilis $ & filum fit sequi libratum. 

Sic 




DE MAGNETE^LIB.V. 




Sic praepatati fiH finem alterum frica fuper magnetis finem borea-* 
lem, alterum vero fupermeridionalem lapidis partem ( artificiofe 
admodum, nc cortex vel tantillum de loco moueatur) &rurfus in a- 
quamimponito: declinabittuncfirum circulari motufuper centrum 
fuum,infra planum horizontis, pro ratione latitudinis regionis ; atq; 
etiam declmans,variationis pun&um (dire&ione vera perturbad) 
commonftrabit . Sit magnes (quo fricatur ferrum) robuftus, qualis 
inomnibusmagneticisdeclinationibus defideratur. V errum it£ in 
aquam pofittmv& praeparatum magncte, cum declinans fteterit; 
manet finis inferior in pun&o variationis, in arcu magni circuli fiuc 
meridiani raagnetici tranfeuntis per Zenith fiue verticem, & punc- 
tumvariationis inhorizonte, atque imum coeli pun&um quod Na~ 
dir vocant : Quod demonftratur appofitione magnetici verforij 
Jongioris^cxalterolaterepaululuma vafe. Hxc cft demonftratio 
abfolutioris magnetici corporis conformationis ad vnitatcm cum 

telluris 



G V I L I E Li G I L B E R T 1 
telluris corpore $ in illa apjparet naturaliter dire&io > cum fua* varia- 
tione, & declinatione . Sed intelligendum 3 vt curiofum & difficila 
eft iftud expcrimentum iti non diu permanet in medio aquse , fed 
tandem ad fundum defcenditjcum cortex humorem plus iufto imbi- 
berit* 

CAP. 1. 

De declinationis variatione* 

E dire&ione antea di&um eft 3 & de Variatione tan- 
quamdireclionis diftractione quadam: nuncin de- 
clinationc talisctiam irregularismotus animaducr- 
titur, cum vltra limites defcendit, aut fcopum ipfum 
aliquando non attingit . Eft igitur variatio declina- 
^^^^^ t i on i S3 arcus meridiani magnetici inter veram decli- 
'nationem &apparentem. Propter terrenas enim eminentias vt a vc» 
ro meridiano auocanturmagnctica , ita ejiam vltra genuinamcon- 
formationem ferrum (aucH paululum conueriione) declinat. Vte- 
nim variatiocftdire&ionis deuiatio, itaqUoque ob eandem caufam 
declinationis cft error aliquis,licet plerumquc exiguus admodunv 
Aliquando etiam cum nullafucrit variatio dire&ionis inhorizonte, 
declinationis tamen variatio effepoteritj fcilicet cumaut dire&e 
meridionalitcr,id cft,fub ipfomcridiano,robuftiores telluris partcs 
cmineant, aut cumminus illae partes potentes fuerint,qudm gcne- 
ralis natura requiritj aut cumnimis virtus altera parte intcnditur, 
autalterS remittitur, quemadmodum in vafto oceanovidere licet. 
Atque naturam hanc diicrcpantem variumque effectum , facile eft 
cernere in quibufdam partibus vniufcuiufque fere lapidis rotundi. 
Diflimilitudo potentiar cognofcitur in quauis parte tcrrella?, 
pcr cxpcrimcntum demonftrationis^huius libri cap.2. 
Effe&usautem dcmonftratur apcrteper in- 
ftrumentum oftcnfiuum declina- 
tionis,huius libri 
cap.$. 




CAP. 



DE MAGNETEj LIB, V. 



CAP, XI. 
De formali adtu magnetico fphserice 

jl<5lumeftfiepmsdcteiluris&: Iapidispoiis,&aequi- 
Ino&iali cingulo; nbuiffime vero de declinatione 
Imagneticorum ad terram & terrellam , eiufq; cau-* 
fis.* Huiusautem declinationis caufam dum .varid 
f&multiplici artificiodiumultumque aflequi labo- 
"raucrimus, nouam &admirabilem ffupra omnium 
virtutum magneticarum miracula) orbium ipforum fcientiambo- 
nis aufpicijs inuenimus : Ea namque eft globorum magncticorurri 
facultas, vt fufa fit & extra corpus ipfum in brbes extenfa, formS 
vltra materiae corporesc limites elati ; in qua phyfidlbgia mens dili- 
gentius verfata, motionum reuolutionumque caufas definitas inue- 
niet .Terrellsepoteftates exderh funt etiam in orbe poteftatis toto* 
&or-bcs.in fein quauis diftantiaa corpore terrella:, fuos habentpro 
diametriratione, & peripherix quantitatevirtutum terminos fiue 
pun&os in quibus conuertuntur magnctica corpora • nec eandem 
terrella? partem fiue pun&um in quouis ab e&dem ihtertfallo (nifi in 
orbium&terrelLcaxe fuerint) refpiciunt, fedfemperinillaorbium 
fuorum pun£tatenduat,qu2efimilibus arcubus a communi eorun- 
dem axe diftant. Veluti in fequehti diagrammate proponimus ter- 
rcllat corpus, cum polis & aiquatore ; Verforiumque etiam in tribus 
alijs orbibus circa terrellam concentricis longius ab illa diftantibus. 
Inhis(vtinomnibus quosinfinitos imaginari poffumus) orbibuSjs' 
magneticum corpus fiue verforium obferuat orberh fuum in quo 
collocatur,eiufque diametrumVpolofque, & sequatorem,non ter- 
rellae: atque abillis, &fecundum eorum orbium ampliiudinem dit 
ponitur 5 conuertitur, & dirigitur magneticum, & dum ftat & dum 
procedit etia centru magnetici, in illius orbis arcu quouis. Neq; ta>- 
men formas magneticas & orbes iri aere,aut aqua,aut quouismedio 
non magnetico exiftere volumus; quafi aer aut aqua fufciperent 
illas, aut illis informarentur ; tantummodo enim effunduntur formai 
& realiter fubfiftunt curri fuerint illic magnetica • vnde magneticum 
intraorbiu viresj&limites apprehenditur* & inorbibusmagnetica 

S j. difponunt 




%oS GVILIEL. GILBERTI 

difponunt magnetica, & incitant 5 ac fi orbes virtutum folidi effent 
& materiati magnetes : non cnim per omne medium procedit, &vt 
incorporc continuo realiter exiftit magnetica vis : ita orbes fiint 
magnctici, & tamen non orbes reales nec pcr fe cxiftentes. 

, . Diagramma motuum in orhibus magnetich. 




A B axis tcrrellse & orbiiim,C D iEquator. In omnibus orbibus,vt 
in terrclla, in aequatorc verforium ad Horizontis planum compo- 
nitur jin axc vbiquc perpcndicularitcr ccntrum refpicitj in medijs 
intcruallis E rcfpicit D,& G rcfpicit H, non F, quod L verforium 
in fuperficie terrcllae refpicit. Sedqualis cftproportio L ad F in fu- 
pcrficic terrellae,talis cftGadH in fuo orbe, &EadDin orbe fuo; 



DE MAGNETEj, LIB. V. 

talesetiamfunt omnes conuerfiones inorbibus ad orbium termi- 
nos, quales in terrelte fuperficie,aut ad eius fuperficiei terminos. 
Quod fiin remotioribus orbibus paruin aliquando deliquerit,id 
propter ignauiam lapidis, aut propter vires Ianguidiores ob maio- 
rem iufto diftantiam orbium a 1 terrella contineit. 



^Bemonftratib. 

SVpra inftrumentale diagramma fuperius defcriptum, tabellani 
aut ex sere, aut ex ftanno orbem firmum imponito,in quo defcri- 
bantur orbes magnetici, Vt in fuperiore diagrammate: Etin medio 
pro magnitudine terrellae fiat foramen, ita vt tabella in medio eius 
ad mendianum circulum fupra lignum sequaliter iaceat : deinde in 
orbe aliquo ponatur verforium paruumlongitudinis grani Hordei, 
in quo cum ad variasin eodem circulo pofitiones mouetur,femper 
obieruabit orbis illius dimenfiones,non lapidis; vt in magneticarura 
formarum effufarum diagrammate oftenditur. 

Cum alij occultas rerum & abditas virtutes, alij proprietatera 
fubftantiaj ponunt mirabilium magneticorum effeciuum caufas; 
nos formam fubftantialem primariam globorum inuenimus,non ex 
probabili rationum varje controuerfarum veritatis vmbra , fed vt 
ex alijs multis demonftrationibus , ita exhoc certiflimo magneti- 
carum viriumaforma effufarum diagrammate, veram efficicntem 
caufam apprehendimus . Qux (forma) cum nullis noftris fenfibus 
fubiecta fit , ideoque ab intelle£tu minus percipitur* nunc oculis 
ipfis manifefta &confpicua apparet, per formalem hunc aclumqui 
ab ea procedit ficut lumen a luce. Atque hic annotandum eft quod 
magneticum ferrum fupra tellurem, aut terrellam , aut or- 
bes effufos motum , bis conuertitur integre, in 
vna circuitione centri fui , tanquam 
epicyclus aliquis in or- 
be fuo. 



CAPa 



GVILIEL. GILBERTI 



GAPJ XII. 

Vis magnetica animata eft, autanimam imitatur ; 

quce humanam animam ? dum organico corpori 
alligatur,in multis fup erat. 

Dmirabilis in plurimis experimentis riiagnes, & 
veluti animatus . Atq; hasc eft vna ex illis egregia 
virtus,quam veteres in cado,in globis & ftellis 3 in 
fole &luna animam exiftimabant. Sulpicabantur 
namquenoniine diuini & animati natur&poffe 
motus tam varios fieri, corpora ingentiacertis 
temporibus torqueri, admirabilcs potentiasinalia corporainfundi; 
quibus totus muudus varietate puIcherrimS florefcit, performam 
hancprimariamgloborum ipforum. Veteres, vtThales,Heracli~ 
tus, Anaxagoras , Archelaus , Pythagoras, Empedocles, Parmeni- 
des, Plato,& Platonici omnes, necjue folum feniores Gra?ci,fed M- 
gyptij, &ChaIdad in mundoanimam quandam vniuerfalem qua> 
runt, & mundum totum anima effe praditum aflirmant. Ariftoteles 
nonmundum vniucrfum animatum, fed tantum coelum; element* 
ver.o fuainanimata effeconftituit; aftra autem ipfa animata.Nos ve- 
roanimamhanc in globis foliim, &in eorum partibus homogencis 
inuenimus^ quae licet non eademomnibusinfit(multdenimprae- 
ftantior in Sole, & quibufdam ftellisjqudm in alijs minus nobiJitatis) 
m plurimis tamen globorum anima: virtutibus conueniunt. Simili- 
rerenim vnaqua*q; pars homogeneaad fuum globum appellit;& 
inclinationem habet ad dire&ionem in mundo communem totius ; 
& effufk ioxmx in omnibus eminent ; & in orbem efferuntur, &li- 
mites habent fuos: hinc motuum & conuerfionum planetarum om- 
nium ordo, & integritas, & non errantes fed certar& deftinatascir- 
cuitiones.Quare Ariftotelesfphaerisipfis & coeloru orbibus (quos 
fingit ) animam concedit, quia ad motum circularem & actiones 
habiles funt & idonea^ ferunturq; certis & definitis curfibus. Mirum 
profe&o eft quamobrem vnicus tefra? globus cum fuis effluuijs, ab 
eo eiufqj fc6ratoribus danatusfit 3 & in exilium(quafi excors & inani- 
mus)eic£tus, & ab omni mundi excellentis integritate deturbatus. 
Exiguum coparationetotius corpufculu, & in numerofa frequentia 
multorummilliumobfcurum,negledum,& deformatum.Cui etiam 

focia 




de mAgnete, lib. V. 

fociaelementa iungunt,pari infceiicitate mifera &relicla. Mon- 
ftrum igitur iftud in Ariftotelico mundo videatur,in quo omnia per- 
fe&a, viuida, animata ; vnica vero tcrra, infcelix pars pufilla , imper- 
fc$a,mortua,inanimata&caduca. Contra vero Hermes, Zoro- 
after* Orpheus, vniuerfalem agnofcunt animam . Nos vero anima- 
tum totum mundum, omnes globos,aftra omnia , tellurem etiam 
inclytam, proprijs & deftinatis animis ab initio gubernari, motufq; 
fua: conferuationis habere exiftimamus . Nec defunt aut in homo- 
genica natura infita, aut per homogenicum corpus Iparfa organa 
a6tui organico conuenientia, quanquam noniftafigurata ex vifccri- 
bus vtanimalia,aut membris manifeftis compofita, qua? etiam in 
ftirpibus quibufdam & vegetabilibus vix percipiuntur, vt neque ad 
omnemyitam manifefta inftrumenta funt neceffariaf nec in aftris 
vllis, fole, aut planetis maxime in mundo operantibus, organa vlla i 
nobis difcerni aut fingi poffiint : viuunt tamen, & viti imbuunt cor- 
pufcula in terrenis eminentijs. Siquideftde quogloriarihomines 
poffint,illudciuidemanimaeft,menseft j csetera namque animalia 
ab anima nobilitantur : Deus etiam (cuiusnutu reguntur omnia^) a- 
nimus eft.Quis ergo diuinis mentibus organa imperabit? quae or- 
ganorum omnem compaginem fuperant,nec materiatis coercen- 
tur organis. Sed in aftrorum corporibus fingulis vis infita aliter agit 
quamindiuinisillis fupra naturam ordinatis; in aftris vero rerum 
fontibus, aliter atqj in animalibus ; in animalibus deniq; aliter atq; in 
ftirpibus . Mifera conditio aftrorum, abie&a fors telluris, fi eximia 
illa anima? dignitas,qua? vermibus, formicis,blattis,ftirpibus, & fun- 
gis conceffa eft, illis denegata fit ; fic namq; vermes , blattse, tinese, 
corpora effent in natura decora magis & perfe&a : fine anima enim 
nullum corpuseft eximium,pretiofum,aut egregium. Ciim verd 
^tellure&foleviuentia corpora oriantur & animentur, crefcantq; 
in terra herbse abfq; vllis iadis feminibus f veluti cum de profundo 
terrarum eruiturgleba, &infupremoaIiquo loco, autinturri altiffi- 
ma, in aprico ponitur, non ita multo poft varia & iniuffa virefcunt 
gramiaa)nonverifimile eftpoffe illa effieerequod in illisnonfit, 
fed animas excitant, ideoq; funt animata, Globorum igitur corpo- 
ra vt mundi partes prxcipua: , & vt effent per fe , & vt in ftatu fuo 
perfeuerarent, animis opus habuerunt qu^ijs coniungerentur,fine 
quibus nec vita^ nec a&us primogenius, nec motus, nec vnitio, nec 
difpofitio, ncc confiftentia, nec conactus , nec compaffio, nullaquc 
rerum generatio,nulIa: temporum viciffitudines, nulla propagatio; 

S iij. fcd 



5 GVILIEL. GILBERTI 

fed omnia fufq; deq; ferrentur, & in miferrimum Chaos totus mun- 
dus rueret, inanis dcniq; effet tellus, mortua,& inutiJis . Sed in glo- 
borum extremitatibus tantiim ,animarum & animatorum frequen- 
tia manifeftius cernitur^ in quibus fummus opifex,maiore & iucundS 
varietate fibi perplacet.Animae autcm ille qu&cancellis quibufdam 
&quafi carceribus continentur,immateriaIeserTufasformas 3 extra 
corporis limites non emittunt, neq; mouentur ab illis corpora abfqj 
labore, &difpendio:fpiritu feruntur,& efferuntur; quo fedato & 
oppreflb malo aliquo, iacent corpora tan<J mundi fasccs, & excre- 
menta quaeda globorum. Globi autem ipfi manent& perennant, 
mouentur, & promouentur,&fine difpendio aut laffitudine curfiis 
fuos conficiunt. Humana animaratione vtitur,videt multa,depluri- 
mis inquirit; fed vel optime inftruda(tancj per tranfenna)a fenfibus 
exterioribus lumen 5 & cognitionis principiafumit. Hinc tot errores 
& defipientiae, quibusiudicia noftra & vitas adtiones perturbantur j 
adeovt pauci aut nulli re&e' & iufte a&iones inftituant . Scd telluris 
magnetica vis&globorum formata animafiue animataforma,fine 
fenfu abfq; errore,finemalorum&morborum tam pr&fentium in- 
iurijs, actum habet infitum, per totam materialem molem viuidum, 
certum 3 conftantem,dirigentem,commouentem,imperantem,con- 
fentientemj a quo omniumin fuperficie generationes &interitus 
propagantur.Nam abfq; motu illo quo diurna volutatio perficitur, 
terrena omnia apud nos horrida, & inculta, & plufquam deferta, & 
feriata prorfusmanerentJfti verd motus in natur^fontibus^non co- 
gitationibus,ratiunculis,&coniecturis fiunt, vthumana; actiones, 
quae ancipites funt> imperfectce,& inccrtse : fed connataefunt illisra- 
tio, difciplina,fcientia, difcretio, a quibus actiones certas & defini- 
tx exiftunt,ab ipfis mundi iactis fundamentis & primordijs; quas 
nos propter animaenoftrcj imbecillitatem comprehendere 1 non po£ 
J fumus . Quare Thales non fine caufa (vt refert Ariftoteles in 
libro de anima ) animarum lapidem magneteni efle 
voluit , qui pars eft & foboles dilecta 
telluris matris animatac. 



LIBER 



DE MAGNETE,LIB.VI. 




UBER SEXTVS. 

CAP. h 

D E T E L L V RIS GLOBO,MAG- 
nd tnagnete* 

A c t e n V s de magnete & magneti- 
cis, quom.odo inter fe confpirant 3 & a- 
guntur, quomodoad terrellam&tel- 
lure conformant iefe di&um eft. Nunc 
verdde tellurisglobo ipfo feorfim diC- 
ferendum. Experimentailla quasper 
terrellam demonftrantur , quomodo 
magneticacoformant fe ad terrellam, 
eaomnia vel faltem praecipua & egre- 
gia, per telluris Corpus oftenduntur « 
Ettelluri magnctica in omnibus aiTo- 
chntur. Primum quidem in terrella a*quino£tiaIis circu!us,meridia- 
ni, parelleli, axis, poli,naturales funt termini; quod plurimis expe- 
rimentis probatuivlta etiam in tellure hi termini naturales funt,non 
tantum mathematici, (vti omnesante nos exiftimabant.) Hos ter- 
minoseadem experimenta omnia, vt in terrella,iti intellure often- 
dunt confirmantque. Siclitin peripheria terrellae magnes,aut mag- 
ncticumfcrrum, dirigit fe ad fuum polum : ita fupra tcllurem con- 
uerilones funt peculiares,manifeft2e 5 & conftantes, ex vtraq; parte 
aequatoris : ferrum verticitate induitur per extenfionem verfus po- 
lum telluris,ficutverfus polum terrellse: Per poiitionem etiam Sc 
refrigerationem verfus telluris polum, poftquam ab igne verticitas 




G V I L I £ L. GILBERTI 
priftina extinda fuerit,verticitatem acquirit nouam , conformem 
pofitioni ad tellurern. Bacillaetiam ferrea diutius pofita verfus po- 
los, telluris refpe&u tantum, verticitatem nancifcuntur 5 quemad- 
modiim eadem bacilla fi verfus magnetis polum difpofita fuerint, 
ctiamfi illum non tangant, virtutem polarem accipiunt . NuIIum 
corpus magneticum eft quod terrellae quouis modo accurrit, quod 
telluri etiam non famulatur. Vt magnes altero fine robuftior eft ex 
altera parte arquatoris : ita idipfum minore terrella fupra maiorem 
terrellam oftenditur . Pro affrictionis varietate & arte ,magnetici 
ferri fupra terrellam,magnetica valentius aut a?grius officia fua fa- 
ciunt. In motionibusadtelluris corpus variatio, vt in terrella ex e- 
mincntiarumdiffimilitudine > inaequalitate,& impcrfectione often- 
ditur ; Ita omnis variatio verforij aut pyxidis nautica?, vbique terra- 
rumaut marium, cjuod tantopere hominum ingenia perturbauit, 
eafdem ob caufas difcernitur, & agnofcitur. Declinatio magnetica 
( quas admirabilis eft magneticorum ad corpus terrellas conuerfio) 
formali progreflu, eadem in tellure luce clariiis apparet . Atq; iftud 
quidemexperimentumfolum,magneticam naturam telluris incly- 
tam, per omnes eius inrernas partes ingenitam, & fufam,admirabili 
indicatione tanquam digito oftendit. Magneticus igitur vigor in tel- 
lure exiftit quemadmodum in terrella quas pars eft telluris* natur& 
homogenica, Artevcro fpherica, vttelluris globofa? figurse corre£ 
ponderet,&prccipuis experimentiscum telluris globo confenti- 
ret. 

C AP. IL 

Magneticus axis telluris inuariabilis 
• fcrmanet, 

Xistelluris magneticus^vt inipfis primordijs mo- 
tiui mundi,per telluris media tranlibat: ita nunc per 
centrumad eadem fuperficiei pundta tendit, per- 
manentc etiam sequinodialis lineae circulo &pla- 
no. Non enim fine vaftiffima terrenae molis demo- 
litione , immutari naturales hij termini poflunt, vt 
facileeft exmagneticis demonftrationibus colligere, Quare Do- 
minici Mariae Ferrarienfis, viri ingeniofiflimi,qui fuit Nicolai Co- 
pcrnici prseeeptor, opinio delenda eft,qua* ex obferuationibus qui~ 

bufdam 




t)E NIAGNETE, LIB. VI. ^ 
btifdam fuis talis eft. Egd inquic fuperioribus annis conternplando <c 
Ptoiemasi gcographiam, inueni eleuationes poli Borei ab co pofi- «e 
tasin fingulis rcgionibus, ab ijs qui noftri temporis funt> gradu vno -i 
&decem minutisdeficerc : qua*diuerutas vitid tabulx neqtiaquam 
aferibi poteft : Ndn enim credibile eft totam libri feriem in nume- « 
ris tabularum sequaliter deprauatam efTe j Eaproptcr neccffe eft « 
polum Boreum,verfus pun&um verticalem delatum conccdere. a 
Longaitaquetemporisdbferuatio iam nobis csepit detegere, qux <t 
noftns maioribus latitaruntj non quidemex eorum ignauia>fed « 
quialongitemporisobferuationepr^deccftbrumfuorum caruere : « 
Pauca enim admodum loca ante Ptol : in cleuationibus poli obfer- « 
uatafucrunt,ficut& ipfe teftaturin principiofua* Cofmographia?: u 
(Inquit enim)folus Hipparchus paucorum locorum latitudinesno- «•< 
bistradidit, quamplures autem diftantiarum 5 prcefertun quarad fo- « 
lis ortum, feu ad occafum vergerent, ex generali quadam traditio- <c 
ne concepta^ fuerunt, non ex ipforumauthorum ignauii\ fed quod « 
nondum diligentioris mathematica: vfus foret. Mirum igitur non « 
eftjfi priores hunctardiflimum motum non perccperunt: Is etenim <c 
inrnille & feptuaginta annis 5 verfus apicem habitantium,gradu vno <c 
fere dclatum fe manifeftat. Indicat hoc anguftia jreti Gaditani , vbi « 
tempore Ptolcmaei, polus Boreus ab Horizonte gradibus 36 cum <* 
quarca: nuncvero 37, ac dupliciquinta, cleuatus apparet. Simi- < t 
lemquoquediuerfitatem indicat Leucopetra Calabria?, & fingula « 
loca Italiai, illa videlicet qua: i Ptolcmaso ad noftra tempora non <« 
mutarunt , Ex hoc itaque motu, quae nunc habitantur loca, dcferta ce 
tandem fient, at illa qua; nunc torrida zona 1 decoquuntur, longo li- <« 
cettemporis fpatio, ad noftram coeli tcmpcriem deducentur. Ita vt < c 
trecentorum nonaginta quinquc miliium annorum curriculo, mo- cc 
tus is perficiatur tardiflimus . Itaiuxta hasDominici Maria: obfer-« 
uationes,polus Boreus altius eleuatur, & latitudines regionumma- 
iores exiftunt, quam olim;vnde v mimutationemarguitlatitudinum. 
lam vero Stadius contraria prorfus opinione decreuifTe latitudines 
perobferuationes probat , Inquit enini,Rdm£ latitudincm in geo- u 
graphicis Ptolemasi efTe 41 graduum ~ : Stnequid mendiapudPto- u 
lemeum obrepfifTe cauferis,in vrbeRoma die a?quino6fcij,nona par$ <« 
gnomonis deeft vmbrac, vt refert Plinius, & teftatur Jibro nono Vi- « 
truuius. At recentiorum obferuatio, (vti refert Erafmus Rheinhol- <c 
dus) prodit eandem hoc noftro faeculo 41 partium cum fextante: vt <c 
dubites vnius partis femiffem, in mundine centro, an terrae obliqua- <« 

tionc ' 



i GVILIEL. GILBERTI 

tione decreuifle probes. Videre ergo licetquomodo ex obferuati- 
onibus minus exa&is, demachina telluris temere nouas&contrari- 
as opinioncs, & motus abfurdos imaginantur. Nam cum Ptolcma:- 
usab Hipparcho tantum latitudincsquafdam acceperit , nec ipfe in 
plurimis locis eas obferuauerit * verilimile eft ipfum cognita regio- 
numpofitione, de latitudine eiuitatum,probabili tantum coniecfu- 
rS asftimafTe, quam deinde tabuliscommendauit.Ita vidcrelicet in 
Britannianoftra,ciuitatumlatitudines, induobusvel tribus gradi- 
buserrare, vt cxperientia docet : Quare minime ex iftis erroribus, 
nouusinducenduseftmotus,aut telluris inclyta natura magnetica, 
opinione tam leuiter concepta deformanda eft . Atcjue ifti hcilius 
erroresin geographiam irrepferunt, quod virtus magnctica pror- 
fus illis incognita fuit . Prseterea fatis accurata? latitudinum obfer- 
uationes fieri nori poflunt nifi a peritis,amplioribus etiamadhibitis 
inftrumcntis, habitiique ratione refradionis lumkium* 

CAP. III. 

De terreftrisglobi diurna reuolutione magnetica, 
aduerfusprimimohilis inueteratam oj?im~ 
onem,probabilis affertio. 

Pud veteres Heraclides Ponticus, & Ecphantus, 
Pythagorici tum Nicetas Syracufanus, & Ariftar- 
chus Samius, alijque (vt videtur^nonnulli, exifti- 
mabant terram mouere 3 ftellas obie&u terras occi- 
dere,eafdemquc ceflione illius oriri.Cient quidem 
terram,& rotae inftar cardine fuo nixam, ab occafu 
ad exortum, circa eum volui. Philolaus Pythagoricus voluit vnam 
efte ex aftris, & circa ignem verti in obliquo circulo, ficut fol & lu- 
na curfus habent fuos. Mathematicus quidem ille infignis, & naturg 
fcrutator peritifllmus. Sed pofteaquam philofophia a plurimis trac- 
tata, & diuulgata fuit, opiniones advulgi ingenia fi&ae , aut Sophi- 
fticis argutijs fuffulta? 5 plurimorum mentes perftrinxere, & multi- 
tudinis confcnfu, torrentis inftar praeualuere . Explofa multa fiibin- 
deapud veteres egregie inuenta, &*in exilium miffa periere ; aut fal- 
tem non amplius culta& au&a exoluerunt. Primus igitur Coper- 
nicus (inter recentiores, virliteraria laude digniffimus ) corporum 

mouentium 




DE M AGNETE 5 LIB.VL 
mouentiuni (pcavo^Uoc houis hypothefibus illuftrarc aggrefTus eft,- 
quas rationum apodixes alij aut fequuntur, autvt^ouvo^i/ motuum 
fymphoniam certius inucniant, obferuant,viri in omni literarum ge- 
nere peritiflimi; Ita Ptolemsei 8c aliorum ad motionum tempora, & 
periodos inueniendas* fuppofiti & imaginatione cbncepti orbes, 
nonneceffario^admittendifunt iri philofophorum phyficas aufcul- 
tationes. Vetuseftigitur opinio, &ab antiquis vfquc dedu&a tem- 
poribus,nunc veromagnis cogitationibuS au&a, terram diurn^ re~ 
uolutione 24 horarurri fpatio totam circumferri . larn vero cum So~ 
lem& Lunam,& planetas alios,& omnium ftellarum ornatum,vni- 
us diei naturalis lpatio accedere & recedere videamus, autterraip- 
famotudiurno, ab occafii in ortum j aut ccelum totum,&reliqua v- 
niuerfa alia rerum natura, ab ortu in occafum neceffario concitan- 
tur. Atqueprimum quidem ccelumfupremum,&ftellarumfixarum 
vifibiles lllos omnes fplendorcs, incitari rapidiflimo illo, &infani£ 
fimocurfu, vcrifimile non eft. Praeterea quis illc vnquam artifcx 
ftellasquas nos fixas appellamus, in vna eademque lphsera depre- 
hendit, autfpharrasvllasreales, & quafi adamantinas effe rationc 
conflrmauit : nullus hoc ipfum demonftrauit vnquam; nec dubium 
cft quin quemadmodum planeta? diflimilibus interuallis ^ terra di- 
ftant ; ita ingentia illa & frequentiflima lumina, altitudinibus & terra 
varijs, &remotiflimis difiungunturj jnon fphaericas alicui compa- 
gini, aut firmamento (vt finguntj & concamerato corpori inn«- 
rent:ita nonnullorum interualla,opinione quadam potius quam 
reuera,-propter infcrutabilem diftantiam concepta funt, alia multd 
magis illa fuperant, & funt longe remotiflima, quae cum in cado va- 
rijs diftantijs collocata fint, aut in tenuiflimo aethere, aut quintailla 
fubtiliflimafubftantia,autvacuo5quomodo permanebunt intanta 
vafti orbis, corporis incertiflimi, vertigine . Obfcruatse funt abA- 
ftronomisftelte 1022 j pmerhasinnumerabiles^alia? fenfibus no- 
ftris apparent exiguae quidemjn alijs caligat fcnfus,vixque, nec nifi 
ab egregiaoculorum aciepercipiuntur,nec quifquam eft qui opti- 
mis prseditus ocu!is,filente Luna, & rariflimo aere, non fentitplu- 
rimas propter magnam diftantiam exiguis luminibus incertas,& 
vacillantes: Quare &multas effe,& nulla oculorum acie compre- 
hendivnquam,credibilceft.Quantum eftigiturad longiflime re- 
motas illas fixasincomprehenfum fpatium, quanta phantafticae illi- 
us fpha?rae, ampla & immenfa profunditas ? quam longe a terra dif- 
iundiflimseftellx feparanrur, elonganturque fupra omnem vifum, 

artem 



aitf GVILIELi GILBERTI 

artem dmnem, & cogitationem ? Motus ifte igitur quam erit mon- 
ftrofus f Manifeftum ergo eftquod fydera omnia tanquam in dcftu 
natisrepofitalocis,in ipfis conglobantur, qusecentris proprijsni- 
tuntur, &circaipfa confluunt partes eorum omnes. Quod fi mo- 
tum habent3efitille potius circa proprium cuiufq; ccntrum,vt terra; 
motusjautcentriprogreffioneinorbcmjvt Lunae:non erit intam 
numerofa foluta grege circularis motus . Qiiarum ftellarum alise 
prope v aequatorem pofitas , rapiditiime v circumferri , aliae propinqui- 
ores polo aliquantulum mitius agitari viderentur, alise quafi immo- 
tse, exiguam haberent rotationem . At nullx differentia? ex lumine, 
mole,autcoloribus nobis apparent:tam enim funtilluftres verfus 
poloSjlimpid^rutil^&fufcaejatqUe propeaequatorem& zodia- 
cum:quxinillis fedibusmanent , &pofit^funt,non pendent,aut 
figuntur, aut alligantur camerato alicui . Infanior adhucmulto pri- 
mi illius mobiiis fi&itij, magis alti, profundi, & immenfi circumuo- 
lutio: Atqjhocquidemmobile incomprehenfibiIe,oportebat ma- 
teriale effe,& valde profundum,omnem inferiorem naturam quan- 
titatelongefuperans:Nonenimalitertottantaque ftellarum cor- 
pora, vniuerfamque rcrum naturam,ad terram vfque, ab ortu in oc- 
cafumducerepoterat: vimque oportet admittere vniuerfalem, & 
tyrannidemin aftris rcgendis perpetuam, & valde moleftam . Mo- 
bile iftud, corpus nullum vifibile defert,nullo modo agnofcitur, fi- 
dum eft,ab illis crcditum, & pufillanrmis admiffum,qui molem apud 
nos terrcftremmagis admirantur,quam tanta,tam incomprehenfa 
longeque difiun&a corpora. At infinitatis atque infiniti corporis 
motuseflenonpoteft, neque idcirco vaftiffimi illius primi mobilis 
diurnus, Luna teme propinqua circumfertur diebus 27 ; Mercurius 
& Venus motus fuos habcnt fatis tardos j Mars annis duobus, Iupi- 
terduodecim, Saturnus trigintaperiodum conficit . Atque ij etiam 
qui fixis motum imponunt,iIIum perfici volunt annis fecundum Pto- 
lemaeum g6ooo,iuxta Copernici obferuationes annis 25816; fic 
tardiorfetnperfit motus& itineris confummatio in maioribus cir- 
culis : Et primi iftius mobilis,tanti,tam fupra omnes immenfi,& 
profundi,motus eritdiurnus.^ Superftitio quidem, & in philofb- 
phiafabula, nunc ab idiotis tantum credenda, a viris quidem doclisj 
plufquam deridenda : Quanquam fuperiortbus iieculis, ad fupputa- 
tionum & motuum rationes, amathematicis motusille admiffus fu- 
erit,vrgente philofophantiumimportuna turbl Motionescorpo- 
rum (nempe planetarumj videntur omncs inortum & fecundum 

fucceffi- 

I 



DE M AGNETE* LIB. VI. 

fucceffionem fignorumrieri : Exiftimant etiam plcbei mathematici, 
& philofophi, ftellas fixas eode modo rardiffimo motu procedcres 
quibusprdptcr veri ignorantiam cogunturadiungerenonam fphae- 
ram. At nunc primum hoc> & inopinabile primum mobile, fi&um^ 
nullo iudicio comprehenfum, nullo vifibili fydere infignitumj fed 
imaginatione tantdm, & fuppofitione mathemacicS conceptu,ma~ 
Ieq; d philofophis admiffum&creditum, incxlum &fupraomnia 
fyderaelatum, oportetaduerfS. incitatione ab ortu in occafum,con- 
tra reliqui totius mundi inclinationem torqueri.Quicquid in rcrum 
natura naturaliter mouetur, id & fuis vinbus, & aliorum corporum 
eonfentiente foedcre incitatur: Talis eft motus partium ad fua tota, 
globorum&aftroruminterfeomniuminmundoconfiftentium,ta- 
liseft incitatio circularis corporum planetarum * cum alij aliorum 
curfusobferuant,&incitarit.Primi verd mobilis, aduerii & velocif- 
limi curfus, quae illa funtincitantia ,autprorhouentia corporaf* qua^ 
natura confpirans ? aut quis ille vltra primum mobilefuror ?cum in 
corporibus ipfis vis agens exiftat, nonin fpatijs, aut interuallis. Qui 
vero exiftimauerit otiofa ilia corpora & feriata effe ,virtutem au- 
tem omnem mundanam orbibus ipfis & fpha?ris inhaerere, hon im* 
nus hic infanit, atque ille qui in domo aliena, parietes & pauimen- 
ta, & teclum familiam regere potius quam patremfamilias pruden- 
tem & prouidumexiftimat. Non igiturd firmamento vehuntur 
mouenturue, aut pofitionem habcnt ; multo minus primo mobili 
circumferuntur confufas illaEftellarumturbac>ncquc aduerfa& ra« 
pidiffimaincitatione conuclluntur &perturbantur. Ptolemaeus A- 
lexandrinus nimis mihi timidus & pufillanimis effe videtur, qui di£ 
folutionemmundi huius infcrioris inhorrefcit > fi circulariter terra 
mouerctur . Cur non vniuerfi ruinarri, diffolutionemj perturbatio- 
ncm,incendium,cadefteique& fupercaeleftes calamitates immen- 
fas non veretur, i motu fupra omnes cogitationes, fomnia,fabuIas, 
& licentias poeticas infuperabili * ineffabili, & incoraprehenfibilu 
Quare nos diurno terra rotatu (motu fcilieet riiagis cOnuenienti) 
vehimur,&ficutcymba fupra aquas mouetur ,ita nos cum tellure 
conueramur,&tamenftare nobis & quiefcere videmur, Magnum 
hoc videtur & incredibile quibufdam philofophis, propter inuetc- 
ratam opinionem>terr3e vaftum corpus circularitcr contorqueri 24 
horarum fpatio : Incredibile magis effet Lunam 24 horarum fpatio 
orbem fiium permeare, feu curfum integrum abfoluere ; magis So- 
Iem,& Marte; magis adhuc 3 Iouem & Saturnumj plufquam miranda 

T j. in 



2i8 G V I L LE L. G I LB E RT I 

infixisftellis&firmamentovclocitas^ quiddeniq;in nonafuafphe- 
raadmirentur^vt velint cogitenr At primum mobilc fingere,&fic- 
to motumattribuere , qui 24 horarum fpatio perficiatur ,hunc au- 
tem in eodem temporis interuallo motum tcrra non concedere, ri- 
diculum* Terras namque circulus maior ad primi mobilis ambitum 
eftminor quam ftadiumad terramtotam. Si terreftris rcuolutio 
diurna videatur praeceps,necdnatura admittenda,proprerrapidi- 
tatemjPrimimobilis agitatio, & fibi ipfi, & toti mundoerit plu£ 
quam infana, cum nulla alia motione,vJIa proportionc aut lirmlitu- 
dine confentiens. Videtur Ptolemaeo & Peripateticis perturbari na- 
turam, & diffolui huius globinoftri compaginem &firmitudineni 
oportercaterrenatamveloci circuma&ione. Tcrrse diametcreft 
1718 milliariorumgermanicorum; Luna? noua?maxima elongatio 
65, niinima 5 5 femidiametrorum terre : diuidue lunse aftitudo ma- 
xima 68,minima 52 : verifimilc tamen eft fpharram eius maiorem 
adhuc & profundiorem efte. Sol inmaxima excentricitatc diftantia 
I i42femidiametroruterr2e habetjMarsJupiter Saturnus,vtmotu 
funt tardiores,ita funt longea terra remotiores . Fi-rmamenti &fixa- 
rumdiftantia:optimismathematicis incompreheniibiles videntur. 
Nona fphaeri omilTa,primi a 'mobiIis conuexitas fi iufte ad reliquorum 
proportionemeftimetur,oportetprimi mobilfs conuexum tantum 
fpatij percurrerevnShor3,quantumcontinent circuli maiores ter- 
reftres 50oo,naminfirmamenticonuexoconficeretplufquai8ooj 
fed qua: foliditas ferreaadco firma &pertinax fingipoteft, vt tanto 
furore&^tam ineffabili pernicitate non difrupatur,& in frufta abeat. 
Chaldsei verolumen cadkimeffevoluerunt. In lumine autcmnon 
cft tantafirmitas,nec in Plotini ignitofirmamento,nec influido cxlo 
aqueoue diuini Mofis, aut fumme tenui & tranfparenti,quod ftella- 
rum luminad confpeciu noftro non intercipit. Explodendus eftigi- 
tur error tam alte conceptus cadeftis huius,taminfanas & furiofse 
rapiditatis, & reliquorum cselorum violentse retardationis. Excu- 
tiantTheologij&fpongijs dcleant anilesiftasdetam rapida cxlo- 
rum gyratione fabulasab inconfideratisquibufdaphilofophismu- 
tuatas. A Martis fphsera (fi fph^era fuerit) & motu,SoI nonrapitur, 
nec Mars a Iouc,nec Iupiter a Saturno.-Fixaru etiam ftellarum fphae- 
ramoderata fatis effe videtur, nifi quodmotusimputanturfirma- 
mento qui in tellure funt, & immutationem quandam phenomcn&n 
efflciunt. Superiores in inferiorestyrannidem non exercent; nam 
& cadum philofophorum 3 & theologoru, oportet effe manfuetum, 

fcelix, 



DE MAGNEf E, LIB. VI. 
foelix & tranquiilum &mutationibus niinus obnoxium ■ rtee prfmi 
mobilis vis,furor, celeritas &rapiditasdominabitur.Dcfcenditfu- 
ror ifte per dmnes coeleftes fphasras, & corpora cceleftia, philofo- 
phorum noftrorum elementa inuadit, ignem rapir, aerem voluit,vel 
faltemmaxirtiam partcm trahit, aetherem vniuerfum ducit> &con- 
uertit(acfifolidumeiret &firmum corpus 3 curri tenuiffima fit fub* 
ftantia nec renitcns > nec du&ilis^ignitas impreffiones ,fuperiores 
Captiuas ducit. O mirabilem terreftris globi conftantiam, qui folus 
nonvincitur; qui tariien in fto loco nulHs vinculis, nuM grauitate, 
nulla craffioris aut firmioris corporis eontiguitate , nullis ponderi- 
bus conftringitur, aut fiftitur . Subftantia globi terreftris , vniuerfa* 
rerum rtaturae refragatur & opponitur. Fingit fibi Ariftoteles philo- 
fophiam ex fimplicibus motibus & mixtis, coelurn fimplici circulari, 
elementafuamoturecl:o fnoueri, terra? partes re&is Iineis terram 
appetere, in fupcrficiem eius ad reclos angiilos incidere centrumqj 
verfuscontcridere, in eo autem femper acquiefcere $ igitur & ter- 
ram totam in fuo loco immobilem permanere, ponderibus fuis vni- 
tam & confirmatam. Ifta quidem partium cohserentia , &materias 
congrcgatio, in Sole, in Luna, in planetis,in fixis funt, in omnibus 
deniq; corporibus illis rotundis, quorum partes inter fe Cohserenti 
&adpropriavniufcuiufq; centra contendunt j alioqiii ccelumrue-' 
ret, & fublimis ille ornatus diffiparetur; Hasc tamen casleftia corpo^ 
ra motum habent circularem Quare & terra fiium perinde motum 
habere poteft tneq; cnim(quod qriidamputant)motus hicadcol- 
le&ionemineptus eft^aut generationem rerumaduerfus.Namcum 
globo terreftri infitusfit, & naturalis , nec externu aliquodfit quod 
concutiat,aut aduerfismotibus impediat* fine malo aliquoautpe- 
riculo voluitur, fine raptu progreditur, nihil eft quod renititur,nihil 
quod cedendo viam dat,fed cun&a patent. Nam dum in vacuo cor- 
poribus fpatio, aut aetherc incorporeo voluitur,aer omnis, terrae & 
aquarum ipiramenta,nubes & pendentiametcora; fimul cum globo 
circulariterconcitantur: Quod fupra fpiramenta eft, corporibus 
vacuum eft : Tcnuiffima corpora & minime cohxrentia iuxta inane 
tranfeuntia non impediuntur, non difloluuntur. Quare &terreftris 
globustotusjcum omnibus fuis appendicibus, placide , nullo refi- 
ftente commouetur. Quare vane, fuperftitiofe N , concuffionem cor- 
porum timent pufillanimi quidam (Lucij La&antij more , qui Anti- 
podes, & globofum vrtdiq; terras ornatum,indo&iffimi vulgi,&im- 
portuniffimorum hominum more deridet:)Ex his igitur rationibus, 

T ij, non 



220 GVILIEL. GILBERTI 

nonprobabilis modo, fed manifefta videtur terra diurna circumuo- 
lutio, cum natura femper agit per pauciora magis,quam pluraj atq; 
rationimagis confentaneum vnum exiguum corpus telluris diurni 
volutatione efficere potius, qudm mundum totum circumferri. Re~ 
liquorum terraemotuu rationes praterco, iam enim agitur tanttim 
de diurno, quo adfolem reuoIuitur,& naturalem diem(quem nyc~ 
themeron vocamus) efficit. Atqj natura fane conuenientem admo- 
dum motumformas telluris coheeffifle vidcatur* qux (cum globoi^ 
fit){iiper polos fuos a natura fibi tributos conuertiturfacijiusmulto 
& conuenietius,qua totus volueretur mundus,cuiusn7jis ignoratur, 
fciriqjnequit; &quamprimimobilisfingeretur orbis,quem veteres 
nonadmittebant,quem Ariftoteles etiam non vltra fixarum fpha> 
ram vllum excogitauit, aut admifit $ quem facrse denique fcripturse 
non agnofcunvvt neq; totius firmamenti vertiginem. 




CAP. 

Terram circulariter moueri. 

! Am verd cum caJum totum , & vaftam mundi airi- 
plitudincm,ingyrum rotarij abfurdius quam dici 
poteftvulgares philofophi imaginentur : relinqui- 
tur vt terra diurnam immutationem perficiat. Nullo 
enim tertio modo faluari apparentes conuerfiones 
poffiint.Dies igitur hic,qui dicitur naturalis 3 eft me- 
ridianialicuiustellurisdfolead folemreuolutio. Reuoluitur verd 
integro curfu, a" ftella aliqua fixa ad illam rurfus ftellam.Qua? natura 
mouentur corpora motu circulari,2equali,& c6ftanti,illa in iuis par- 
tibus varijs inltruuntur terminis : Tcrra verd non Chaos eft, nec 
irioles indigeftaj fed aftreafuS virtute,tcrminos habetmotui cir- 
culari inferuientes, polos non mathematicos, sequatorem non ima- 
ginationeconceptum,meridianosetiam & parallelos ; quos om- 
nes permanentes , certos,natura!es in terrainucnimus : quos tota 
philofophia magnetica plurimis experimentis oftendit . Poli nam- 
que in terra funt certis inhserentes terminis, in illifqueverticitas v- 
trinque d plano aequatoris telluris aflurgit , viribus validioribus 
& totius conipirationc prajpotentibus, cum quibus diurna re- 
uolutio confentit. At corporum nullis conuerfionibus,nullispla- 
netarum motionibus, fenfibiles & naturales poli infirmamento,aut 

primo 



DE MAGNETE, LIB. VI. 
primd aliquo mobili agnofcuhtur, confpiciuntur, aut ratione aliquS 
confirmantur, fed incerta imaginatione concipiuntur . Quare nos 
manifeftam caufam fecuti,fenfibilem &fpe&atam terram inpro- 
prijspolis nobis per multas magneticas demonftrationes apparenti- 
bus moueri, cognofcimus. Neque enim folum conftanti^, & certac 
&permanentispofitionisratione, terra polis & Verticitate imbui- 
tur : poteratenim in mundipartes alias dirigi, in EurumautOcci- 
dentemjaut aliamquamuisregionem, Conditoris igitur mif S fapi- 
entii vires infitae funt terras, primario animatse, vt deflniti conftan- 
tia tellus dire&ionem faceret, & poli vere oppofiti fint vt in illis tan~ 
qudm axis alicuius terminis, diurnse reuolutionis motusperficere- 
tur. Conftantia vero polorum a primaria anima regitur . Quare ad 
telluris bonum verticitatum collimationes, incertum firmamenti 
& vifibilis coeli punclum non continuo fpeciant . Nam asquino&i- 
um immutationes ab inflexione quadam axis terra^fiunt ; in illa ta- 
men inflcxione, motiuam conftantiam terra habet, a proprijs viri- 
bus. Terra vt conuertatfefe diurna reuolutione polis fuisinnititun 
Nam cum in A & B verticitas conftans fit, & axis dire&a $ in C & D 
(£quino£tiali)liber£ funt partes/uils viribus totis vtrinque & plano 




aequatorxs verfus polos, in aethere a renitentia libero, aut in vacuo j 
conftanterque manentibus A&B,C verfusD &infita N con£ormi- 
tate & aptitudine, &propter bonum neceflarium, & mali declinati- 
onem,maxime autem folaribus virtutum orbibus effufis luminibufq; 
promouentibus, voluitur. Circumfertur etiam non nouo&alieno 

T iij. curfu; 



GVILIEL. GILBERTI 
curftf % fed (communi reliquorum planetarum inclinationej ab oc~ 
cafu in ortum tendit . Similis enim verfus ortum fecundum fuccef. 
fioncm fignorum,planetis omnibus motus, iiue infrd folem Mercu- 
rius & Venus, fiue circa fblem reuoluantur. Tellurem habilem effe 
& idoneam ad mouendum circulariter, oftenduntpartes eius 3 quse 
feparata: & toto, non tantum Peripateticorum reclo motii feruntur, 
fed rotantur etiam . Magnes collocatus in vafe ligneo, imponitur 
aqux, vt libere polfic natare , conuertere fe ? & fluitare . Si polus 








35 



magnetis B contra* naturam pofitus fueritverfus meridiem F, ter- 
, rella conuertiturcircacentrum fuum circularimotu in planoHori- 
zontis, ad feptentrionem E, vbi quiefcit non in Caut D. Hoc facit 
cxiguus lapis auatuor tantum vnciarum 5 eundem etiam habet mo- 
tumtamexpedite,fi fuerit magnes robuftus aliquis centum libra- 
rum : fimilem quoque conucrfionem obtinebit maximus magneti- 
cusmonsjfilargo flumine aut mari profundo veheretur: &tamen 
multomagismagneticumab aquaimpeditur, quamtellus totaab 
aethere. Idem facerct tota terra, fi Borealis polus diftrahcretur a ve- 
r5 M direclionej recurreret enim polus Borealis circulari totius 
circa ccntrum motu vcrfus Cynofuram. Hic vero motus non eft 

alius 



DE MAGM£TE 3 LIB.vi 
alius quam circularis, quo partesnaturaad fuas fedds fecoponunt* 
Terra tota fuo polo Cynofuram refpicit naturS conftanti : ita on> 
nis eius genuina pars fimilem in mundo fedem petit , moueturquc 
circulariter ad illam pofitionem.Totius & partium fimiles funt mo- 
tus naturales : cjuare cum partes in circulum moueantur, totum eti- 
am circulariter mouendi potentiam habet. Magnes orbicularis cir- 
culariter mouetur fuper ccntro fuo,ad telluris conformitatem(ficut 
apparet) in plano Horizontis, in vafe fupcr acjuam pofito» 




Sic etiata in quouis alio circulo magno moueretur fi liber effe 
poflet > vt in declinationis inftrumento* circularis motus fit in meri- 
diano (fi nullafuerit variatio) autin circulomagnddu&o d Zenith 
per variationis in horizonte pun&um^fimodo fuerit variatio ali- 
qua,Atqueiftemagnetis motus circularisad pofitionem fuamiu- 
ftam,&: naturalem,oftendit totamterram habilem efle &c idone- 
am, proprijfque viribus fatisinftrucl:am,ad circularemmotum diur» 
num.Omittoquod Petrus Peregrinus eonftanter affirrnat,terreL 
lam fuper polos fuos in mcridiano fufpenfairij moueri circulariter 
integrd volutatione^horis: Quod tamen nobis adhucvidere non 
contigit ; de quo mptu etiam dubitamus,propter lapidis ipfius pon* 
dus,tum quia tellus tota vti mQuetur a fe,ita etiam ab alijs aftris pro~ 

mouetur: 



GVILIEL. GILBERTI 

moueiur : quod proportionaliterin parte quauis(vt interrella)non 
contingit. Mouetur tellus primaria' fu£ formi&naturali defiderio, 
ad fuarum partium conferuatiQnem,perfe£u"onem,& ornatum,ver- 
fus praeftantiora : quod magis verilimilc eft quam vt fixi i III Iumi- 
nofi globi, tum errones,& praftantiffimus & diuinus fol , d terra 
nullo modo adiuti,aut recreati,aut virtute aliqua a£ti, terram incaf- 
fum circumirent,totufqueillecoelorum exercitusperpetuos &ne- 
quicquam aftris proficientes, circa terram curfus repeteret. Volui- 
tur igitur terra qu<emagn& quadam necelTitate, virtute etiam infiti, 
manifefta, & conipicua, conuertitur ad folem circulariter; quomo- 
tufolaribus virtutibus& influentijs gaudet, firmaturque certafui 
verticitate, ne vage in omnem coeli regionem volueretur.Sol(prse- 
cipuus in natura a&or) vt erronum promouet curfus, fic hanc tellu- 
ris conuerfionemincitat, virtutibus orbiumeffufis, &lumine. Atq; 
diuma vertiginefi non volutaretur tcrra, Sol conftantibus lumini- 
bus deftinate alicuipartifemperimpenderct,ipfamq$ moradiuturna* 
vreret , atq; in puluerem ageret,diffiparet, altiffimaq; tellus vulnera 
concipcret j nihilqjinde bonieueniret,non vegetaret,nonanima- 
libus vitam concederet,humanumq,-genusperiret.Inalijsver6par- 
tibus, omniahorridaelTent&frigoribus fummisrigida; vndeemi- 
nentiaeomnes duriffimae, infoecundse, inacceffa:,perpetuisvmbris, 
& nocT:e aeterna coopcrtae eflent . Quam miferam, & horrendam v- 
trinquefaaem,ipfatellus cumpati noluerit ; magnetic£ aftreamen- 
te,in orbem voIuitur,quo perpetuS commutatione luminis 5 per- 
petuaelTetrerumviciffitudo, calores& frigora, ortus & interitus, 
dies & nox, mane & vefpera, meridies & multa nox . Ita petit tellus 
folem&rcpetit, auerfatur &infequitur,admirabili fuamagnetica 
virtute. Prarterea, non folum afole impenderetmalun^fitellusqui- 
cfceret &folari beneficio priuaretur - y fed a Luna etiam grauia im- 
minerentpericula : Videmus namq; quomodo oceanus fub certis 
quibufdam Lunse pofitionibusintumefcat,& aeftuet : Atq; fi diurna 
telluris volutatione Luna expedite non tranfiret, plus iufto fluidum 
mare in quafdam partes ageretur 5 & flu&ibus immanibus littora 
plurimaopprimerentur. Neigitur varijsmadisperiret &confun- 
deretur tellus, ip/a conuertit fcfe,virtute magnetica &primaria : 
quales&in cxteris erronibus motus funt,vrgente prxfcrtim alio- 
rum corporum motu & lumine. Nam & Luna etiam menftruo cur- 
fu conuertit fefe, vt folis lumina fucceffiue recipiat, quibus non ali- 
ter atque tellusgaudet, & recreatur, qua: perpctud vno aliquo la- 

terc 



DE MAGNET E.LIB.VI, 
tere fuftinerej non finemagnofrialo & certo interitu poterat. Ita, v- 
nufqriifque globorum mouentium,pro falute fu3 in orbcm fertur, 
aut in circulo aliquo ampliori v aut volutatione tantum corpQris,aut 
vtrifq; . Volui vero aftra bmnia fixa,& errones^caslofq; adhuc fupe- 
riores, riequicquam nifi telluris commodo, homini philofopho ri- 
diculum eftputare.VoluitUr igitur tellus non carlum totum ; qui mo- 
tus incrementis & decrementis rerum, & animantium generationi 
occafioncm adfert, & inteftinds calores ad foeturam excitat. Vnde 
materies ad excipiendas formas vegetatur ,atque £ primariS volu- 
tatione telluris, eofpora naturalia incitatione primam? & a&um ori- 
ginalem habent. Motus iginif telluris totius,eft prirnariusj aftreus, 
circularis , circapolos fuos,quorum verticitas a plano aequatoris y- 
trinque arTurgit,funditurqueinaduef fos terminos vigor* vt certa 
vertigine tellus moueretur ad bonum 3 fole etiam& aftris promo- 
uentibus» Peripateticorum vero motus fimplex re&usdeorium, eft 
motus ponderis,motus coaceruationi§ : partium difiun&arum, ma- 
terise rationej perredaslineasad telluris corpus t qua? Iinear brp- 
uiffima via teridunt yferfus.c^ntjum-; .;Mptioriss • partium telluris 
magneticarum difiun$arurn, praster coaceruationis, motum, fqnt 
coitio, conuerfio, & diredio partium ad totum, ad formse lympho^ 
niam , & concordantiam. 

ffaj&Wi&tt lo * iFU&Vl 'tTf&n •j*rt>5k mxu : ji ffltw m&typi -itnni p b jnonji m 37 ' 

CAP. V. 

Terraemotumnegantium rationes, &earum 

confutatio. 

Orifuperuacuum ef it eorum etia rationes perpen- 
dere, qui negantterram moueri ; vt melius vulgo 
philofophantium latisfacere poffimus, qui conftan- 
tiam illam, & ftahilitatem terrcnanvargumentisin- 
ui&iffimis confirmari autumant. Ariftoteles terraiii 
circulariter moueri non admittit, quia ynaquseq; e- 
ius pars hpc ipfb motu ciererur ; Nunc autem cum rc&is lineis om~ 
nes feparatse terrae partes in medium ferantur , violentus eflet mo- 
tus ille circularis, natura;que alienus,&non perpetuus. Sedde- 
monftratum eft antel, terrae veras partes omnescirculariter moue- 
rijomniaq; magneticacorpora (apte dilpofita) inorbem ferri . Fe- 

funtur 




n6 GVILIEL. GILBERTI 

runtur autem verfus cehtrtim telluris, redta linea (fi via pateat)con- 
grcgationis motu, tanqua^m ad fuum principium : mouentur varijs 
motibus ad totius conformationem : mouetur terrella circulariter 
infitis viribus.Praetercd (incjuit)omnia qux in orbemferuntur,poft 
5> relinqui a primo motu,& pluribusmotibus ferri, prxter primum vi- 
?> deantur, Terram etiam neceffe effet, fiue circamedium , fiue in me- 
>» dia mundifede,locata fuerit,duobus motibusferri i Quod fi fieret 
» neceffe effe, tum progreffus, tum regreffus exiftere ftellarum iner- 
v rantium :Hoc autemnonvideturfieri,fed femper exdemijfdemin 
locis ipfius oriuntur,& occidurit. N eq; illud . vllo modo fequitur,du- 
plicem attribuiterrscmotum.Quqdii vnustantumfuerit tclluris di- 
urnusmotus circapolos fuos, quis non videtaftra debere eode fem- 
per modo, in ijfdempun&is horizontis oriri & occidere, etiam licec 
aliusfuerit motus de qud non contendimus ; cumin minore orbe 
mutationesjinftellisfixis nullamproptermagnamdiftantiam afpc- 
clus variationcm faciant, nifiaxis terrx pofitionem variauerit fuam: 
dequa in caufopraeccflionis aequinodiorum ambigimus . In hac ra- 
tione multifunt defe&us : Namfi tellus volueretur, id non a prima 
{phx ra, fed ab infitis viribus fieri oportere , declarauimus : Quod fi 
dprimaiphxra duccretur , nulfce effent dierum no&iumq; viciflitu- 
dines : continuarct enim curfum fuum cum primo mobili , Duplici 
vcro motu cicri tunc terram cum circa cenrrum fuum voluitur, quia 
reliquaaftraduplicimouenturmptu jnon fequitur. Pr^tereaV non 
bene animaducrtit rationem,neque interpretes eandem intclligunt; 

T&tov Jll cwia.QccmvI®', faocymZov ylyv^ m^ojlae,, \w T^oukq t&>v 

Arift.2.dec2elo.cap.l4(ideft) Quodfifit,mutationes fieri fixa- 
rum ftelIarum,regreflionefq; neceffe eft. Quod alij regrefliones,aut 
rcgreffus. > & mutationes ftellarum fixarum^alij diuerfiones interpre- 
tantur : qu£ nullo modo intelligi ex motu circa axem fuumpoffunt, 
nifi tellurem voluit motama prrmo mobili, fuper alios etiampolos 
diuerfos ab illis qui primxfphxras competunt ? ferri & torqueri; 
quod omnino abfurdum eft . Alij reccntiores putant occanum ori- 
entalem ita in regioncs occidentales, ab ifto motu impingi deberc, 
vt qux tcrrac partes ficcse funt & ab aquis liberar^fingulis diebus ori- 
entali oceano immergercntur . Scd occanus ab illo motu non agi- 
tur, cum nihil refiftat ; &aer etiam omniscircumfertur: Ob camquc 
caufam in veloci terrx curfu, omnia quxiri aere funt 5 a nobis rctro 
nonlinquuntur,&verfus occidentem moueri videntur: quare & 
nubes in aere quiefcunt, nifi vis ventorum impellat, & quae proijci- 

untur 



DE MAG N fe.TE, LlB. Vt. 

untur in aer em cadunt rurfus in locum fuiim . At illi ftupidi cjui tiir- 
res, templa, &#dificia > extelluris iriotuconcuti, & dirui neceflarid 
exiftimant : homines antipodes timere poffent, ne in aduerfum or- 
bem labantur $ aut naues cum vniucifum orbem terrarUm circumc- 
unt, ne (vi i noftri horizontis plano inclinauerint ) in contrariarri 
coeli partem ruant. Sedifta* muliercularum aniles ineptiae, & philo- 
fophantiumquorundamftuporjquicumde maximis, &de mundi 
fabrica diflerere nituntur, & audent aliquid, vix vltra crcpidamfa- 
pere qUicqUam poffunt.Terram volunt centrum effecirculi ; in con- 
uerfione ergo immobilem quiefcere • Sed aftra fiue globi errantes 
nonmouentur fuper centrum terrae^ fuperius quoque c£lum nori 
mouetur circulariter circa centrum terra?- nec terra fi fuerit in ccn- 
tro, centrum eft, fed corpus circa centrum* Neq; eonfentaneum cft 
Peripateticorum cadeftia corporaj tam caduco &corruptibili cen- 
tro tellurisinfiftere , Naturamputant ad generationem, &ad iricre- 
menta rerum nafcentium promouenda, quietem petere; ideoq; ter- 
ram totam quiefcere. Atquigeneratio omnisfitex motu ,finequo 
vniuerfa rerum natura torpefceret. Motus folis,motus luna? , immu- 
tationes faciunt ; telluris motus,interiores globifpiritus excitat; ani- 
malia ipfa non viuunt fine motu, cordifq; , arteriarumq; agitatione 
perenni. De fimplici motu recto ad ccntrum, quod folus fit in terraj 
quodvnustantum iit fimplicis corporis& fimplex motus ; nullius 
funt momenti rationes. Nam motusille re&us tantum eft inclinatio 
adfuumprincipium, non telluris modo, fedpartium etiam Solis, 
Lunse, & reliquoruni globorum, qui in orbem quoq; feruntur . Io- 
annes Cofteus qui dubitat de caufa motus tcrrar, extrinfecam que~ 
rens &intrinfecam J intelligatmagneticum vigorem effe intrinfecu, 
agentem & difponentem ; folem etiam promouentem eaufam effc 
extrinfecam, ncc tellus adeo vile atq; abie&um eft corpus,atq; vul- 
gd exiftimatur.ltaq; a tellure, & eius gratia\& propter cius bonum* 
niotus diurnus exiftit, Qui motum illum tcrreftrcm (fiquis fit Jfisri 
volunt non foliim in longitudinem, verum etiamin latitudinem; ni- 
hildicunt. Pofuitenim natura in tellure deftinatos polos, & certas 
non corifufas conuerfiones.Ita luna voluitur ad fole menftruo cUrfu; 
certis tamen polis fuis, deftinatas cadi partes intuentibus. Aerem 
fupponere tellurem mouere, ridiculum effet. Aer enimhalitus tari- 
tum eft> & circufufumipfius telluris effluuium ; venti etiam funt iri 
aliqua parte tantumhalituum impetus iuxta fuperficiem tcllutis; alti- 
tudo eius motus exigua cft,varijq; funtventi in omnibus regionibus, 

diffi- 



S28 GVILIEL. GILBERTI 

diffimiles & eontrarij. Cum illi i n materia telluris caufam non repe- 
riunt (mhil cnim reperire fe aiunt prarter foliditatem, &confiftcn- 
tiam) in forma neganteiTe, tantumqjadmittuntfrigus, &ficcitatem > 
tellurisqualitatesjquae mouere tellurem nonpofTunt. Stoici ani~ 
mam telluri tribuunt 5 quare inquiunt(docTorum cum rifu)animal 
efTe terram. Aftrea li£c eft forma magnetica, fitille vigor^vclani- 
ma. Lamententur & plorent docTi,quod nec fuperiores Peripateti- 
ci vlli, nec ipfi adhuc vulgophilofophantes > necloannes Cofteus 
qui deridet ifta, fapere naturam hanc tam nobilem & fpecTatam po- 
tcrant.Qjpd vero insequalitas fupcrficiaria montium &conual!i- 
um, telluris impcdirct diurnam reuolutionem,vanum eft : nec enim 
rotunditatem telluris deformant, cum exiguse fint excrefcentianlLe 
ad tcrram totam collata? ; nec terra fola abfq; fuis effluuijs voluitur. 
Extraeffluuia,nullaeft renitentia. Telluris motus non minusfinc 
labore fir^ quam rcliquorum aftrorum progrcffus : nec dignitate a 
quibufdam aftris fuperatur. Dicerc quod fit friuolum putare terram 
magis afpe&um quserere folis, quam folem terrse, magrise eft perui- 
cacise & infipientix. De ratione conuerfionis fepiiis dicTum eft . Si 
quis £ circumfufo ^quorcautaerismotu^auttellurisgrauitatejCau- 
famreuolutionis, aut alterius inclinationis telluris quererct,nonmi^ 
nus inepte philofopharetur quam illiqui propterveterum placita 
obftinate in opinione perfiftunt. Ptolemsei rationcs nullius funt 
momenti, veris namque pofitis principijs noftris 3 veritas appa- 
rcr 5 & fuperuacancum eft eas refutare. Quam infrugiferum cr- 
go fit & vanum , veterum quorundam inftitutis, & non demon- 
ftratis opinionibus infiftere, agnofcat Coftcus, &videant philo- 
fbphi. Dubitant nonnulli qui fieri poflit, vt globus ferreus, aut 
plumbeus cx altiffima turfi demiffus inpuncTum terrae infra fe per- 
pendiculariter pofitum ad amuffim incidat , terra circa fuum axem 
mota\Quomoaoetiamfph£rula2 Bombardicseraaioris colubrini, 
fimili pulueris tormentitij quantitate &vigore 3 pari etiamperae- 
rem eundem direcTione, & altitudine eiaculatae , pari interuallo ab 
vno certo loco 5 & vcrfus Eurum , & verfiis Occafum eiacularentur, 
mota tellurc verfus Eurum. Sed decipiuntur qui huiufmodi argu- 
menta profcrunt : non animaduertentes naturam globorum prima- 
riorum, & combinationem partium cum fuis globis ,etiamfi fblidis 
partibus non adiungantur. Terra vero diurn^ rcuolutionc non mo- 
uetur feparatione folidioris circumferentise eius d circumfufis cor- 
poribus j fed circufufa effluuia omnia,&in illis grauiaquouismodo 

vi 



DE MAGNETEj LIB. Vi\ 
vi pulfa* fimui cum tdlufc generali cdhasrentiS vnifcrmiter p roce> 
dunt . Qupd etiani fit in omnibus primarijs corporibus, fole, Lu- 
na^tellure^partibus ad fuaprincipia & fontes fefe cqnferentibus, 
quibus eade aripetentia arinc&untur, vt terrena telluri , qua: grauia 
nos nominamus. Sie lunaria appellunt lunam , folaria folem, intra 
effluuiorum fudrurn orbes . Cohaerent efHuuia continuatione fub- 
ftantise, & grauia etiam graukate fua vniuntur telluri , & fimul cum 
generalimotu procedunt : prasfertim cum nulla corporum obftet 
renitentia.Obeamque caufarn propter diurnarh telluris reuoluti« 
onem nec iticitanturcorpora , nec retardantur , npn praeueniunt$ 
nec fubfequuntur,verfus orturn, vel occafum emifla violenter. 




Sit orbis terrarum E F G, A centrurri, efiluuia afcendentia L Ei 
Quemadmodum orbiseffluuiorumprocedit cumtellure, itaetiam 
parsorbis in re&a linea L E immota procedit generali volutatio* 
ne . In L 5 &' E, graue M, cadit perpendiculariter verfus E, via bre~ 
uiflimS verfus centrum,neccompofitus eftiilemotus re&us pon- 
deris^fiue coaceruationis cum circulari , fed fimplex re<Stus,nun- 
quam excedens lineam L E. Proiedum vero sequali vi ab E Verfus 
1F,& ab E verfus G, sequalem diftantiam vtrinque conficit, etiamfi 
diurna telluris vertigo procedat: non aliter atque v.nius hominis 
vigintipafTus,a2quale faciunt interuallum s vt verfus oricntem ita 
& occidentem ; Minime igitur ab illuftri Ty chone Brahe, diurnus 
motus telluris talibus argumcntis refellitur. 

V j. Inclinatio 



GVILIEL. GILBERTI 
Inclinatio acl fuum principium (quaei Philofophisin tellure pondus 
dicitur) nihil diurn^reuorutioni refiftir, nec dirigittellurem, nec in 
loco continet partesteiluris, qua? in ipfa telluris foHditate ponde- 
rofe non funt, neque vlterius inclinant fed in mole acquiefcunt . Si 
vitium fuerit in mole, ita vt cauitaslit profunda (verbi gratia mille 
orgiarum) pars telluris homogenea, aut materia coalita terreftris, 
defcenditper fpatiumillud (fiueaquafiue aere plenum fuerit) ad 
certius principium, quameftaerautaqua,folidum petens globum. 
Atcentrum terrse vtneque tellus tota ponderatj partcs feparatce 
inclinant ad fuum principium $ inclinationem autem illampondus 
appellamus j vnitae partes acquiefcunt ; neque li ponderarent diur- 
nsereuolutioniimpedimentumadferrcnt. Nam circaaxem A B,li 

i 




pondus fuerit in C, Iibratur ab E ; fi in G 3 fi in H, ab I. Ita intrin- 
fecus in L, librantur ab M : totus igitur globus,cui axis cft naturalis, 
libratur in sequilibrio, & facile mouctur leuiflima cau(a,maxime vc- 
roquiatellusinlocoproprio nullo modo grauis eft nec librationc 
eget. Nulluiii igicur pondus refiftit diurna; reuolutioni , nec iuftam 
facit diredionem, necinlocoperfeuerantiam. Quare manifeftum 
eft,quod nulla adhuc ratio fatis firma aduerfus telluris motuma 
Philofophis inuentalit. 



CAP. 



DE MAGNET£ 5 LXB.Vt, 
CAP. VI. 

De eaufa definiti temporis, integne cp.nucr- 

(ionis tcliuris. 

[Turni rriotus cailfe a magnetico vigore , & confoc- 
deratis corporibus petendse funt j cur videlicet vi- 
gintiquatuor horarum fpatiojdiurnaterre; reuolutio 
abfoluatur ; Nulla enimars curiofa, aut per Clepfy- 
dras aut per hbrologia arenaria , aut per ea qux cx 
~' v rotulis deriticulatis compofita* ponderibus » autin- 
tcnfe Jaminse chalybese viincitantur, dirTercntiam aliquam tempo- 
risinuenirepoteft. Seddiurna vertigovt femel tranfijt ; fic recur- 
rit iterum. Diem vero accipere^oluimus^abfoJutam vertiginem 
meridianitelluris 5 ^foleadfolem. Qui pauld maior eft quameius 
integrareuolutio j fic 365 conucrfionibus ad folem &fere|annuus 
curfus abfoluitur. Ex certo hbc telluris & eonftanti motu numerus 
&tempusdierum 365,hbr'aram$ minutorum 55>in annis folari- 
bus tropicisjfemper certurh & definitum eft, nifi quod ab alijs caufis 
exigux qusedam fint dirTerentiiE.Voliiitur igitur terra non fortuito, 
autcafu,, aut pra*eipitanter ; fed meliore intelligentia asqualiter ? & 
admirabili conftantia, norialiter atque C£tera aftraomniamobilia, 
qux motionum fuarum certas habent periodos . Nam cum fol ipfd 
motiui muridi aeTor fit & ihcitator ; globi alij errones intrd vires e- 
iuspofitiycum acli funt & conciti, fuis etiam viribus quifquc curfus 
fuos proprios moderatur 3 conuertimturq; fuis temporibus pro ver- 
tiginis maioris amplitudine 3 & virium eftufarum difTerentijs, & ad 
melius bonum intelligentia.Ob eamquecaufam, Saturnus aroplio- 
rem habens curfum, longiore tempore circumfertur ; breuiore au* 
tem Iupiter 3 & Mars adhuc multd celerius ; Venus vero noue men- 
fibus, Mercurius 80 diebus , ex Copernici hypothefibus 5 Luna cir- 
ca terram ad folem 29 diebus , horis 1 2, minutis 44, Tellurem cir- 
culariter mouerifuperfuum eentrum pofuimus, diem conflcien- 
tem integra reuolutione adfolem . Luna menftruo curfucircatel- 
lurem voluitur, & folis coniundionem & priore fynodo repeteilSj 
menfem conftituit fiue diem Lunarem . Medium orbis concen- 
trici Lutix , Copernici & recentiorum obferuationibus pluri- 
mis, inueniturdiftare a centrotelluris 29 diametris telluris &qua* 
fi § . Reuolutio Lunse ad folem 5 flt 29 diebus, i , & horx minu» 
tis 44, Motum obferuamus ad folem, non periodicum, quemad- 

V ij. modum 




| GVILIEL. GILBERTI 

modum dies eft reuolutio integra telluris ad folem 3 non periodica $ 
quia fbl caufa motus eft, tam terreftris, quim Lunaris : etiam , quia 
(iuxta recentiorumhypothcfes)menfis lynodicus fit vere periodi- 
cus,propter telluris motum in orbe magno.Diametrorum ad circu- 
los eadem eft proportio. Etcirculostellurismaiores 29 cum \ & 
pauldplusorbis Lune^ conccntricus bis continet.Conueniuntigitur 
Luna & tellus inter feproportione motus dupla - y moueturq; tellus 
viginti quatuor horarum fpatio,diurno motuj quiaLuna motum 
habet proportionalem telluri , tcllus veromotui Lunari fubdupli 
proportione conuenientem. In minutis aliqua differentia eft , quia" 
m minutis aftrorum diftantias non funt exa&e fatis explorata?,nec de 
illisadhucconueniunt mathcmatici. Circumuoluiturigitur tellus 
a^horarumfpatiOjficutLunamenftruo curfu,confcederatione v- 
triufq; aftrimagneticS,afolepromotisglobisfecundumorbiurii ip- 
forumproportionem,quamAriftoteles li. 2. cap. 10 dc cceload- 
mittit. Accidit (inquit) perrationemfingulariumfierimotiones,ip- 

i, fisnimirum interuallis, vtalia^fint ccleriores, alise tardiores . Sed 
iftud inter lunam & tellurem magis rationi confentaneum, vt motu 
confcntirent, quod propius adiun&a corpora , natura & fubftanti£ 
fimillima fint, Lunaq; manifeftiorcs habcat in tellure effe&us qudm 
reliqua fydera, fole cxcepto > qudd ctiam Luna cxomnibus planc- 
tis, fola reuolutiones fuas(quamuis etiam diuerfas) ad centrum tcr- 
vx fummatimconferat, fitq; terra* cognata maxime,&quafi vinculis 
alligata. Lunae igitur & telluris motuum fymmetria & harmonia ve- 
ra hxc eft ; non autem illa toties dccantata cceleftium motuumhar- 
monia, vt quo fphaera aliqua propinquiorfuerit primo mobili , fic- 
toq; illi & ementito rapidiflimo primo motui ; ed minus ei contra- 
nitatur, tardiiifq; proprio motu aboccidente inorientem feratur: 
quo verdremotior eo velocius,&liberius motum fuum abfoluat,- 
ideoq; Lunam (quia maxime & primomobili receflit)celerrime cir- 
cumuolui. Conceffas ftmt vanitates ift#, vt primumilludmobile 
admitteretur, & effeclus quofflam habere videretur in rctardandis 
cbeloru inferioru motionibus ; quafi motus aftroru ex retardatione 
effct, non infitus & naturalis ; & quafi reliquum cxli (cxcepto tan- 
tiim primo mobili) visvehemensperpetudageret furibundis inci- 
tationibus.Multdquidemverifimiliuseft aftra fiiis viribus,mutuo 
quodam concentu & harmonia, iymmetric& circumferri. 



CAP. 



DE MAGNETE.LIB.YI. 



€ AP. Vth 
De telluris magrietica ftatura jlrimariaj 




■'<fta-pm*l^ v *pdM'ecltptto^ 
dirimuntufi 

} Ofteaquam diurria? terrse rcuoluj iorris moduia. & 
lcaufas dcelarauimusjqu^ partimcxiniagnetieae yir- 
tutisTigom^fficitur^ partima folis praeftantia &lu- 
jminceictuii-fcquiturpol^^^ 
' diftantia&mme nceeuaria. Nam fi pbli mundi fiue 
3r jtrllurisjinpolisiZodiaci^hftecent^unc ^Equator tel- 
lurisexac^fubiaceret Ec%ticadine%nec vlla aririf temporUm eflet 
variatio non Hycras* non^ftas^aut ¥m aut AUtumnUs s fcd yna 
&eadete remm faqies Receffit Igitur^in 

petpetuumbonunijaxis telluris refpe#us apolc* %odiaci tantum, 
quantumfufficerc poffitirer$p gbn&MmhSc varieta^ Itaquctro- 
picorum declktatioi, & poli telluris incliriatio* perpetuo manet in 
vigefimo quar to graduj nunc autem num.eraritur tantum gradus i % , 
minuta 28 ; autvtalij yoluntminuta eOlim verpAg gradus^mi- 
nuta 53,qui cxtrcmifunt declinationum termini haclenils obfer« 
uati. Atque iftud prudentcr quidem aimuwfaftit^tncft^^.dpri-» 
maria teliuris cxceHentiadifpofitum . Nam fi multo maiorc diftan- 
tiipoli illifielliiris & cclipticae) dirimerentur^ tune fole ad tropi- 
cumaccedenteiomniahorrida 3 &(propterlonginquam nimisfolis 
abfentiam) deftni&a effent, in altera dereli&a globi parte,in maio- 
re aliqua latitudirie. Nunc vcro omnia itatemperantur, yt totus ter- 
rarum globus, fuas fucceffiue habeat varietates, & viciffitudines re- 
rum conuenientes, & neccffarias:aut luminis direftiore & magis 
immincnti radio> aut eiufdem morS fupra finitorem auda. 

Circahos eclipticae polos,polorum telluris profpedus drcun» 
fertur •. quo motuaequinocliorum praeceffio nobis apparet* 



Viii. CAP. 



234 



GVILIEJL. GILBERTI 



CAP. VIIL 

De praeceffionc a*quino<ftiorum a magnetico motu 

folomm tellurisJncirculoZodiaci 
ar&ico,&antar&ico. 

Rifcimathcmatici quoniam insequalitates annorum 
non animaduerterunt, annum vcrtentem, asquino- 
dialem , fiue folftitialem ;, non ab eo diftinxerunt 
qui ab aliqua ftellarum fixarum fumitur . Etiam & 
annos Olymj>iacos,quos ab exortucaniculse aufpi- 
cabantur,eofdem effe putauerunt qui funt & folftitio. 
Hipparchus Rhodius, primus animaduertit haec inuiccm diftare, 
maioremq; inuenitannum,ad ftellas fixascomparatum,quamad as- 
quino&ia, aut folftitia : vnde* exiftimauit ftellis quoc£ fixis aliqucm 
ineffe motuni in confequentia j fed lentum admodum , ncc ftatim 
perceptibilem. Poft illum Mcnclaus geometraRomanus,deindc 
Ptolemaeus, &longo poft tempore Machomctcs Aracenfis,pluri- 
miq; alij, omnibus fiiis literarum monumentis, ftcllasfixas & firma- 
mentum totum,in confcquentiaproccderefcnfcrunt^caelum con- 
tem-plantcs non tellurcm, 8c magneticas inclinationes non intelli- 
gentes « Nos vero a volutationc quSdam axis telluris potiiis profi- 
ci{cidemonftrabimus,quimo(aauam illam Yquam vocant) fpha*- 
ram,firmarr)enturn, & aplanes,innumeris globis ftcllifq; iniignitam, 
quarum diftantise atellurenunquamiquouisdemonftrata: funt,aut 
demonftrari poftunt^totoquafilabente mundo) circumuolui . Et 
fanemagis verifimile videri debet perpufilliterrcftris corporis in- 
flexu quodam & inclinatione, {aluari manifeftocadcftesapparcntias 
poffe,quam totius mundi fyftcmatis agitationc ; maxim£ vcro quod 
hic motus,ad tclluris tantum cmoIumentumordinatusfit:Stcllis au- 
tcmfixis , aut erronibus, omnino vtilis non fit . Immutantur cnim 
hoc motu in omni Horizontc ortus & occafus ftellarum,tum etiam 
in fummo ca?li culminationes^ adeo vt ftellae quae olim verticalcs fu- 
crant, nunc a verticc gradibus quibufdam diftcnt . Cautum enim a 
natura eft, anima tellurisfeumagnctico vigore, vt quemadmodum 
neceflarium erat in temperandis , fufcipicndis, aucrtendifquc , ido- 
neis temporibus folis radijs & lumine,vt poli telluris refpe&us a po- 




DE MAGNETEj LlB, H 
lis ecliptica* 2 $ & amplius gradibtis diftarent: Ita riunc rhoderandis* 
8c per vices & fucceflionenifufcipiendis ftellarum fixarum radijs lu- 
riiinofis; telluris poli in eadem diftantia ab eclipticajin circulo eclip- 
ticse ar&ico volutarent ; rcperentue potius lentogradu 5 qu6d a&io- 
nes ftellarum, ijfdemparallelis eireulis, non femper Mfterent , fed 
mutationem haberent tardiorem :.Nam ftellarum influentia^ non a- 
deofunt veherrientesj vt celerior fit curfus defideratus * Lento igi- 
tur pedc infle&itur axis, & ftellarum radij fupcr facicrri telluris tan- 
tiim Ipngo tempore immutantur ? quantum ar&ici vel polaris circuli 
diamctcrextcnditur :vnde ftella in extremitate caudas Cynofura^ 
quaeolim j 2 gradibus,minutis 24 (temporcfcilicef Hipparchi)di- 
ftabat a polo rriundi, fiuea pun&o illo <quem polus ielluris, rcfpici- 
cbat j nunc tantum gradibus 2 & minutis 52, ab codetridiftat: vnde 
dpropinquitate ? 5 recentioribusPolaris dicitun diftabit aliquando 
a polo tantum j vnius gradus : poftca vero a polo incipict reccde- 
re 3 donec ab co ablitgrad . 48: quod fecundum tabulas Prutenicas^ 
erit anno domini 1 5000. Ita lucidalyradf quae nobis Britannis au- 
ftralibusiam fere" cuIminat)pofomundi aliquandd,ad quintum fere 
gradum appropinquabit. Sicomnes ftella^immutant fuos luminis 
radios infuperficic telluris , admirabili hac magnetica axis telluris 
inflexione. Hinc temporum ahrii nouae varietates, terraeq; fcecun- 
diores magifue ftcriles cuadunt ; hincgcntiumingenia& morcs im~ 
mflftantur, regna & lcges alterantur, pro ftcllarum fixarum virtute, 
& robore fufcepto aut amiflb, pro fingulari & fpccifica naturS fixa- 
rum culminantiumj aut propternouas in alijs Zodiacilociscum pla- 
netis configurationes 5 proptcr ortus etiam, & occafus,& concurfus 
in meridiano nouos.Prseceflio xquinodiorum,ex motu aequalipoli 
tellurisincirculo Zodiaci ar&ico, hic demonftratur. Sit Ecliptica 
linea A B C D ; circulus Zodiaci ardicus I E G. Si ergo polus tel- 
luris rcfpexcrit E, tunc aequino&ia funt in D, C : Sit hoc temporc 
Methonis , quando cornua Arietis crant in coluro sequinocliorum. 
Quod fi polus telluris proceflerit vfqucad I ; tunc acquino&ia erunt 
K, L ; & ftellx in C echptica, in fucceflioncm fignorum progrcflse 
videbuntur arcutoto K C: L promouctur prseceflione contra or- 
e dinem fignorum, arcu D L : hoc vero contrario modo ficret fi G 
punaurefpicerctpolostelluris,& motus cflet ab E verfus G.-tunc 
enimaiquinoaiacflentMN&ftellasfixascadem anticiparent inC 
& D, contra ordinem fignorum. 

CAP, 



11$ 



GVILIEL. GILBERTI 
4- 



itoaib 



hf!3 :v ;;/:;;. • ri3*fe 

■ rotefd: * • .-■ ■?{!:;«] 

I/ I ' ■ ■ 

i raujrjf olli o&nuq i:, ej • i t ihmn 



tmimjjj i «1 *rm$u r«Si 

; .*:.; ...... • ■ r H?W« 

;p •./:::>: f ; rfij^iisy rwion i.*rns . ' c « smrj .^rrc 
•oii >;3ioi'ii. &£msg!<r mm#i$£ ^irf j mu bt ?-;rwfi ^yti^tcn- ?09O:b 
[fo* CAP. IX. ; • 

De pr aecefil onis ^quinoctiorum, & obliquitatis 

Zodiaci anomalia. 

lEquinociriorum immutatio non cft lcmper kqualis, 
" ied alicjuando cclerior,alicjuadotardioreuadit:C]uia 
. politelluris in Circulo Zodiaci ardico & antar&i- 
| co in^qualiter incedunt > & i media viS vtrinque de- 
I clinant: vnde oblicjuitas Zodiaci ad e^uatorenym- 
mutari videtur. Quod vtpcr longas obferuationes 
cognitumcft$ ita etiam perrpedum, punc^a a?quinocl:iaJia vera d 
pun&is aec]uinp^ialibusmedijs, hinc,inde,7o minutis(maxima pro- 
ftapha?refi)elongari : folftitia vero i % minutis aut secjuatori insecjua- 
Jiter appropinquare, aut totidem recedere ; ita vt proxima acceffio 
iltgraduum 23 mi. 28, maxima autem elongatio graduum 23,1111* 
jnutomm 52. Aftronomi vt in&cjualitatem hanc prcceffionis , turri 

dccli» 



E> E MAGHEf E 5 LlB. VI. 
declinatiohis tropicorurri faluarent^ varia commenti ftint. Thebiti- 
usvttantis insequalitatibus in motu ftellarurr* regulam imponeret, 
comnlentuseft o^auam fphaeram nonferri continuomotu aboc- 
cafu in ortum; fed rriotu quodam trcpidatiorris cdneuti, quo princi- 
pia Arietis & Librae o&aui caejL circa principia Arietis & Librx no- 
nx fphaerae, circellos quofdarnj quorum diametri noUem fere gra- 
dibussequales fint, defcribant. Sed cum motum trepidationis mul- 
taabmrda, &inmotu inipolTlbilia fequerentur , idcircd motus ilJe 
iamdudum antiquatus eft.Goguntur igitur alij motum octaUa^ fph^- 
raetribuere, &nonum etiamcoelumfuperatdificare, imodecimurri 
adhuc, atq; vndecimurri accunmlare : In mathematicis quidem de- 
lieta condonanda- lieet enim quibuluis hypothefibus, difficilibus 
motidnibus regulam aliquam ^ & sequalitatis normam impoiiere. 
Sed a philofophis tarri immenfa?; & monftrofae caelorum ftructura?, 
nequaquamaamittcndsefunt. Quanquam hic videreliceat qudm 
difncileslinthij qui vni telluri ^corpori admodum exiguo ,motum 
aliquem non concedunt: Cados t amen fupra ornnem captum & co- 
gitationem ingentes, & immenfos,agitant, & rotant • Cadosinqua 
tres(maxima omnium in naturamonftra) fingunt^vtnrotusquiderri 
obfcurifaluarentur.Ptolemaftis conferens Timocharis & Hippar- 
chi obfbruationes cum fuis a quorum alter ante illum 260 annis,alter 
460 floruitjhuncmotumoctau^fphaera?j c^totius firrnamenti pu- 
tauit efle ; plurimifq; phainomenis probauit eum fuper polis Zodia- 
cifieri; & adhuc a?qualem exiftimans eiusmotum 5 ftellasinerrantes 
fpatio 100 annorum, vnum duntaxat gradii fub primomobili con- 
ficere. Annis poft illum 750, Albitegnius inuenit 66 annorum fpa- 
tio vnumgradumconfici,vttotaperiodus fit 23760 annorum. Al- 
phonfus,tardiorem adhuc motum hurtc effe voluit, 200 annis vnum 
tantiim gradum,& 28 minuta conficientem j atqj ita continuari fix** 
arumcurfum,fed inasqualiter.Tanderri Copernicus per obferuati* 
ones Timocharis, Ariftarchi Samij, Hipparchi, Menelai, Ptolemsei, 
Machometis Aracenfis, Alphonfi, & proprias, anomalias motus axis 
tellurisdeprehendit; Quanquam nondubito quin& alias etiam a- 
nomaliae poft aliquot fecula apparebunt.Ita dimcile eft tarri tardurri 
motumnifi permultorum faeculorumtempofa obferuare 5 quo mi- 
ttus adhuc ingenium naturaeintelligimus* quidnampertalernmotus 
in#qualitatem moliatur. Sit A polus Eclipticse, B C ecliptica, D a> 
quator,cumpundumM refpexerit polus tclluris prope ar&icum 
Zodiaci circuluitunc anomaliaprf ceffionis tfquinoctij in F. cu ver6 



G VILIEL. GILBERTI 



>nno 



— 15 p 



s ^** 9 — 

/ / 



*' 



• ijdibn jo ovgj ?iu!ydinD 





-iKj ijflDfH 

-j ojvvk^. 



bD3no>nonai3iJpi 



rcfpexerit N tunc anomalia prseceffionis in E. At cum intuetur di- 
rectel tunc maxima cernitur obliquitas G in coluro folftitiorum, 
cum vero L intuetur tunc minima eft obliquitas H in coluro folftiti- 
orum. 

Intorta coroUa Copernici in circulo Zodiaci arSiko. 

F B G femiflis circuli arctici defcripti circa polum zodiaci: A B 
C colurus folftitiorum ; A polus zodiaci : D E anomalia longi- 
tudinis 1 40 mi. vtrinq; duplici termino : B C anomalia obliquitatis 
24 mL B maior obliquitas 23 gr_52,mi. D media obliquitas 23 gr. 
40 mi. C minima obliquitas 23 gr.28 mi. 

Verus 



DE MAGNEf E 3 LlB. VI £& 



B 




Vcrus motiis & naturalis axis fiue poli tclluris In circiiluni 
zodiaci arBicum direBL 

A I pars Arctici circuli ^odiaci, in qua perficitur vna periodus 
•f^obliquitatis, Ab Ain E cft^eriodus anomaliae prcecctfionis 
qumoctiorum; A I figura liricaf incuruata» quam polus tclluris vcro 
motu ex tribus motibus compofito dcfcribit > aequali nimirum pras* 
ceffionum motUj & anomalia* pra?ceffionum, & obliquitatis. 




Periodus 



G V I L I E L. G I L B E R T I , DE M.AG. LIB. VL 
Periodus motuspr&ceffionisaequinocliorum eftannorum^Egypti- 
orum 25816: periodus obliquitatis Zodiaci,eftann. 3434,&paulo 
plus: Periodus anomafe pr^ceffionis £quino&iorum,eft ann.17 17, 
&pauloplus. Sidiuidatur totum tempus motus A I in o£to pa-rtes 
sequales, inprima o6taua, fertur polus velocius ab A in B: In iecurr 
da Ocfcaua tardius a B in C : In tertia 3 eadem tarditate k C in D : Irt 
quarta, velociiis rur&m a D in E : In quinta, pari velocitate ab E in 
F: Rurfum tardius ab F in G; eidemqj tarditate a G inH tln vltima 
o&aua, velocius rurfum ab H in I : Quae eftintorta corolla Coper- 
nici cum medio motu in curuam fufa lineam, qua? veri motus eft via. 
Etfic polus attingit periodum anomafe praxeffionis aequino&io- 
rum h\s 3 & femel tantum declinationis,fiue obliquitatis. Ira d recen- 
tioribus, maxime veroa Copernico(Aftronomias inftauratore)ano- 
.maliaemQtus axis telluris defcribuntur, quantumobferuationes ve- 
terumadnoftravfq; tempora concedunt,- fed defideranturadhuc 
plures, & exa&se obferuationes, vtquisaliquidcertiftatuatdeano- 
malfa motuspraeceffionum, tumetiam obliquitatis Zodiaci t Nam 
ab eovfque tempore,£ quoper variasobfcruationes anomalia h^c 
obferuata primum fuit, ad medietatem tantumperiodi obliquitatis 
peruentum eft. Quomagishaec omnia de inafquali motu tam prae> 
ceffioms, qua"m obliquitatisjinccrtaj &incognitafunt :Quare neq; 
nos illius caufas aliquas naturales proferre, & certo ftatuere ' 

. poffumus. Quare etiam & nosmagneticis noftris ra- 
tionibus & experimentis hic finern& 
periodum imponimus. 

Errata. 

*P^.9 Urt.32 fubliutlegcfublime,f.72 l. 16 abfaucleg.vfyue^p.t+il.tpoloslefrpolttt, 
f.62l,3^trahitur: leg.trahatur? p. 6 1 1.34. multifauc lcgjmultufquctf. 2$qJ % 6 orgimim 
lcg. orgyarumtf. 2 uX /7 farellclitegeparaUeli.
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Texts

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Guilielmi Gilberti Colcestrensis, medici londinensis, De magnete : magneticisque corporibus, et de magno magnete tellure; physiologia noua, plurimis & argumentis, & experimentis demonstrata"

See other formats
